Məzmuna keç

Sarıtorpaq məhəlləsi (Şamaxı)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Sarıtorpaq.
Sarıtorpaq məhəlləsi
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı

Sarıtorpaq məhəlləsi — Şamaxı şəhərinin ən böyük tarixi məhəlləsi.

Ümumi məlumat

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Sarıtorpaq Şamaxının ən böyük tarixi məhəlləsidir. Ümumən, Şamaxı şəhərində ərazi və qədimliyinə görə 26 məhəllə seçilir. Sarıtorpaq məhəlləsinin adı oradakı torpağın qumsal, sarı rəngli olduğu ilə bağlıdır. Hesab olunur ki, bu məhəllədə ziyalılar, ədiblər yaşayıblar.[1]

Məhəllənin tarixi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Hesab olunur ki, Orta əsrlərdə Şamaxı şəhərində təqribən 100 məhəllə olubdur[1]. XVII-ci əsrin Osmanlı səyyahı[2] E. Çələbinin məlumatına görə, Şamaxı 26 məhəlləyə bölünmüşdü[3][4].

XVIII-ci əsrin 70-ci illərində Şamaxıda təqribən 1000 evdə 5-6 min insan yaşayıbdır. 1771-ci ildə Şamaxıda olmuş alman alimi S.Qmelinin məlumatına görə, Sarıtorpaq məhəlləsi Köhnə Şamaxı şəhərinin 9 məhəllələrindən biri idi.[3]

XIX-cu əsrin axırlarında şəhərin 15 məhəllələrin arasında Sarı torpaq adı çəkilir[3].

Həmçinin, şəhərdə 35-dən artıq məhəllənin olduğuna dair də məlumat va, onların da arasında Sarıtorpaq məhəlləsinin adı qeyd olunur. Hər məhəllədə ibadət yeri, karvansara, hamam olmuşdu.[3]

Məhəllənin məşhur sakinləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Sarıtorpaq məhəlləsinin məşhur sakinlərindən deyərək[1], Azərbaycan şairi, pedaqoqu[5], maarifçisi[6][7] S.Ə.Şirvanini[1], Azərbaycan şairi[8] və satiriki[9] M.Ə.Sabiri qeyd etmək olar[1]. Bu məhəllədə həmçinin azərbaycan memar, əvvəl Şamaxı şəhərinin Baş memarı, sonradan isə Bakı şəhərinin Baş memarı olmuş Zivər bəy Əhmədbəyov da yaşamışdı[10].

Sarıtorpaq məhəlləsinində doğulanlarından deyərək[11][12], Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm cərəyanının əsas nümayəndələrindən biri olan[13] Məhəmməd Hadinin[11], Azərbaycan şairi, dramaturq və tərcüməçi, Azərbaycan ədəbiyyatında romantizmin nümayəndəsi Abbas Səhhətin adlarını çəkmək olar[12]. Həmçinin, Şamaxı şəhərinin Baş planının müəllifi, Bakı şəhərinin mərkəzinin formalaşmasında vacib rol oynamış Azərbaycan memarı[14] Qasım bəy Hacıbababəyov da bu məhəllədə doğulmuşdu[15]. Azərbaycan xanəndəsi və şairi[16] Mirzə Məhəmmədhəsən Fələkizadə də Sarıtorpaq məhəlləsində doğulmuşdu[17]. Həmçinin, Seyid Əzim Şirvaninin də bu məhəllədə doğulması barədə deyilir[18]. Ustad xanəndə – Əliyusif Qənizadə Şirvaninin (1911, Şamaxı, Sarıtorpaq məhəlləsi – 1971, Kürdəmir) də Şamaxının Sarıtorpaq məhəlləsində doğulmasına dair məlumat var[19].

Azərbaycanın ilk Prezidenti Ayaz Mütəllibov[20][21]; Azərbaycan[22], Rusiya[23] və sovet[22] yazıçısı, kinodramaturqu və kinorejissoru[22] Rüstəm İbrahimbəyov[24]; Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti[25][26] İlham Namiq Kamal[27] əslən bu məhəllədəndirlər.

Hesab olunur ki, Azərbaycan şairi[28] və mütəfəkkiri[29][30] Seyid İmadəddin Nəsimi əslən bu məhəllədən idi[18]. Azərbaycan xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadənin əsli də Sarıtorpaq məhəlləsi ilə bağlıdır[31].

İncəsənətdə

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Şikəstə növlərindən biri olan[32] Sarıtorpaq şikəstəsini[33] Şamaxının şəhərinin Sarı torpaq məhəlləsi ilə əlaqələndirirlər[34]. Sarıtorpaq məhəlləsində doğulmuş[17] Azərbaycan xanəndəsi və şairi[16] Mirzə Məhəmmədhəsən Sarıtorpaq şikəstəsinin müəllifi hesab olunur[35][36].

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 İsayeva, Günel. "Şamaxı məhəllələri". agsunews.az - Azərbaycanın ilk Regional Portalı. Şamaxı. 19-3-2017. 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-17.
  2. ↑ "Опубликован труд Эвлии Челеби «Книга путешествия»: извлечения из сочинения османского путешественника XVII века. Земли исторической России и сопредельные области". Российский НИИ культурного и природного наследия им. Д. С. Лихачёва (rus). 2023-12-05. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  3. ↑ 1 2 3 4 "Şamaxı şəhərinin tarixi". Şamaxı ensiklopediyası. 2016-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-17.
  4. ↑ "ЭВЛИЯ ЧЕЛЕБИ->КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ->ПУБЛИКАЦИЯ 1983 Г.->ЗЕМЛИ ЗАКАВКАЗЬЯ, МАЛОЙ АЗИИ И ИРАНА->ГЛАВА 7". www.vostlit.info. 2023-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  5. ↑ "Сеид Азим Ширвани // Краткая литературная энциклопедия. Т. 6. — 1971 (текст)". feb-web.ru. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  6. ↑ "Ширвани Сеид Азим". Кавказский Узел. 2025-05-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  7. ↑ "Сеид Азим Ширвани". www.booksite.ru. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  8. ↑ "Сабир (азербайдж. поэт)". www.booksite.ru. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  9. ↑ History. "Мирза Алекпер Сабир: беспощадный поэт-сатирик" (rus). 2019-04-24. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  10. ↑ "Görkəmli memar Zivər bəy Əhmədbəyov haqqında nələri bilmirik? — FOTOLAR". Demokrat.Az (az.). 16 fevral 2024.
  11. ↑ 1 2 Абузар БАГИРОВ. ТЯЖЁЛАЯ СУДЬБА РОМАНТИКА (PDF) // İRS НАСЛЕДИЕ HERITAGE. ЛИТЕРАТУРА (журнал) (rus). № 3 (99). 2019. 4.
  12. ↑ 1 2 Sabir Rüstəm oğlu Məmmədov (ADPU Ağcəbədi filialı, p.ü.f.d,dosent), Fazil Tatarxan oğlu Cəfərov (ADPU Ağcəbədi filialı, k.t.ü.f.d,dosent). MƏN VƏTƏNİ CANIM KİMİ SEVİRƏM... (PDF) // ABBAS SƏHHƏT - 150. “VƏTƏNİ SEVMƏYƏN İNSAN OLMAZ” mövzusunda Respublika elmi konfransının MATERİALLARI (сборник). Elmi redaktor: Dos. Tünzalə Yusifova; Hazırlayanlar: Dos. Sübhan Talıblı, B/m. Şəlalə Seyidova. 2024. 30.
  13. ↑ Seyran QAYIBOV. MƏHƏMMƏD HADİNİN ŞEİRLƏRİNDƏ CƏHALƏT VƏ SAVADSIZLIĞA QARŞI ÇAĞIRIŞ (PDF) // RİSALƏ. Elmi araşdırmalar jurnalı (журнал). № 2(19). 2020. 61. ISSN 2522-4808 (print). ISSN 2522-4808 (Print) 2702-0034 (Online) ISSN 2522-4808 (print). ISSN 2522-4808 (Print) 2702-0034 (Online) (#bad_issn).
  14. ↑ "Qasım bəy Hacıbababəyov kimdir?". Redaktor.az (az.). 2025-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  15. ↑ azpress.az. "Qasım bəy Hacıbababəyov -". http://www.agsunews.az/ (az.). 2024-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  16. ↑ 1 2 "Şirvan muğam məktəbinin görkəmli nümayəndəsi Mirzə Məhəmmədhəsən yad edilib (FOTO)". Trend.Az (az.). 2019-06-19. 2019-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  17. ↑ 1 2 SEYFƏDDİN QƏNİYEV, SƏADƏT VEYSOVA. MƏŞHUR XEYRİYYƏÇİ MAHMUD AĞA VƏ NAMƏLUM MUĞAM UNİVERSİTETİ (PDF). Bakı: “Elm və təhsil”. Elmi redaktor: Qəzənfər Paşayev (filologiya elmləri doktoru, professor); Rəyçilər: Məhərrəm Qasımlı (filologiya elmləri doktoru, professor), Fərahim Sadıqov (pedaqoji elmlər doktoru, professor), Zabit Nəbizadə (Xalq artisti, Milli Konservatoriyanın baş müəllimi). 2014. 123.
  18. ↑ 1 2 "Хазри и гилавар Захида Сарыторпага". baku-media.ru. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  19. ↑ "Ustad xanəndə Əliyusif Qənizadə Şirvani "Seygah"". YouTube.
  20. ↑ ""Biz həmişə Mehriban xanımı dəstəkləməyə hazırıq" - Ayaz Mütəllibov I VİTSE-PREZİDENTDƏN DANIŞDI (VİDEO)". Demokrat.Az (az.). 13 noyabr 2018. 2025-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  21. ↑ moderator.az. "Azərbaycanın 1-ci Prezidenti Fəxri Xiyabandakı məzarı başında yad edildi...-FOTOLAR". moderator.az (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-01-28.
  22. ↑ 1 2 3 "Рустам Ибрагимбеков". et-cetera.ru. 2025-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-31.
  23. ↑ "Умер Рустам Ибрагимбеков, написавший сценарий культового фильма "Белое солнце пустыни"". BBC News Русская служба (rus). İstifadə tarixi: 2025-01-31.
  24. ↑ "Rüstəm İbrahimbəyovun kəndindən reportaj". Musavat.com (az.). 21.07.2013.
  25. ↑ "Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət xadimlərinə fəxri adların verilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI". Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası. Bakı şəhəri. 24 dekabr 2002-ci il. 2014-09-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  26. ↑ "Народный артист Азербайджана Ильхам Намиг Кямал отмечает день рождения". Oxu.az (rus). 2025-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-31.
  27. ↑ modern.az. "İlham Namiq Kamal, təbriklər!". modern.az (az.). 2024-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-31.
  28. ↑ "НЕСИМИ НАСИМИ • Большая российская энциклопедия - электронная версия". old.bigenc.ru. 2023-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  29. ↑ "Одной из планет присвоено имя Имадеддина Насими". Report İnformasiya Agentliyi (rus). 2020-06-21. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  30. ↑ "Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı » Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi". president.az (az.). İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  31. ↑ "Xoşbəxt Vətən arzusu gerçəkləşən yazıçı". AZƏRTAC (az.). 22.12.2021.
  32. ↑ ZÜLFİYYƏ HÜSEYNOVA. ŞİRVAN AŞIQLARININ "ZARINCI ŞİKƏSTƏ" HAVASI (PDF) // AXTARIŞLAR. RESEARCHES. ПОИСКИ. 2021. 189.
  33. ↑ 7-gun.com. "Alim Qasımovun yaradıcılığında şikəstələr". 7-gun.com (az.). 2022-06-26. 2024-09-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-04.
  34. ↑ Афет ИСЛАМ. Федаин мугама. Слава о невероятном голосе ханенде Мирзы Мухаммеда Гасана жива по сей день // Каспiй (rus). — 2019. — 10 август. — 9.
  35. ↑ "Мирза Мухаммедгасан Исмаил оглы". Энциклопедия Мугама (rus). İstifadə tarixi: 2025-01-30.
  36. ↑ "Mirzə Məhəmmədhəsən İsmayıl oğlu". Muğam ensiklopediyası (az.). İstifadə tarixi: 2025-02-06.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarıtorpaq_məhəlləsi_(Şamaxı)&oldid=8169436"