Solitar ağciyər düyünü

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası zamanı sol paydakı tək ağciyər düyününün görünməsi..

Solitar ağciyər düyünü (periferik formalaşma) - rentgenologiyada ağciyər toxumasında ölçüsü 3 sm-ə qədər olan periferik formalaşmadır. Onun Döş qəfəsinin rentgenoqrafiyasında aşkar edilmə nisbəti 0.2%, kompüter tomoqrammasında isə 1%-dir.[1]

Solitar ağciyər düyünü xoşxassəli törəmədir (hamartoma, qranuloma). Lakin, yaşlı xəstələrdə və siqaret çəkənlərdə bədxassəli şiş olaraq da görünə bilər.[2] Ağciyər xərçəngi olan xəstələrin 10 – 20 faizində də bu simptomlara rast gəlmək olar.[2] Ona görə də ağciyər xərçəngi ehtimalını istisna etmək üçün mümkün ağciyər rezeksiyasına əlavə olaraq radioloji diaqnostika da aparılmalıdır. Proqnoz simptoma səbəb olan patologiyadan asılı olur.[2]

Təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Solitar ağciyər düyünləri infiltratlardan, daha iri şişlərdən və ya digər əlaqəli radioloji simptomları olan formasiyalardan fərqləndirilməlidir. Solitar ağciyər düyünləri hər tərəfdən ağciyər toxuması ilə əhatə olunmuş, diametri 3 sm-dən az olan, pnevmoniya, atelektazi və ya limfadenopatiya kimi xəstəliklərlə əlaqəsi olmayan periferik ocaqlardır.[3][4]

Səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hər yuvarlaqlaşdırılmış periferik kölgə solitar ağciyər düyününün olduğu mənasına gəlmir. Bu kölgələr dəri formasiyalarının, döş qəfəsinin strukturlarının [5] (döş giləsi, qabırğaların sınıqları), EKQ sensorunun proyeksiya təbəqəsi ilə əlaqəli ola bilər.

Ağciyərin bədxassəli yenitörəmələri, o cümlədən nadir formaları, birincili ağciyər limfoması, karsinoid, ağciyərə metastaz (melanoma, sarkoma, testis xərçəngi) istisna edilməlidir.[6] Ağciyərin xoşxassəli şişləri, əsasən hamartoma və xondroma olaraq təmsil olunur.

Şiş xəstəliklərinə aid edilməyənlər arasında ən çox aşkar edilən vərəm və ya göbələk xarakterli qranulomatozdur. Digər infeksion xəstəliklərə ağciyər iltihabını,[7] qlobulyar pnevmoniyanı (o cümlədən Pneumocystis), nokardiozu və helmintozu misal göstərmək olar. Şiş olmayan periferik formasiyaların əmələ gəlmə səbəbləri otoimmün proseslər də (romatoid artrit, Wegener qranulomatozu) ola bilər.[8]

Solitar ağciyər düyünlərinin digər səbəbləri arteriovenoz malformasiya, hematoma, infarkt zonası, bronxial atreziya, sekvestr, bronxda və ya plevral lövhədə yad cisim də ola bilər.[9]

İlkin qiymətləndirmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnsanda xəstəlik riskini və idarə olunmasını qiymətləndirmək üçün fiziki və radioloji müayinə tələb olunur. Çox vaxt belə xəstələr kompüter tomoqrafiyasından da keçirlər.

Radioloji xüsusiyyətlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Döş qəfəsinin kompyuter tomoqrafiyasındakı solitar ağciyər düyünü.

Bir sıra xüsusiyyətlər bədxassəli periferik törəməni xoşxassəli periferik törəmədən fərqləndirməyə kömək edir. Bu zaman törəmənin ölçüsü nəzərə alınmalıdır. Belə ki, ölçüsü nə qədər kiçik olsa, maliqnite riski də bir o qədər az olur. Xoşxassəli törəmələr aydın konturlara, bədxassəli törəmələr isə qeyri-bərabər və qeyri-müəyyən sərhədlərə malik olurlar. Törəmənin divarlarının nazik olması onun xoşxassəli olduğunu göstərir (divar qalınlığı müvafiq olaraq 4 mm-dən az və ya 16 mm-dən çox olur).[4]Ağciyər xərçəngində ocağın daxilində olan boşluq nekrozun (çürümə) və ya iltihabın formalaşması nəticəsində yaranır. Əgər ocağın fonunda bronxların hava zolaqları (hava bronxoqramması) görüntülənirsə, bronxioloalveolyar xərçəngin olma riski yüksəkdir.[10]

Əsasən ağciyər düyünlərində kalsifikasiyalar vardır. Hamartoma zamanı yaranan kalsifikasiya popkorn formasında olur. Kompüter tomoqrafiyasında densitometrik dəyəri 15 HU-dan az olan ağciyər düyünlərinin xoşxassəli olma ehtimalı, densitometrik dəyəri 25 HU-dan çox olan düyünlərdən daha çoxdur. Hounsfield miqyasında Hamartoma strukturunda yağ toxuması mənfi dəyərlərə sahib olacaqdır.[11]

Törəmənin böyümə sürəti də informativ xarakter daşıyır. Törəmənin çox sürətli və ya çox yavaş inkişaf etməsi onun xoşxassəli xarakterə malik olduğunu göstərir. Ona görə də müayinələri müqayisə edərək, törəmənin ölçüsünü qiymətləndirmək məqsədəuyğundur. Törəmənin diametri 1 sm-dən az olduqda qiymətləndirmə aparmaq daha çətindir. İki ildən artıq mövcud olan sabit törəmənin dinamikasının qiymətləndirilməsi və bunun əsasında proqnoz verilməsi də etibarsız sayılır.[12]

Klinik xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Törəmənin bədxassəli olma riskini qiymətləndirmək üçün anamnestik xüsusiyyətlər (inhaler kanserogenlərlə təmas, tənəffüs sisteminin iltihabi xəstəlikləri və ya bədxassəli xəstəliklərin keçmişi) nəzərə alınmalıdır. Tənəffüs yollarının zədələnməsinin müşahidə edildiyi hallarda (xüsusilə hemoptizi olduqda), bədxassəli şişlərin olma ehtimalı daha çoxdur.

Taktikası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
71 yaşlı qadının PET tədqiqatı zamanı sol ağciyərin aşağı hissəsinin parakardiyak bölgələrindəki tək ağciyər düyünü (nazik oxla göstərilmişdir). Tədqiqat özofaqoqastrik qovşaqda (qalın oxla göstərilmişdir) aktivliyin artdığını müəyyən etdi. Beləliklə, hər iki hissədə Qeyri-Hodgkin lenfoması aşkar edildi.

Solitar ağciyər düyünü olan xəstələrin müalicəsinə başlamazdan əvvəl ilk olaraq risk qiymətləndirməsi aparılır. Nəticədə bədxassəli şiş riski aşağı hesab edilərsə, dinamik KT nəzarəti (kompüter tomoqrafiya) planlaşdırılır.[13] Nəzarət tədqiqatlarının tezliyi müəyyən edilmiş bədxassəli şiş riskindən və törəmənin ölçüsündən asılıdır. Bədxassəli şiş riski yüksək qiymətləndirilirsə cərrahi müdaxilə (əks göstərişlər olmadıqda) məqsədəuyğundur.

Bədxassəli şiş riski az olduqda müntəzəm PET tədqiqatı (pozitron emissiya tomoqrafiyası) aparılır. Ağciyər xərçəngi olan xəstələrin təxminən 95% -ində PET görüntüləmə ağciyər toxumasında patoloji dəyişiklikləri aşkar edir. Xoşxassəli neoplazması olan xəstələrin 78%-də PET təsviri patologiyanı aşkar etmir. Beləliklə, pozitron emissiya tomoqrafiyası ağciyərlərdə bədxassəli yenitörəmələri etibarlı şəkildə aşkar edir, lakin bir sıra digər hallarda (məsələn, iltihablanma zamanı) patoloji fokuslarda nəzərə çarpır.[14] Əgər törəmənin diametri 1 sm-dən azdırsa, düzgün olmayan nəticə ehtimalının artması səbəbindən PET tövsiyə edilmir. Bədxassəli yenitörəmələr adətən yüksək metabolizmə malikdir. Bu isə PET-də yüksək fluorodeoksiqlükoza (FDG) istehlakı ilə özünü göstərir.

Dinamik KT müşahidəsi zamanı zədənin bədxassəli olması şübhəsi varsa, törəmənin cərrahi çıxarılması (torakotomiya və ya video-torakoskopik cərrahiyyə yolu ilə), ardınca isə morfoloji yoxlama aparılır.[14][15][16]

Bəzi hallarda törəmənin morfoloji yoxlanılması CT nəzarəti altında bronxoskopiya və ya transtorasik iynə biopsiyası vasitəsilə aparılır. İynə biopsiyası sitoloji qiymətləndirmə üçün yalnız hüceyrə materialını əldə etməyə imkan verir, lakin toxumanın histoloji quruluşunu qiymətləndirməyə imkan vermir.[17] Plevra boşluğunun drenajını tələb edən bəzi hallarda biopsiya ağciyər qanaması və ya pnevmotoraks ilə nəticələnə bilər.

Soliter ağciyər düyünlərini qiymətləndirmək üçün CT və PET-ə əlavə olaraq, PET-CT (PET və CT müayinəsi eyni vaxtda aparılır), MRT və ya tək foton emissiya kompüter tomoqrafiyasından da (SPECT) istifadə olunur.[18]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Ost D., Fein A. M., Feinsilver S. H. Clinical practice. The solitary pulmonary nodule // The New England Journal of Medicine . 348 (journal) (ingilis). № 25. — 2003. iyun. — 2535—2542. doi:10.1056/NEJMcp012290. PMID 12815140. 2009-04-25 tarixində arxivləşdirilib.
  2. ↑ 1 2 3 Alzahouri K., Velten M., Arveux P., Woronoff-Lemsi M. C., Jolly D., Guillemin F. Management of SPN in France. Pathways for definitive diagnosis of solitary pulmonary nodule: a multicentre study in 18 French districts. . 8 (journal) (ingilis). 2008. 93. doi:10.1186/1471-2407-8-93. PMID 18402653. 2012-03-24 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ Tan B. B., Flaherty K. R., Kazerooni E. A., Iannettoni M. D. The solitary pulmonary nodule // Chest . 123 (naməlum dil). № 1 Suppl. — 2003. yanvar. — 89S—96S. doi:10.1378/chest.123.1_suppl.89S. PMID 12527568. 2013-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-18.
  4. ↑ 1 2 Winer-Muram H. T. The solitary pulmonary nodule // Radiology . 239 (naməlum dil). № 1. — 2006. aprel. — 34—49. doi:10.1148/radiol.2391050343. PMID 16567482.
  5. ↑ "«Дерево в почках» в глоссарии «Новостей лучевой диагностики»". 2014-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-30.
  6. ↑ Hans-Ulrich Kauczor, M.D. "Pneumonia in immunocompromized patients". İstifadə tarixi: 2012-04-12.[ölü keçid]
  7. ↑ Schmidt W., Kraft H., Vorpahl K., Völker L., Gromnica-Ihle E. Color duplex ultrasonography in the diagnosis of temporal arteritis. // The New England Journal of Medicine . 337 (journal) (ingilis). № 19. 1997. 1336—1342. doi:10.1056/NEJM199711063371902. PMID 9358127.
  8. ↑ Bley T.A., Brink I., Reinhard M. [Imaging procedures for giant cell arteritis (Horton's disease)] // Ophthalmologe . 103 (German). № 4. — 2006. aprel. — 308—316. doi:10.1007/s00347-006-1323-x. PMID 16538476.
  9. ↑ Shaff M.I. An evaluation of the radiological signs of fetal death. . 49 (journal) (ingilis). № 18. — 1975. aprel. — 736—738. PMID 1169818.
  10. ↑ L Hamman, A R Rich. Fulminating Diffuse Interstitial Fibrosis of the Lungs // 1. 1935. 2020-11-14 tarixində arxivləşdirilib.
  11. ↑ Erasmus J. J., Connolly J. E., McAdams H. P., Roggli V. L. Solitary pulmonary nodules: Part I. Morphologic evaluation for differentiation of benign and malignant lesions // Radiographics . 20 (journal) (ingilis). № 1. 2000. 43—58. PMID 10682770.
  12. ↑ Юдин А.А., Юдин А.Л., Никитин А.Э., Юматова Е.А., Лошкарева Е.О., Татаринова В.К. ДИАГНОСТИКА И ЛЕЧЕНИЕ ОСТРОЙ ИНТЕРСТИЦИАЛЬНОЙ ПНЕВМОНИИ // КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2015. 2015. ISSN 616.24-002.17-036.11-07-08 УДК 616.24-002.17-036.11-07-08 (#bad_issn). 2020-11-13 tarixində arxivləşdirilib.
  13. ↑ MacMahon H., Austin J. H., Gamsu G.; və b. Guidelines for management of small pulmonary nodules detected on CT scans: a statement from the Fleischner Society // Radiology . 237 (journal) (ingilis). № 2. — 2005. noyabr. — 395—400. doi:10.1148/radiol.2372041887. PMID 16244247. (#explicit_et_al)
  14. ↑ 1 2 Gould M. K., Maclean C. C., Kuschner W. G., Rydzak C. E., Owens D. K. Accuracy of positron emission tomography for diagnosis of pulmonary nodules and mass lesions: a meta-analysis // JAMA . 285 (journal) (ingilis). № 7. — 2001. fevral. — 914—924. doi:10.1001/jama.285.7.914. PMID 11180735. 2009-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-18.
  15. ↑ Khan A. ACR Appropriateness Criteria on solitary pulmonary nodule. . 4 (journal) (ingilis). № 3. — 2007. mart. — 152—155. doi:10.1016/j.jacr.2006.12.003. PMID 17412254.
  16. ↑ Vansteenkiste J. F., Stroobants S. S. PET scan in lung cancer: current recommendations and innovation. . 1 (journal) (ingilis). № 1. — 2006. yanvar. — 71—3. doi:10.1097/01243894-200601000-00014. PMID 17409830.
  17. ↑ Erasmus J. J., McAdams H. P., Connolly J. E. Solitary pulmonary nodules: Part II. Evaluation of the indeterminate nodule // Radiographics . 20 (journal) (ingilis). № 1. 2000. 59—66. PMID 10682771.
  18. ↑ Cronin P., Dwamena B. A., Kelly A. M., Carlos R. C. Solitary pulmonary nodules: meta-analytic comparison of cross-sectional imaging modalities for diagnosis of malignancy // Radiology . 246 (journal) (ingilis). № 3. 2008. 772—782. doi:10.1148/radiol.2463062148. PMID 18235105.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Solitar_ağciyər_düyünü&oldid=7870712"