Somateria spectabilis
Somateria spectabilis | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | ||||||||||||
Elmi təsnifat | ||||||||||||
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Somateria spectabilis |
||||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
Somateria spectabilis – Şimal Yarımkürəsinin Arktika bölgələrində geniş yayılmış iri dəniz ördəyi növü. Şimali Avropa, Şimali Amerika və Asiya sahillərində müşahidə olunur. Bu quşlar ilin böyük hissəsini sahil-dəniz ekosistemlərində keçirir və cütləşmə üçün iyun-iyul aylarında Arktika tundrasına köç edirlər. Dişi yerdə ot və tüklərlə bəzədilmiş bir çuxurda 4–7 yumurta qoyur.
Taksonomiya
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria spectabilis" ilk dəfə 1758-ci ildə Karl Linnes tərəfindən "Systema Naturae" əsərində təsvir edilmiş və əvvəlcə "Anas" cinsinə daxil edilmişdir. 1819-cu ildə Vilyam Elford Linç bu quşu "Somateria" cinsinə aid etmişdir. "Somateria spectabilis" "Common Eyder" (Adi Eyder) ilə yaxın qohumdur və bu növlər arasında hibridləşmə müşahidə olunmuşdur.[3]
Etimologiya
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria" adı yunan dilində "bədən" mənasını verən sōma və "yun" mənasını verən erion sözlərindən yaranmışdır. Bu, Eyderlərin qalın və yumşaq tüklərinə işarə edir. "Spectabilis" latınca "diqqətəlayiq" və ya "görülməyə dəyər" mənasını verir və erkək quşun parlaq və gözəl görünüşünü ifadə edir. "Somateria spectabilis", dimdiyinin üstündəki narıncı tacabənzər şişkinliyə görə bu adı almışdır.[4]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria spectabilis" iri ölçülü bir quşdur: uzunluğu 50–70 sm, qanad genişliyi 86–102 sm-dir. Erkəklər dişilərdən bir qədər ağırdır, çəkiləri 1.668 kq, dişilərin isə 1.567 kq-dır. Çəkiləri mövsümə görə 0.9–2.2 kq arasında dəyişə bilər. Cinslər arasında dimorfizm müşahidə olunur. Erkək quşların bədəni əsasən qara, döşü açıq sarımtıl-boz, başı isə çoxrənglidir. Baş, boyun və gicgahlar mavi-yaşıl, yanaqlar isə açıq yaşıl rəngdədir. Dişi fərdlər qəhvəyi rəngdə olur və baş, boyun və yan hissələrində V şəkilli qara ləkələrə malikdir. Cavan quşlar isə boz-qəhvəyi rəngdədir və tam yetkinləşməsi üç il çəkir. Qeydə alınmış ən yaşlı "Somateria spectabilis", 18 il 11 ay yaşamış bir dişi olmuşdur. Bu fərd 1940-cı ildə Alaskada halqa ilə işarələnmiş və 1958-ci ildə təbii olmayan səbəblərlə ölmüşdür. Bu, onların daha uzun ömür sürə biləcəyini göstərir.[5]
Yayılması
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria spectabilis" Arktikanın müxtəlif tundra ekosistemlərində yaşayır. Cütləşmə dövründə Alaskanın, Kanadanın, Qrenlandiyanın, Svalbardın və Rusiyanın sahillərində müşahidə olunur. Qışlama dövründə isə Berinq dənizi, Qrenlandiyanın qərb sahilləri, Şərqi Kanada və Şimali Norveçdə geniş yayılmışdır. Qışlayan fərdlər bəzən 100,000-dən çox quşun olduğu böyük sürülər əmələ gətirir.[6]
Davranışı
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria spectabilis" ilin çox hissəsini dənizdə keçirir və dənizin dibindəki orqanizmlərlə qidalanır. Bu quşlar molyusklar, xərçəngkimilər, kral xərçəngləri, dəniz kirpiləri və dəniz ulduzları ilə qidalanır. Cütləşmə dövründə daha çox göllər və gölməçələrdə yemlənir, burada kiçik orqanizmləri suyun səthindən toplayır.[7]
Dişi su yaxınlığında bir çuxur qazır və onu öz tükləri və otlarla bəzəyir. Yuvada 2–7 yumurta qoyur və yalnız özü bu yumurtaları 22–23 gün inkubasiya edir. Yumurtadan çıxan balalar dişilər tərəfindən kollektiv şəkildə qorunur və yetişdirilir.[7]
Qorunma
[redaktə | vikimətni redaktə et]"Somateria spectabilis" geniş yayılmasına və böyük populyasiyasına görə IUCN tərəfindən "Ən az narahatlıq doğuran növ" kimi təsnif edilmişdir. Yumurtalar və balalar Arktika tülküləri, qağayılar və qarğalar kimi yırtıcılarla üzləşsə də, bu, populyasiyaya ciddi təsir göstərmir. Bu növ xüsusilə Yupik icmaları tərəfindən təzə ət mənbəyi kimi ovlanır. Onlar aprel ayında Yukon-Kuskokvim deltası boyunca miqrasiya edərkən ov edilir.[8]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- ↑ Carboneras (1992), p. 621.
- ↑ Sandrock, James; Prior, Jean C. The Scientific Nomenclature of Birds in the Upper Midwest. Iowa Press, IA, US: University of Iowa Press. 2014. səh. 134. ISBN 978-1-60938-225-4.
- ↑ Ogilvie, Malcolm A.; Young, Steve. Wildfowl of the World. London, UK: New Holland Publishers. 1998. səh. 150. ISBN 978-1-84330-328-2.
- ↑ Godfrey, W. Earl. The Birds of Canada. Ottawa: National Museum of Canada. 1966. səh. 77.
- ↑ 1 2 Oppel, Steffen; Powell, Abby N.; Butler, Malcolm G. "King Eider Foraging Effort During the Pre-Breeding Period in Alaska". The Condor. 113 (1). 2011: 52–60. doi:10.1525/cond.2011.100077. JSTOR 10.1525/cond.2011.100077.
- ↑ Phillips, Laura M.; Powell, Abby N. "Brood Rearing Ecology of King Eiders on the North Slope of Alaska". The Wilson Journal of Ornithology. 121 (2). June 2009: 430–434. doi:10.1676/08-125.1. JSTOR 20616919.