Sultan Maqomedov
| Sultan Maqomedov | |
|---|---|
| çamor. Султа́н Лута́евич Магоме́дов | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 4 may 1937 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 dekabr 1980 (43 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar, müğənni |
| Səs tembri | tenor |
| Üzvlüyü | Vaynax ansamblı |
Sultan Lutayeviç Maqomedov (4 may 1937, Kurçaloy – 20 dekabr 1980, Qroznı) — Çeçen müğənnisi, bəstəkarı, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti, ictimai xadim.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sultan Maqomedov 1937-ci il mayın 4-də Kurçaloy kəndində anadan olub. Danışmazdan əvvəl oxumağa başlayıb. Din xadimi olan atası Luta Maqomedov dinə qarşı mübarizənin qızğın vaxtlarında on il müddətinə əmək düşərgələrinə məhkum edilib.
23 fevral 1944-cü ildə o da ailəsi ilə birgə çeçenlərin və inquşların deportasiyası zamanı sürgün edilib. Stalinə pərəstişin ifşasından sonra çeçen mədəniyyətinin dirçəlişi başladı. Xüsusilə, 1957-ci ildə Çeçen-İnquş Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblı yenidən yaradıldı. 20 yaşında artıq kifayət qədər məşhur müğənni olan Sultan Maqomedov seçmə müsabiqədən keçdi və tezliklə ansamblın solisti oldu. Onun üçün xüsusi konsertlər təşkil olunmağa başlandı.[1]
SSRİ rəhbərliyinin qərarı ilə çeçenlər və inquşlar reabilitasiya edildikdən sonra vətənə ilk qayıdanlar sırasında Çeçen-İnquş mahnı və rəqs ansamblının artistləri olub. Ansamblın kişi tərkibi — köhnə QAZ-51 yük maşınının arxasında, qadın üzvlər — köhnə "Kuban" avtobusunda Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası boyu qastrol səfərlərinə çıxırdılar. Kollektiv kənd zəhmətkeşləri, əmək kollektivləri qarşısında çıxış edirdi. Hər kəs konsert zalına daxil ola bilmirdi, insanlar dəhlizlərdə, küçələrdə sənətçilərə qulaq asırdılar.
Uzaq Şərqdəki hərbi hissələrdən birində ansambl bölmənin komandanlığının tələbi ilə üç gün hərbçilər qarşısında çıxış edib. Sultan ən çox mahnıları çeçen dilində oxuyurdu. Konsertlərin birindən sonra bir qadın səhnə arxasına keçərək sözlərin tərcüməsini yazmağı xahiş etmişdi və belə bir səsin ancaq yüksək poeziya oxuya biləcəyini demişdi.
Ansamblın repertuarı əvvəlcə zəif idi. Bu vəziyyətdə Maqomedov özünü bəstəkar kimi göstərdi. O, nəinki ansamblın repertuarına əlavə olunmuş, həm də çeçen musiqisinin klassiklərinə çevrilmiş bir sıra mahnılar yazmışdır.
1961-ci ildə Moskvada çeçen-inquş ədəbiyyatı və incəsənətinin ongünlüyü keçirildi. Sultan Moskvaya getməzdən əvvəl "Salam, Moskva" kantatasını, bir neçə mahnı, xor oxumaq üçün musiqi, "Giriş marşı" yazmışdı. Bu əsərlərdən bəziləri ongünlüyün proqramına daxil edilmiş və Kremlin Qurultaylar Sarayının, Çaykovski zalının, Qızıl Ordu Evinin səhnələrində uğurla ifa edilmişdir.[1]
Maqomedov 150-dən çox musiqi bəstələmişdir.[1] O, Çeçen-İnquş MSSR Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb. İki dəfə rayon Xalq Deputatları Sovetinə deputat seçilmişdir. O, İnquş mədəniyyətinə töhfə verib: inquş şairləri Səid Çaxkiyev, Cəmaləddin Yandiyev və başqalarının şeirləri əsasında bir sıra mahnılar yazıb. "Melodiya" firması Sultan Maqomedovun bəstələrindən ibarət bir neçə disk buraxmışdır.[1]
Sultan Maqomedov 1980-ci il dekabrın 20-də vəfat etmişdir. Ölümündən bir qədər əvvəl yazdığı sonuncu mahnı (Maqomet Mamakayevin misralarına) "Qu nəğməsi" adlanırdı. Maqomedovun 22 il birlikdə yaşadığı dul arvadı Azma 2012-ci ilin avqustunda vəfat edib.[1]
Xatirəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kurçaloy şəhərindəki Mədəniyyət Evi Çeçen-İnquş MSSR-in əməkdar artisti S.L.Maqomedovun adını daşıyır.[2]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 5 "Султан Магомедов. ЖЗЛ". 2014-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-31.
- ↑ "Районный дом культуры Курчалоевского района". Культура.РФ (rus). 2021-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-24.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Кусаев, Адиз Джабраилович. Чечня: годы и люди (2000 nüs.). Грозный: ГУП «Книжное издательство». 2007.