Türk Şurası

Türk Şurası
TŞ
Türk Şurası; TŞ
	Türk Şurası (Azərbaycan dili); Түркі кеңесі (Qazax dili); Түрк кеңеши (Qırğız dili); Türk Keneşi (Türk dili); Turkish Council (İngilis dili)
	; Türk Şurasının üzvləri Müşahidəçi üzv (Macarıstan) Şimali Kipr Türk Respublikası
Yaranma tarixi	3 oktyabr 2009
Rəsmi dili	Azərbaycan dili, Qazax dili, Qırğız dili, Türk dili, İngilis dili
Mərkəzi	İstanbul;
Sədri	Bağdad Amreyev
Üzvləri	Azərbaycan ; Türkiyə ; Qazaxıstan ; Qırğızıstan ; Özbəkistan
	Turkkon.org
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Türk Şurası və ya Türk Keneşi (qaz. Түркі кеңесі, qırğ. Түрк кеңеши, türk. Türk Keneşi, ing. Turkic Council) — 3 oktyabr Naxçıvanda imzalanan Naxçıvan müqaviləsi ilə Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə arsında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır.^[3]

Özbəkistan 30 aprel 2018-ci ildə qatılma niyyətinin olduğunu açıqlamış və 14 sentyabr 2019-cu ildə də Türk Keneşinə üzv olmuşdur. Bu əməkdaşlıq şurasının qurulması fikri ilk dəfə 2006-cı ildə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev tərəfindən təklif edilmişdir. 24 may 2019-cu il tarixində Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklifi və şura üzvlərinin razılığı ilə Nursultan Nazarbayev Türk Şurasının ömürlük fəxri rəhbəri ünvanını almışdır. 2018-ci ilin sonlarından bu yana Macarıstan müşahidəçi dövlətdir və yaxın zamanda Türk Şurasına tam üzvlük tələbini etməsi gözlənilir.

Təməlləri 1992-ci ildən bu yana müəyyən fasilələrlə toplanan Türkcə Danışan ölkələr Zirvəsinə dayanna şuranın qurumsal mərkəzləri İstanbul (ümumi katiblik), Bakı (parlamentar assambleyası) və Nur-Sultandır (Türk Akademiyası)

Orqanlar[redaktə | əsas redaktə]

Türk Şurasının üç mərkəzi vardır. Bunlar İstanbul, Bakı və Nur-Sultandır. İstanbul ümumi katibliyinin, Bakı parlamentar assambleyasının, Nur-Sultan isə Türk Akademiyasının mərkəzidir.

Ümumi Katiblik (İstanbul)
- Dövlət Rəhbərləri Şurası
- Xarici İşlər Nazirləri Şurası
- Təcrübəli Məmurlar Şurası
- Ağsaqqallar Şurası
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) (Ankara)
Türk Parlamenterlər Assambleyası (TÜRKPA) (Bakı)
Türk Akademiyası (Nur-Sultan)
Türk Kültür və Miras Vəqfi (Bakı)
Türk Ticarət və Sənaye Otağı (İstanbul)
Türk İş Şurası
Köçəri Mədəniyyət Mərkəzi (Bişkek)

Ölkələrin dövlət rəhbərləri ildə bir dəfə rəsmi, bir dəfə də qeyri-rəsmi olaraq müxtəlif şəhərlərdə toplanırlar. Bundan əlavə, üzv ölkələrin xarici işlər nazirləri və bürökratları da il ərzində davamlı olaraq iclaslar keçirirlər. Məclis rəhbərləri və heyətləri də Bakıda toplanır.

Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə dövlət rəhbərləri tərəfindən ümumi katib seçilən türkiyəli diplomat Xəlil Akınçı bu vəzifəni sentyabr 2010, sentyabr 2014 tarixləri arasında icra etmişdir. Bundan sonra rəhbərliyi Ramil Həsənov yerinə yetirmiş, onu vəzifədə Bağdad Amreyev əvəzləmişdir.

Bayraq[redaktə | əsas redaktə]

22 avqust 2012-ci ildə Bişkekdə təşkil olunan Türk Keneşinin II zirvə görüşündə qəbul edilmişdir. 12 oktyabr 2012-ci ildə isə İstanbulda üzv ölkələrin bayraqları ilə birlikdə Qazaxıstanın dövlət rəhbəri Nursultan Nazarbayev və Türkiyə prezidenti Abdullah Gül tərəfindən dalğalandırılmışdır.

Bayrağın dizaynı üzv ölkələrin bayraqlarında olan ünsürlərin bir araya gətirilməsi ilə yaradılmışdır. Azərbaycan bayrağının ulduzu, Qazaxıstan bayrağının rəngi, Qırğızıstan bayrağının günəşi və Türkiyə bayrağının ayparasından istifadə edilmişdir.

Əsas üzvlər[redaktə | əsas redaktə]

Ölkə	Əhali (2018)	Sahə (km²)	Ümumi Daxili Məhsul (nominal) (2018)^[4]	Kişi başına GSYİH (nominal) (2018)^[4]	Kişi başına Ümumi Daxili Məhsul (nominal) (2019)

Azərbaycan	9,898,085	86,600	$46,940 milyar	$4,721	$11,674
Qazaxıstan	18,272,400	2,724,900	$170,539 milyar	$9,331	$20,609
Qırğızıstan	6,389,000	199,900	$8,093 milyar	$1,281	$1,898
Özbəkistan	33,254,000	447,400	$50,500 milyar	$1,532
Türkiyə	82,003,882	783,562	$766,509 milyar	$9,311	$13,301
Türk Şurası	149,817,367	4,242,362	$1,042,581 milyar	$7,047	$13,718

Müşahidə edən ölkələr[redaktə | əsas redaktə]

Ölkə	Əhali (2018)	Sahə (km²)	Ümumi daxili məhsul (nominal) (2018)	Kişi başına Ümumi daxili məhsul (nominal) (2018)
Macarıstan	9,771,000	93,030	$163,541 milyar	$16,723
Ümumi	9,771,000	93,030	$163,541 milyard	$16,723

Zirvə Toplantıları[redaktə | əsas redaktə]

Türk Dili Danışan Ölkələr Zirvələri (1992-2010)
	Tarix	Ev Sahibi Ölkə	Ev Sahibi Şəhər	Ev Sahibi Lider	Qeydlər
1.	30 Oktyabr 1992	Türkiyə Türkiyə	Ankara	Turqut Özal
−	12 İyul 1993	Qazaxıstan Qazaxıstan	Almatı	Nursultan Nazarbayev	Almatı Razılaşması: TÜRKSOY 'un quruluşu
2.	18 Oktyabr 1994	Türkiyə Türkiyə	İstanbul	Süleyman Dəmirəl
3.	28 Avqust 1995	Qırğızıstan Qırğızıstan	Bişkek	Əsgər Akayev
4.	21 Oktyabr 1996	Özbəkistan Özbəkistan	Daşkənd	İslam Kərimov
5.	9 İyun 1998	Qazaxıstan Qazaxıstan	Astana	Nursultan Nazarbayev
6.	8 Aprel 2000	Azərbaycan Azərbaycan	Bakı	Heydər Əliyev
7.	26 Aprel 2001	Türkiyə Türkiyə	İstanbul	Əhməd Necdət Sezər
8.	17 Noyabr 2006	Türkiyə Türkiyə	Antalya	Əhməd Necdət Sezər
−	21 Noyabr 2008	Türkiyə Türkiyə	İstanbul	Abdullah Gül	İstanbul Andlaşması: Türk PA 'nın quruluşu
9.	3 Oktyabr 2009	Azərbaycan Azərbaycan	Naxçıvan	İlham Əliyev	Naxçıvan Sazişi: Türk Şurasının quruluşu
10.	15 Sentyabr 2010	Türkiyə Türkiyə	İstanbul	Abdullah Gül
Türk Şurası Zirvələri (2011-bu gün)
	Tarix	Ev Sahibi Ölkə	Ev Sahibi Şəhər	Ev Sahibi Lider	Mövzu
1.	20-21 Oktyabr 2011	Qazaxıstan Qazaxıstan	Almatı	Nursultan Nazarbayev	İqtisadi və Ticarət Əməkdaşlıq
2.	22-23 Avqust 2012	Qırğızıstan Qırğızıstan	Bişkek	Almazbek Atambayev	Təhsil, Elm və Mədəniyyət Əməkdaşlıq^[5]
3.	15-16 Avqust 2013	Azərbaycan Azərbaycan	Qəbələ	İlham Əliyev	Nəqliyyat Əməkdaşlıq^[6]
4.	4-5 İyun 2014	Türkiyə Türkiyə	Bodrum	Abdullah Gül	Turizm Əməkdaşlıq^[7]
5.	10-11 Sentyabr 2015	Qazaxıstan Qazaxıstan	Astana	Nursultan Nazarbayev	Medya ve Enformasyon İşbirliği

Baş Katibləri[redaktə | əsas redaktə]

No.	Ad	Vəzifəyə gəlib	Vəzifədən gedib
1	Halil Akıncı	3 oktyabr 2009	16 iyul 2014
2	Ramil Həsənov	16 iyul 2014	3 iyul 2018
3	Bağdad Amreyev	3 iyul 2018	-

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Türk Şurasının bayrağı

Bağdad Amreyev

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

↑ Turkkon.org Arxivləşdirilib 2012-10-24 at the Wayback Machine (türk.)
↑ "Congratulatory Message of the Secretary General of the Turkic Council Ambassador Ramil Hasanov, for the statement of the President of the Republic of Uzbekistan, H.E. Shavkat Mirziyoyev regarding Uzbekistan`s accession to the Turkic Council". Turkic Council. 2018-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-01.
↑ "Türk Keneşi". qha.com. 28 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
↑ ¹ ² Dünya Bankası
↑ http://www.mfa.gov.tr/the-second-summit-of-turkic-council-was-held-in-bishkek.en.mfa
↑ http://www.mfa.gov.tr/the-third-turkic-council-summit-meeting-was-held-in-gabala.en.mfa
↑ http://www.mfa.gov.tr/declaration-of-the-fourth-summit-of-the-cooperation-council-of-turkic-speaking-states_-5-june-2014_-bodrum_-turkey.en.mfa

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

[1] Turkkon.org Arxivləşdirilib 2012-10-24 at the Wayback Machine (türk.)

[2] "Congratulatory Message of the Secretary General of the Turkic Council Ambassador Ramil Hasanov, for the statement of the President of the Republic of Uzbekistan, H.E. Shavkat Mirziyoyev regarding Uzbekistan`s accession to the Turkic Council". Turkic Council. 2018-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-01.

[3] "Türk Keneşi". qha.com. 28 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.

[Dünya_Bankası-4] ¹ ² Dünya Bankası

[5] ttp://www.mfa.gov.tr/the-second-summit-of-turkic-council-was-held-in-bishkek.en.mfa

[6] ttp://www.mfa.gov.tr/the-third-turkic-council-summit-meeting-was-held-in-gabala.en.mfa

[7] ttp://www.mfa.gov.tr/declaration-of-the-fourth-summit-of-the-cooperation-council-of-turkic-speaking-states_-5-june-2014_-bodrum_-turkey.en.mfa

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]