Talçum

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Talçum
탈춤
Mənşəyi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Talçum ( Koreya dilində 탈춤) — maska ilə təqlidi, hekayə danışaraq bəzən də mahnı oxuyaraq edilən Koreyanın milli rəqsi kimi xarakterizə olunur.Hər nə qədər talçum koreyalılar tərəfindən əsasən bütün maskalı rəqs tamaşalarını adlandırmaq üçün istifadə olunsa da, ilk vaxtlar sadəcə indiki Şimali Koreyanın Hvanqhe əyalətinin rəqslərini adlandırmaq üçün istifadə olunan regional termin idi. Hvanqhe əyalətindən Heso talçumu, Seul və ya Kyonqqi əyalətindən Sande nori, Naqdoq Çay ərazilərindən Oqvanqde nori və Deul nori, Cənub sahili ərazilərindən beş tanrının rəqsi mənasına gələn Obanqsincanq, Hamkyonq əyalətindən isə Sacatal nori daxil olmaqla, Koreyanın ecazkar maska rəqsləri bütün dünyada tanınır. Ancaq talçum günümüzdə maskalı rəqs tamaşalarını adlandırmaq üçün ümumi termin olaraq qəbul edilir. Koreyanın maskalı rəqs tamaşaları sadəcə maska taxmış rəqqaslar tərəfindən ifa edilən rəqs deyil, eyni zamanda maskalar vasitəsilə insanları, heyvanları və bəzən fövqəltəbii varlıqları təsvir edən əhəmiyyətli dramatik məzmundur. Maska rəqsi gizlədilmiş arzu və istəklərin qorxu və utanc olmadan nümayiş olunduğu bir tamaşadır. Bu tamaşalarda aşağı təbəqənin savadlı, Konfutsiçilik təlimini üstün tutan yanqbanlara (yüksək təbəqə) qarşı hiss etdikləri məyusluğu, sadə xalqın gündəlik həyatını, rahiblərin öz vəzifələrinə uyğun davranmaması və kişilərin köhnə arvadlarını tərk etməsi kimi sosial problemləri əks etdirir. Obrazlar hakim sinfin ikiüzlülüyünü və ağılsızlığını ələ salır, yeni bir dünya və daha yaxşı bir gələcək üçün dua edirlər.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Talçum

"Tal" bir çox koreyalı tərəfindən də səhvən Koreya dilində maska olaraq bilinir.Ancaq həqiqətdə tal bir şeydən özünü xilas və azad etmək üçün istifadə olunan Çin Heroqlifləridir. Qədim koreyalılar üçün tal, tanrıların müqəddəs bir simvolu idi. Bu səbəbdən xüsusilə dəyərli idi və ona ibadət olunurdu, amma bütün bunlara baxmayaraq, həmişə yaşayış məntəqələrindən uzaq məsafələrdə saxlanılırdı. Eyni zamanda talın xəstəlik və təhlükələrə qarşı mübarizə apardığına da inanılırdı. Maska nümayişlərinə daxil edilən ifa və rəqslər kənddə sülh və rifahı təmin etmək və insanları təhlükə və xəstəlikdən qorumaq üçün tanrılara edilən dua ayinlərindən irəli gəlmişdir. Sivilizasiyanın inkişafı maskaları Şamanizmdə istifadə olunan müqəddəs simvollardan əyləncə və incəsənət yönünə doğru dəyişməyə başladı. XII əsrdə maskanın festivallarda həyəcan və əyləncə kimi qəbul edilməsi daha da möhkəm şəkildə reallaşdı. Talçum Qoryo sülaləsi dövründə məhkəmədə ifa edildi və Masqa Rəqsi İdarəsi bu cür rəqslərə nəzarət edərək bu rəqslərin kral ziyafətlərində ifa edilməsinə icazə verdi. Lakin idarə Coson sülaləsi dövründə ləğv edildi.

Üsul və xəyali obrazlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Masqa rəqsi əsasən yeddi hissəyə bölünür. Hər bir hissənin özünə məxsus hekayəsi və obrazları mövcuddur. Bonqsan talçum Koreyanın ən tanınmış maska rəqslərindən biridir. Yeddi aktdan ibarət olan Bonqsan talçum, rəqs, musiqi və dramatik dialoqdan ibarət açıq hava oyunudur (Koreya dilində 마당극). "Madanqqık"da səhnə və rəqsə sərbəst şəkildə müdaxilə edə bilən tamaşaçılar arasında elə də fərqlər yoxdur. Tamaşaçıların və rəqqasların bu sərhədsiz qarşılıqlı əlaqəsi madanqqıkı Koreyada, eləcə də bütün dünyada əvəzsiz və ənənəvi bir tamaşa sənəti edir.Bonqsan talçumun əsas obrazı yanqban bir ailənin qulluqçusu olan Malttuqidir. Yanqban sinfi, dinindən dönmüş Buddist rahibləri, zülmkar və patriarxal kişilər tamaşa müddətində ələ salınır və orta təbəqənin üzləşdiyi çətinliklərlə yanaşı, mübarizəsi də nümayiş olunur.

Yonqno (영노):

Pis yanqbanları yeyən bir canavardır.Bəzi tamaşalarda əgər 100 yanqban yeyərlərsə, cənnətə gedə biləcəkləri deyilir.

Bibi (비비):

Yonqnonun bir növüdür.'Bi-bi' səsi çıxarır.Başı canavar başı, bədəni isə insan bədənidir.

Canqmari (장 마리):

Su ruhlarıdır. Kökdürlər və musiqi aləti ifa edirlər, bütün bədənləri dəniz yosunları ilə örtülüdür. Bərəkətlilik ilə əlaqələndirilirlər.

Cuci (주지):

Cuci qəribə varlıqlardır. Kiçik başlı quş formasında və ya şir ola bilərlər. İki cütlük hər yerə tullanır.Cütlüklər arasında rəqs bərəkəti simvol edə bilər. Lakin iki şir arasındakı rəqs pis ruhları qorxutmağı ifadə edir.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Chae, Heewan. “The idea of Talchum.” Seoul: Hyunamsa, 1984
  • "What is mask." Hahoe Mask Museum retrieved 29 June 2008
  • Kim, Joo-yeon. "Talchum: Korean masked dance." The KNU times, 1 November 2006
  • Kim, Ukdong. "The aesthetics of Talchum." Seoul: Hyunamsa, 1999
  • "Korean Mask Dance Drama: Talchum." The magazine of Santa Clarita retrieved 29 June 2008
  • "Mask Dances." Asian Studies presents Windows on Asia, retrieved 29 June 2008
  • "Mask and Dance." Korean cultural Services NY, retrieved 25 June 2008
  • "Talchum." Digital Choseonilbo retrieved 29 June 2008
  • "Talchum.", retrieved 29 June 2008
  • "The Nature and Origin of Masked Dance Drama." Hangukgwan, retrieved 29 June 2008

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ing.).
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Talçum&oldid=7366658"