Dağtərxunu
Dağtərxunu | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Dağtərxunu |
||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Dağtərxunu (lat. Tanacetum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Botaniki xarakteristikası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lələkvarı yarpaqları növbəli, bəzən dilimlidir. Çiçəkləri səbət çiçək qrupunda yerləşir və ikicinsli çoxsaylı boruvarı çiçəklərdən ibarətdir. Toxumu beş tilli, meyvəsi toxumcadır. Şimal yarımkürəsinin qeyri-tropik ölkələrində 50-dən çox, Azərbaycanda isə 4 növü bitir. Yarpaq və çiçəklərində efir yağı, flavonoidlər, aşı maddəsi və alkaloidlər var. Tibdə bağırsaq qurdlarına qarşı işlədilir. Dağtərxunundan insektisid kimi istifadə olunan toz (ovuntu) alınır. Dağtərxunu qaramal üçün zəhərlidir. Bəzən Dağtərxunu cinsi xrizantema (payızgülü) cinsi ilə birləşdirilir.
Təbabətdə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Adi dağtərxunu çiçəklərindən qurd əleyhinə vasitə kimi askaridoz və enterobiozda, eləcə də ödqovucu kimi qaraciyərin, öd kisəsinin və öd yollarının xəstəliklərində istifadə olunur.
Əks göstəriş
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hamiləlik.
İstifadə qaydası
[redaktə | mənbəni redaktə et]10 q (1 x. q.) xammalın üzərinə 200 ml (1 stəkan) qaynar su tökülür, qaynayan su hamamında 15 dəq. dəmlənir, otaq temperaturunda soyudulur, süzülür. Gündə 3 dəfə, hər dəfə 1-2 xörək qaşığı daxilə qəbul edilir.
Sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Heterotipik sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Balsamita Mill.
- Gymnocline Cass.
- Hemipappus K.Koch
- Omalanthus Less.
- Omalotes DC.
- Pontia Bubani
- Psanacetum (Less. ex DC.) Spach
- Pyrethrum Zinn
- Spathipappus Tzvelev
Növləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Tanacetum abrotanifolium (L.) Druce
- Tanacetum abrotanoides K.Bremer & Humphries
- Tanacetum achilleifolium (M.Bieb.) Sch.Bip.
- Tanacetum akinfiewii (F.N.Alex.) Tzvelev
- Tanacetum alatavicum Herder
- Tanacetum albanicum (Markgr.) Barina
- Tanacetum albipannosum Hub.-Mor. & Grierson
- Tanacetum alyssifolium (Bornm.) Grierson
- Tanacetum archibaldii Podlech
- Tanacetum argenteum (Lam.) Willd.
- Tanacetum armenum (DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum artemisioides Sch.Bip. ex Hook.f.
- Tanacetum atkinsonii (C.B.Clarke) Kitam.
- Tanacetum aucheri DC.
- Tanacetum aucherianum (DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum audibertii DC.
- Tanacetum aureum (Lam.) Greuter, M.V.Agab. & Wagenitz
- Azərbaycan dağtərxunu (Tanacetum azerbaidjanicum) (Podlech) Sonboli & Behjou
- Tanacetum bachtiaricum Mozaff.
- Tanacetum balsamita L.
- Tanacetum baltistanicum Podlech
- Tanacetum bamianicum Podlech
- Tanacetum barclayanum DC.
- Tanacetum bipinnatum Sch.Bip.
- Tanacetum budjnurdense (Rech.f.) Tzvelev
- Tanacetum cadmeum (Boiss.) Heywood
- Tanacetum canescens DC.
- Tanacetum cappadocicum (DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum changaicum (Krasch. ex Grubov) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum chitralense (Podlech) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum cilicium (Boiss.) Grierson
- Tanacetum cinerariifolium (Trevir.) Sch.Bip.
- Tanacetum coccineum (Willd.) Grierson
- Tanacetum corymbiforme (Tzvelev) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum corymbosum (L.) Sch.Bip.
- Tanacetum crassipes (Stschegl.) Tzvelev
- Tanacetum daghestanicum (Boiss.) Chandjian
- Tanacetum densum (Labill.) Sch.Bip.
- Tanacetum depauperatum (Post) Grierson
- Tanacetum dumosum Boiss.
- Tanacetum eginense (Hausskn. ex Bornm.) Grierson
- Tanacetum elbursense Mozaff.
- Tanacetum emodi R.Khan
- Tanacetum erzincanense Korkmaz, Kandemir & Ilhan
- Tanacetum falconeri Hook.f.
- Tanacetum galae (Popov) Nevski
- Tanacetum germanicopolitanum (Bornm. & Heimerl) Grierson
- Tanacetum ghoratense Podlech
- Tanacetum griffithii (C.B.Clarke) Muradyan
- Tanacetum haradjanii (Rech.f.) Grierson
- Tanacetum haussknechtii (Bornm.) Grierson
- Tanacetum heterotomum (Bornm.) Grierson
- Tanacetum hissaricum (Krasch.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum hololeucum (Bornm.) Podlech
- Tanacetum isfahanicum Sonboli & Naderifar
- Tanacetum joharchii Sonboli & Kaz.Osaloo
- Tanacetum karelinii Tzvelev
- Tanacetum kaschgarianum K.Bremer & Humphries
- Tanacetum kelleri (Krylov & Plotn.) Takht.
- Tanacetum kittaryanum (C.A.Mey.) Tzvelev
- Tanacetum kotschyi (Boiss.) Grierson
- Tanacetum krylovianum (Krasch.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum kurdistanicum Maroofi & Rastegar
- Tanacetum lanuginosum Sch.Bip. & Herder
- Tanacetum larvatum (Griseb. ex Pant.) Hayek
- Tanacetum leptophyllum (Steven ex M.Bieb.) Sch.Bip.
- Tanacetum macrocephalum Pamp.
- Tanacetum macrophyllum (Waldst. & Kit.) Sch.Bip.
- Tanacetum marionii (Albov) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum maymanense Podlech
- Minyarpaq dağtərxunu (Tanacetum millefolium) (L.) Tzvelev
- Tanacetum mindshelkense Kovalevsk.
- Tanacetum mucroniferum Hub.-Mor. & Grierson
- Tanacetum mucronulatum (Hoffmanns. & Link) Heywood
- Tanacetum munzurdaghensis Yıld.
- Tanacetum musilii (Velen.) Soldano
- Tanacetum nitens (Boiss. & Noë) Grierson
- Tanacetum nivale Sch.Bip.
- Tanacetum niveum (Lag.) Sch.Bip.
- Tanacetum nuristanicum Podlech
- Tanacetum odessanum (Klokov) Tzvelev
- Tanacetum oltense (Sosn.) Grierson
- Tanacetum oxystegium (Sosn.) Grierson
- Tanacetum paczoskii (Zefir.) Tzvelev
- Tanacetum pakistanicum Podlech
- Tanacetum paradoxum Bornm.
- Tanacetum partheniifolium (Willd.) Sch.Bip.
- Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip.
- Tanacetum petrareum (C.Shih) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum peucedanifolium (Sosn.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum pinnatum Boiss.
- Tanacetum polycephalum Sch.Bip.
- Tanacetum porphyrostephanum (Rech.f.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum poteriifolium (Ledeb. ex Nordm.) Grierson
- Tanacetum praeteritum (Horw.) Heywood
- Tanacetum pulchellum (Turcz. ex DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum pulchrum (Ledeb.) Sch.Bip.
- Tanacetum punctatum (Desr.) Grierson
- Tanacetum richterioides (C.Winkl.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum robustum Hook.f. & Thomson ex C.B.Clarke
- Tanacetum roylei (DC.) Podlech
- Tanacetum salsugineum Podlech
- Tanacetum sanguineum (Parsa) Parsa
- Tanacetum santolina C.Winkl.
- Tanacetum saryarkense Kamelin
- Tanacetum saxicola (Krasch.) Tzvelev
- Tanacetum scopulorum (Krasch.) Tzvelev
- Tanacetum sericeum (Adams) Sch.Bip.
- Tanacetum silaifolium (Steven ex DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum silvicola Podlech
- Tanacetum sinaicum (Fresen.) Delile ex K.Bremer & Humphries
- Tanacetum sipikorense (Bornm.) Grierson
- Tanacetum sonbolii Mozaff.
- Tanacetum songaricum (Tzvelev) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum sorbifolium (Boiss.) Grierson
- Tanacetum stapfianum (Rech.f.) Podlech
- Tanacetum stoliczkae (C.B.Clarke) R.Khan
- Tanacetum tabrisianum (Boiss.) Sosn. & Takht.
- Tanacetum tanacetoides (DC.) Tzvelev
- Tanacetum tarighii Sonboli
- Tanacetum tatsienense (Bureau & Franch.) K.Bremer & Humphries
- Tanacetum tenuissimum (Trautv.) Grossh.
- Tanacetum tirinense Podlech
- Tanacetum tomentellum (Boiss.) Grierson
- Tanacetum transiliense Herder
- Tanacetum tricholobum (Sosn. ex Manden.) Chandjian
- Tanacetum trifoliolatum Podlech
- Tanacetum ulutavicum Tzvelev
- Tanacetum uniflorum (Fisch. & C.A.Mey. ex DC.) Sch.Bip.
- Tanacetum urmiense Tabad, Maroofi & Rastegar
- Tanacetum vahlii DC.
- Adi dağtərxunu (Tanacetum vulgare) L.
- Tanacetum yabrudae (Mouterde) Charpin & Dittrich
- Tanacetum zahlbruckneri (Nábělek) Grierson
- Tanacetum zangezuricum Chandjian
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 366. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 843.