Tatarıstan radiosu
Tatarıstan Radiosu tatar və rus dillərində ictimai-siyasi və mədəni mövzularda yayımlanan regional bir dövlət radiostansiyasıdır. 2004-cü ildən Ümumrusiya Dövlət Televiziya və Radio Yayım Şirkətinin üzvüdür.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
1920-ci illər[redaktə | mənbəni redaktə et]
1921-ci il mayın 1-də Kazanda indiki Azadlıq meydanında telefon danışığını gücləndirən stansiya quraşdırıldı. Bu ölkədə və respublikada baş verən mühüm siyasi hadisələrin bildirilməsi üçün vacib bir cihaza çevrildi. Bir neçə gün sonra İzvestiya qəzeti bu mesajı bütün ölkəyə yaydı.[1] Bu xəbər Vladimir Leninin diqqətini çəkdi. O, Xalq Komissarları Sovetinin katibi N. Gorbunova bənzər texnologiyanı Moskva və Leninqradda sınamağı tapşırdı Bundan qısa müddət sonra gənc Sovet hökuməti ölkədə radio rabitəsinin genişləndirilməsinə yönəlmiş mühüm qərarlar qəbul etdi. 1922-ci ilin əvvəllərində Şamil Usmanov, VI partiyanümayəndələrinin iştirak etdiyi konfransda Kazanda radio stansiya yaratmağı təklif etdi.[2] Yalnız Böyük Oktyabr İnqilabının 10-cu ildönümündə Şamil Usmanov radio açmaq üçün icazə ala bildi. Ş.Usmanov təşkilati işlərə başladı, Moskvaya, Leninqrada işgüzar səfərlərə getdi, müvafiq mütəxəssislər topladı. İdari çətinlikləri dəf edən Şamil Usmanov, digər Tatar mədəniyyətinin fəal şəxsləri ilə birlikdə Tatarstan radiosunun ilk buraxılışının 1927-ci il 7 noyabr tarixində efirdə yayımlanmasını təmin etdi.[3] İlk proqram üçün materiallar çap qəzetlərindən jurnalistlər tərəfindən hazırlanmışdır. Radionun redaksiyası Tatar Dram Teatrının binasında yerləşirdi. Tamaşalar və konsertlər canlı yayımlanır, radio gənc yaradıcı qüvvələri birləşdirən mərkəzə çevrilir. Radio kollektivi bu binada 1930-cu ilə qədər fəaliyyət göstərir.
1930-cu illər[redaktə | mənbəni redaktə et]
8 aprel 1937-ci ildə Şamil Usmanov tutuldu və "xalq düşməni" elan edildi. Qara göl yaxınlığındakı daxili həbsxanada həbs olunan Şamil Usmanov son dindirmə zamanı repressiya prosedurlarının müxtəlif mexanizmlərindən keçərək nəhayət dəhşətli ittihamları imzalamağa məcbur edilir. Müstəntiq dəmir qələmi Şamil Usmanova verir. Usmanov kəskin qələmi yüksək sürətlə gözünə sancır və qələm beyinə çatır və yazıçı məcburi ittihamları qəbul edilməsini imzalamadan vəfat edir.[4]
Böyük Vətən müharibəsi illərində[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Vətən Müharibəsi illərində Tatarıstanda bir çox qəzet və jurnallar bağlandı və əksinə radio inkişaf etdi. Bu dövrdə xəbər proqramlarının sayı artdı və efirdə musiqiyə geniş yer verildi. Müharibədən əvvəl radio 6:30-da efirə çıxdı və gündə 2,5 saat yayımlandı, 1941-ci ilin sentyabrından etibarən 5:30-da efirə çıxdı və gündə 3,5 saat yayımlandı. Çox vaxt, ali baş komandanın əmrləri və Sovinformburonun təlimatları Moskvanın köçürülməsindən əvvəl tatar dilində ötürülürdü.
Böyük Vətən müharibəsindən sonra[redaktə | mənbəni redaktə et]
1948-ci ildən bəri radio kitabxanasında toplanan radio arxivinin bir çox materialı Sovet İttifaqı dövründə müxtəlif siyasi amillərə görə məhv edildi. 1959-cu ilin oktyabrında Kazan televiziya studiyası istifadəyə verildi.[5]
2000–2010-cu illər[redaktə | mənbəni redaktə et]
2000-ci illərdən bəri radioda iş uzun illərdir toplanmış radio qeyd kitabxanasından qeydləri rəqəmləşdirmək üzərində başlandı.[6] 2005-ci ilin fevralında Mintimer Şaimiev Tatarıstan Dövlət Televiziya və Radio Şirkətinin ləğvi haqqında bir əmr imzaladı. O vaxtdan bəri Radio Tatarstan Ümumrusiya Dövlət Televiziya və Radio Yayım Şirkətinin bir şöbəsidir. Eyni zamanda, mövcud milli proqramlar Tatarıstan büdcəsi hesabına istehsal olunur. Hazırda hər bir radio yayımı saytda saxlanılır və istənilən vaxt dinləmək mümkündür.
Məkan[redaktə | mənbəni redaktə et]
1927–1930-cu illərdə radio Tatar Dram Teatrı ilə eyni binada yerləşirdi. 1930-cu ildə radiostudiya Karl Marks küçəsindəki Tatar Milli Kitabxanasının yerləşdiyi üçmərtəbəli bir binaya köçürüldü. 1939-cu ildə radio Sovet dövründə pansiyon olaraq xidmət edən tacir Kekinin binalarından biri olan M. Qorki küçəsi 15-ə köçürüldü. Komanda bu binada 2007-ci ilə qədər çalışmışdır. 2007-ci ildə Tatarstan Radiosu Kazan şəhərinin Şamil Usmanov küçəsindəki yeni bir binaya köçdü və hələ də orada fəaliyyət göstərir.
Yayım[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yayım tezliyi 252 kHz (1190 MHz) və VHF 68.48 MHz-dir. Tatarıstanda kabel radiosu ilə də yayımlanır. Efir vaxtı: 6.00–8.00, 10–11.00, 12.10–14.00 (bazar ertəsi istisna olmaqla). Şənbə və bazar günləri səhər 8-dən 14-dək fəaliyyət göstərir.[7]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Татарстан" радиосының 90 еллыгына 9 тарихи факт Arxivləşdirilib 2021-07-11 at the Wayback MachineIntertat.tatar.
- ↑ История|Радио Татарстана Arxivləşdirilib 2021-02-24 at the Wayback Machine Радио Татарстана.
- ↑ "Татарстан" радиосына 80 ел Arxivləşdirilib 2021-07-12 at the Wayback Machine azatlıq.org.
- ↑ Эссе о Сибгате Хакиме Arxivləşdirilib 2021-01-17 at the Wayback Machine журнал Казань
- ↑ История радио Татарстана — прошлое и настоящее Arxivləşdirilib 2021-01-19 at the Wayback MachineРоссия-Татарстан.
- ↑ Казан сөйли: Татарстан радиосы оешканга 90 ел була Arxivləşdirilib 2021-07-11 at the Wayback Machine "Шәхри Казан" газетасы (май 7, 2017).
- ↑ "Татар радиосы". 2021-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-04.