Qaralama:Telefoniya

Telefoniya-telefon telekommunikasiya sistemlərinin qurulması prinsiplərinin öyrənilməsini, onun həyata keçirilməsi və istifadəsi üçün avadanlığın işlənib hazırlanmasını, habelə belə rabitə kanalları üzrə səsli informasiyanın ötürülməsinin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsini əhatə edən elm və texnika sahəsidir.

Baxış-icmal

Telefoniya real vaxt rejimində yerli, zonadaxili, şəhərlərarası və beynəlxalq telefon danışıqlarını və faksları təşkil etməyə (bağlantı yaratmağa) və aparmağa, həmçinin modem əlaqəsi yaratmağa imkan verir. Telefon rabitəsi üçün nəzərdə tutulmuş və telefon rabitəsi mərkəzlərindən, ATS-lərdən, rabitə xətlərindən və terminal abonent terminallarından (telefon aparatlarından) ibarət texniki strukturlar və avadanlıqların məcmusuna telefon şəbəkəsi deyilir. Söhbət zamanı səs siqnalları (danışdığımız sözlər) telefon şəbəkəsi vasitəsilə qarşı tərəfə ötürülən elektrik siqnalına çevrilir. Elektrik siqnalı təyinat yerinə çatdıqda, orijinal səs siqnallarına çevrilir. Telefoniyanın üstünlüklərinə onun yayılması, etibarlılığı, çox yüksək rabitə sürəti və istifadənin asanlığı, tez və nisbətən ucuz yerləşdirmə qabiliyyəti daxildir. Magistral ötürmə üçün (PBX-dən ATS-ə) analoq və ya rəqəmsal siqnalların çoxaldılması (TDM) texnologiyasından istifadə edir, həmçinin telefon xətlərinin mövcud və inkişaf etməkdə olan tutumundan istifadə edir. Buna görə də, səs siqnalları və hətta onların müxtəlif növləri (səs/faks/modem) eyni magistral ötürmə xəttində (PBX-dən PBX-ə və ya PABX-dən ATS-ə) eyni vaxtda hərəkət edə bilər. Telefon danışığı zamanı hər iki həmsöhbət arasında əlaqə telefon stansiyası vasitəsilə yalnız danışıq əlaqəsini təşkil etmək məqsədi ilə qurulur (bu, həm faks, həm də modem siqnalıdır). Avtomatik olaraq qurulması, saxlanması, vəziyyətinin dəyişdirilməsi və əlaqənin dayandırılması prosedurlarını təmin etmək üçün əlaqə növündən asılı olaraq müxtəlif telefon siqnalizasiyasından istifadə olunur. Səs siqnalları əlaqəli və ya xüsusi əlaqə vasitəsilə müəyyən telefon xətləri üzərindən ötürülür. Telefon zəngləri birləşdirən xətlərlə birləşdirilən telefon stansiyalarının geniş rabitə şəbəkəsini tələb edir: mis və ya fiber optik kabellər və rabitə peykləri. Telefon şirkətlərinin yüksək xərcləri şəhərlərarası zənglər üçün çox yüksək xərclərə səbəb olur. Xüsusi bir telefon stansiyası bağlantısı, həmçinin səs seansı zamanı çox yük və/yaxud dayanma vaxtına malikdir.

Telefon şəbəkələri

Əsas məqalə: Telefon şəbəkəsi Telefoniya daxilində istifadə olunan, ölçülərinə görə, inzibati və ya coğrafi obyektlərə (təşkilatlar və ya müəssisələr, şəhərlər, ölkələr, qitələr və s.) bağlı olan və istifadə olunan nömrələmə planlarına görə müxtəlif növ şəbəkələr mövcuddur.

Daxili telefon şəbəkələri

Daxili telefon şəbəkələri — müəyyən bir müəssisənin və ya şirkətin, korporasiyanın ATS, avadanlıq və rabitə xətləri və son terminallarının birliyi. Daxili telefon şəbəkələri təcrid oluna və ya ümumi telefon şəbəkəsinə qoşula bilər. Daxili telefon şəbəkələrində daxili nömrələmə planı istifadə olunur — son istifadəçilərin öz telefon nömrələri. Daxili telefon şəbəkələri aşağıdakı kimi təsnif edilə bilər:

• kiçik — bir qayda olaraq, bu, bir PBX (mini-PBX, IP-PBX və ya virtual PBX), daxili nömrələmə ilə bir neçə son istifadəçinin rabitə xətləri və terminallarından ibarət bir kiçik müəssisənin telefon şəbəkəsidir. Çox vaxt belə şəbəkələr üç rəqəmli nömrələrə əsaslanan telefon nömrələmə planından istifadə edirlər.
• böyük — bir və ya bir neçə birjadan ibarətdir, çoxlu sayda daxili istifadəçilər bir neçə onlarla bir neçə minə qədərdir. Belə böyük daxili telefon şəbəkələrində dörd, beş və altı rəqəmli daxili telefon nömrələrindən istifadə oluna bilər. Daxili telefon şəbəkəsini digər telefon şəbəkələrinə qoşarkən daxili istifadəçilərlə digər şəbəkələrin istifadəçiləri arasında əlaqəni təmin etmək üçün xüsusi vasitələrdən istifadə olunur (kompüter şəbəkələrində NAT ilə analogiya uyğundur). Daxili şəbəkədən xarici şəbəkəyə gedən rabitə üçün zəng edənlərin daxili nömrələri xarici nömrə (yəni xarici şəbəkədəki nömrə) ilə əvəz olunur. Daxil olan rabitə üçün bu ya xarici nömrənin daxili nömrə ilə birbaşa əlaqələndirilməsi, ya da qoşulduqdan sonra zəngi daxili nömrəyə və ya xüsusi xidmətlərə ötürən xüsusi istifadəçi — telefon operatoru ilə əlaqədir: birbaşa sistemdaxili giriş və ya səs menyusu (IVR), xarici telefon şəbəkəsindən zəng edən şəxsə telefon şəbəkəsində istifadəçinin əlavə nömrəsini avtomatik yığmağa və ya seçməyə imkan verir.

Telekommunikasiya operatorlarının telefon şəbəkələri

Telekommunikasiya operatorunun telefon şəbəkəsi vahid qlobal telefon şəbəkəsinə qoşulmuş telefon cihazları və telefon şirkəti kommutatorlarının ayrıca şəbəkəsidir.

Belə bir şəbəkədə rabitə təmin edən xüsusi texniki vasitələrdən istifadə olunur, telefon danışıqları və trafikin marşrutlaşdırılması üçün öz qaydaları. Abunəçi adlanan belə bir şəbəkənin istifadəçiləri ümumi telefon şəbəkəsində istifadə olunan unikal telefon nömrələri ilə təmin olunurlar. Telekommunikasiya operatorunun telefon şəbəkəsinin abonentləri ayrı-ayrı şəxslər və ya təşkilatlar ola bilər. Sonuncu halda, abunəçi müəssisənin daxili şəbəkəsinin istismarı üçün də istifadə olunan PBX ilə əlaqəli nömrəni nəzərdə tuta bilər.

Hər bir ölkə üçün Beynəlxalq Telekommunikasiya Şurası müəyyən telefon zonaları (müəyyən ölkənin nömrələmə planı) ayırmışdır. Müəyyən bir coğrafi ərazidə ictimai telefon şəbəkəsi nömrə diapazonlarının paylanması adətən konkret ölkənin dövlət qurumları tərəfindən həyata keçirilir. Bütün dünyada rabitə operatorları rabitənin texniki təminatı prinsipinə və ayrılmış nömrə diapazonlarına görə aşağıdakı kateqoriyalara bölünür:

• sabit xətt operatoru — telefon şirkəti abunəçiləri simli rabitə xətti və konkret coğrafi və ya inzibati obyektə bağlı nömrə ilə təmin edir. Sabit xətt daşıyıcıları həmçinin Centrex xidməti (və ya daha müasir virtual ATS) şəklində təşkilata xas interkom təşkilatını təmin edə bilər.
• mobil şəbəkə operatoru — telefon şirkəti mobil rabitə, peyk rabitəsi və s. kimi istənilən simsiz rabitə kanalı üzərində rabitəni təmin edir. Mobil rabitə şəbəkələrində nömrələr, bir qayda olaraq, bir coğrafi xüsusiyyətə ciddi şəkildə bağlı deyildir. Bəzi mobil operatorlar FMC xidmətlərini, mobil şəbəkədə qısa nömrələmə planı ilə daxili rabitənin həyata keçirilməsini təmin edir.
• tranzit operatoru — son istifadəçi xidmətləri göstərməyən, lakin digər telefon şirkətləri üçün rabitə kanalları təqdim edən ixtisaslaşmış telefon şirkəti. Tranzit operatorlarının xüsusi halları zona operatorları (eyni regionda müxtəlif telefon şirkətlərinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edən), şəhərlərarası operatorlar və VoIP stansiyalarıdır.

Şəhərlərarası və beynəlxalq rabitə şəbəkələri

Şəhərlərarası və beynəlxalq rabitə şəbəkələri — ölkənin və dünyanın müxtəlif regionlarında müxtəlif telekommunikasiya operatorlarının şəbəkələrini birləşdirir.

İctimai telefon şəbəkəsi

İctimai telefon şəbəkəsi (PSTN və ya PSTN) nömrələnməyə vahid yanaşma ilə dünya üzrə telekommunikasiya operatorlarının telefon şəbəkələrinin beynəlxalq birliyidir.

Konvergensiya

Telefon şəbəkələri və məlumat şəbəkələri onilliklər ərzində birlikdə mövcud olsalar da, onlar bir-birindən asılı olmayaraq inkişaf etmişdir. Hazırda IP-telefoniyanın intensiv inkişafı prosesi gedir, onları güclü və qənaətcil rabitə vasitələri təklif edən vahid rabitə şəbəkəsində birləşdirirlər. Dünyada onlarla şirkət kommersiya IP telefoniya həlləri təklif edir. IP telefoniya həlləri səs və məlumatları eyni şəbəkədə birləşdirir və istənilən istifadəçiyə ucuz beynəlxalq və şəhərlərarası zənglər və bütün rabitə xidmətləri təklif edir.