Teskoko gölü

Teskoko gölü
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü	2.236 m
Sahəsi	2.000 km²
Yerləşməsi
19°30′00″ şm. e. 98°59′24″ q. u.
Ölkə	Meksika
Teskoko gölü
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Teskoko gölü (isp. Lago de Texcoco) — Qədimdə Meksikanın mərkəzində, hazırki Mexiko şəhərinin yerləşdiyi ərazidə olan duzlu göl.

Bu göl, Meksika vadisinin əsas su hövzəsi kimi mühüm ekoloji və tarixi rol oynayıb və Asteklərin paytaxtı Tenoçtitlan şəhərinin yerləşdiyi yer olub.

Tarixi

Teskoko gölü Astek sivilizasiyasının yaranması və inkişafı üçün strateji bir ərazi olub. Asteklər bu gölün sahillərində yaşayır və onun resurslarından istifadə edirdilər. Gölün üzərində Astek imperiyasının paytaxtı Tenoçtitlan şəhəri salınmış və bu şəhər, suyun üzərində inşa olunması ilə mühəndislik möcüzəsi hesab olunub. Bu şəhər şəbəkə kimi birləşdirilmiş körpülər, kanallar və süni adalardan ibarət idi ki, bu da şəhərə müdafiə və su nəqliyyatı üçün mühüm üstünlüklər verirdi.

1519-cu ildə Ernan Kortesin rəhbərliyi altında ispan konkistadorları Tenoçtitlanı fəth etdikdən sonra, şəhər dağıdıldı və gölün qurudulmasına başlandı. İspanlar qurutma işləri apararaq bölgənin su balansını dəyişdirdilər. Qurudulma, gələcəkdə şəhərin infrastrukturunu qurmaq üçün daha əlverişli şərait yaratmaq məqsədi daşıyırdı. Ancaq bu proses ekosistemi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi.

Teskoko gölünün qurudulması nəticəsində ciddi ekoloji problemlər meydana gəldi. Bunlara torpağın çökməsi, yeraltı suların azalması və toz fırtınaları daxildir. Mexiko şəhəri hər il təxminən 10-15 sm torpaq çökməsi ilə üzləşir. Bu, qurudulmuş göl yatağının təbii balansının pozulması və su ehtiyatlarının tükənməsi ilə əlaqədardır. Torpağın çökməsi şəhər infrastrukturuna zərər vurur, davamlı təmir və qoruma işləri tələb edir. Hazırda, qurudulmuş göl yatağı ətrafında bataqlıq torpaqların bərpası və ekoloji zərərin azaldılması istiqamətində layihələr həyata keçirilir.

Teskoko Parkı layihəsi

Meksika hökuməti Teskoko gölünün bəzi ərazilərini yaşıl zonaya çevirmək və ekosistemi bərpa etmək üçün Teskoko Parkı layihəsini həyata keçirir. Bu layihə, ekoloji mühitin yaxşılaşdırılması və şəhər sakinləri üçün yeni rekreasiya məkanları yaratmaq məqsədi daşıyır. Gölün bərpası ilə əlaqədar tədbirlər, həmçinin şəhərin çökməsinin qarşısını almaq məqsədilə suyun daha səmərəli idarə olunmasına yönəldilib.

Ədəbiyyat

• Agostini, Claudia. Monuments of Progress: Modernization and Public Health in Mexico City, 1876–1910. Latin American and Caribbean series, no. 4. Calgary and Boulder: en:University of Calgary Press and en:University Press of Colorado. 2003. ISBN 978-1-55238-094-9. ISSN 1498-2366. OCLC 51495264.
• Aréchiga Córdoba, Ernesto. "El desagüe del Valle de México, siglos XVI–XXI: Una historia paradójica" (PDF). en:Arqueología Mexicana (ispan). 12 (68). iyul–avqust 2004: 60–65. ISSN 0188-8218. OCLC 29789840. 15 may 2008 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
• Arroyo-Cabrales, Joaquín; Elaine Johnston; Luis Morett A. Mammoth bone technology at Tocuila in the Basin of Mexico // G. Cavarretta; P. Gioia; M. Mussi; M.R. Palombo (redaktorlar ). La Terra degli Elefanti: atti del 1^o Congresso Internazionale = The World of Elephants: proceedings of the 1st International Congress. 1st International Congress "the World of Elephants", Rome, 16–20 October 2001. Rome: en:Consiglio Nazionale delle Ricerche. 2001. 419–423. ISBN 88-8080-025-6. OCLC 50419738. 6 iyun 2008 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
• Berdan, Frances F.; Blanton, Richard E.; Boone, Elizabeth Hill; Hodge, Mary G.; Smith, Michael E.; Umberger, Emily. Aztec Imperial Strategies. Washington, DC: en:Dumbarton Oaks Research Library and Collection. 1996. ISBN 978-0-88402-211-4. OCLC 27035231.
• Bradbury, John P. "Paleolimnology of Lake Texcoco, Mexico. Evidence from Diatoms". Limnology and Oceanography. 16 (2). mart 1971: 180–200. Bibcode:1971LimOc..16..180B. doi:10.4319/lo.1971.16.2.0180. ISSN 0024-3590. OCLC 1715910.
• Díaz del Castillo, Bernal. The Conquest of New Spain. Penguin Classics. en:J. M. Cohen (trans.) (6th printing (1973)). Harmondsworth, England: en:Penguin Books. 1963 [1632]. ISBN 978-0-14-044123-9. OCLC 162351797.
• Joint Academies Committee on the Mexico City Water Supply. Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability (published online). with the participation of the Water Science and Technology Board, Commission on Geosciences, Environment, and Resources, [:en:[United States National Research Council. Washington, DC: en:National Academies Press. 1995. doi:10.17226/4937. ISBN 978-0-585-03773-8. OCLC 42330470. 29 iyul 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyul 2025.  (ing.) (isp.)
• Niederberger, Christine. "Early Sedentary Economy in the Basin of Mexico". Science. 203 (4376). 12 yanvar 1979: 131–142. Bibcode:1979Sci...203..131N. doi:10.1126/science.203.4376.131. ISSN 0036-8075. OCLC 1644869. PMID 17834702.
• Rojas Rabiela, Teresa. "Las cuencas lacustres del Altiplano Central" (PDF). en:Arqueología Mexicana (ispan). 12 (68). iyul–avqust 2004: 20–27. ISSN 0188-8218. OCLC 29789840. 11 may 2008 tarixində orijinalından (en:PDF online reproduction) arxivləşdirilib.
• Siebe, Claus; Peter Schaaf; Jaime Urrutia-Fucugauchi. "Mammoth bones embedded in a late Pleistocene lahar from Popocatépetl volcano, near Tocuila, central México". Geological Society of America Bulletin. 111 (10). oktyabr 1999: 1550–1562. Bibcode:1999GSAB..111.1550S. doi:10.1130/0016-7606(1999)111<1550:MBEIAL>2.3.CO;2. ISSN 0016-7606. OCLC 94209925.

Xarici keçidlər

• Agua y Subordinación en la Cuenca del Río Lerma  (isp.)