Ukraynanın partiya sistemi

Ukraynada partiya sistemi — Ukraynanın qarşılıqlı partiyaların birliyi

Partiya sistemi haqqında ümumi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hakimiyyətini fəth etmək, saxlamaq və həyata keçirmək istəyən qarşılıqlı partiyaların birliyinə partiyalar sistemi deyilir. Cəmiyyətin sinif strukturunun əks olunmadığı partiya sistemi yoxdur.

Ukraynada partiyaların qurulması[redaktə | mənbəni redaktə et]

1890-cı ildə Avstriya-Macarıstan əyalitində Qalisiya krallığı və Lodomeridə qurulan rus-ukrayna radikal partiyası Ukraynada Avropa tipli ilk partiya oldu, lakin Ukraynada partiyanın tam olaraq qurulması prosesi 1989-cu ildə Rux milli hərəkatının yaradılması ilə başlamışdır. Ukraynada 100-dən çox partiya və sosial hərəkat var. İdeoloji səbəblərdən, geniş bir spektr Ukraynanın partiya sistemində təmsil olunur — sol və mərkəzçi partiyalardan sağ milliyyətçi partiylarına qədər.

Ukraynada partiya sistemi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ukrayna partiya sisteminin xüsusiyyətləri partiyaların çoxluğuna baxmayaraq prezident və parlament seçkilərindən əvvəl qarşıdurmaların qarşısını almaq bacarığıdır.

Ukraynada hələ də sabit bir partiya sistemi inkişaf etməmişdir. Güclü partiyaların formalaşması parçalanmış müxalifətlə məşğul olmaq üçün faydalı olan üst eşelon mövqeyini təşviq etməmişdir. İcra şöbəsi siyasi partiyaların əhaliyə böyük təsirinin qarşısını almaq üçün qəsdən "ayrılma" siyasətini həyata keçirmişdir. Ukrayna partiyalarının zəifliyinin səbəbləri elə onun öz partiyalarıdır. Təbiətdə əsasən süni olan partiyaların bolluğu proqramlar arasındakı fərqlə deyil, onların liderlərinin ambisiyalarına bağlıdır. Bu partiyalar artıq seçki təbəqəsinin mənafelərinin həyata keçirilməsindən deyil, "hakimiyyətin çılpaq maraqları" dan narahatdırlar. Tərəflər öz fəaliyyətlərində çoxlu səhvlər etmiş və mövcud qanunvericiliyi birbaşa pozmuşlar. Tərəflər tez-tez əhalinin maraqlarını təmsil etmirlər, amma hakimiyyətin ambisiyaları və bununla da əhalinin müxtəlif seqmentləri ilə sabit əlaqələr saxlamırlar. Özü özlərini elan edən partiyaların əksəriyyəti müəyyən bir sosial bazaya malik deyildir ki, bu da Ukrayna cəmiyyətinin inkişaf etmiş quruluşu, orta sinfin zəifliyi, yoxsulların və marjinallaşmanin artması ilə izah olunur. Əhalinin geniş təbəqələrinin əksəriyyətinin cəlbedici bir ideologiyası yoxdur, yalnız onlar passiv olaraq bölünməyəcək, eyni zamanda aktiv hərəkətləri təşviq edən bir ideologiya yaratmayacaqlar. Bir çox partiyalar lazımi təşkilati bacarıqlara malik deyildir, ilk siyasi partiyaların regional siyasi spektri fərqli deyil, lakin iki istiqaməti üstünlük təşkil etmişdir:

1. Milli Demokratiya (Ukraynanın Xalq Partiyası (UXP) — Ukraynanın ilk partiyalarından biri, 1900-cü ildə xalqın canlanmasını elan etdi) 2. Sosial (Ukraynanın sosial demokratik partiyası, Ukrayna Sosialist İnqilabçı Partiyası, Ukrayna Sosialist Federalist Partiyası və s.

Qanuna əsasən, bütün tərəflər qanun qarşısında bərabərdirlər və onların fəaliyyəti yalnız Ukrayna Ali Məhkəməsinin qərarı ilə qadağan edilə bilər: əgər proqramın məqsəd və fəaliyyətləri Ukraynanın müstəqilliyini aradan qaldırmağa, konstitusiya sisteminin zorla dəyişdirilməsinə, dövlət təhlükəsizliyinin pozulmasına, zorakılıq, müharibə, etnik, irqi və ya dini nifrətin təşviqi, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarına qarşı təcavüz və s. Partiya sisteminin natamamlığına görə Ukraynada tərəflərin tipologiyası çətindir. Mövcud araşdırma əsasında, ideoloji spektrin müxtəlifliyində üç əsas sahə var:

1. Sosial

2. Sosial-liberal

3. Sağ mərkəzçi (yeni konservativ partiyalar)

Ukraynalı millətçilərin Konqresi 1990-cı ilin oktyabrında 1950-ci illərdən etibarən Ukraynada Sovet hakimiyyətinin devirilməsini müdafiə edən millətçilər tərəfindən təşkil olunmuşdu. 1998-ci il parlament seçkilərində Ukraynalı millətçilərin Konqresi Ukrayna Respublika Partiyası və Ukrayna Mühafizəkar Respublikaçı Partiyası ilə bloklandı.