Vikipediya:Ensiklopedik əhəmiyyətlilik (filmlər)
| Ensiklopedik əhəmiyyətlilik |
|---|
| Xüsusi mövzularla bağlı qaydalar |
 |
Bu qayda rəsmi olaraq qəbul edilməmişdir. Qayda hal-hazırda hazırlanma mərhələsindədir. |
Bu səhifə redaktorların filmlər və onlarla əlaqəli məqalələri redaktə edərkən riayət etməli olduqları qaydaların bələdçisidir. Filmlərlə əlaqəli əksər məqalələrdə yaranacaq suallara cavab tapmaq üçün ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydaları kifayət edir. Bu bələdçi isə spesifik film mövzuları ilə bağlı məqalələr üçün ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydalarında qeyd edilmiş meyarlara əlavə kimi nəzərdə tutulmuş, həmçinin, digər məqalə və siyahılar üçün nəzərdə tutulmuş ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydaları da nəzərə alınmışdır.
Vacib qeyd: Məqalənin ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydasına cavab verməməsi onun sürətli silmə meyarına uyğun olması anlamına gəlmir. Lakin, ifaçı və ya qrup haqqında məqalədə onun vacib və ya əhəmiyyətli olmasını təsdiq edən məlumat yoxdursa, o zaman məqalə A7 meyarına əsasən sürətli silinə bilər. Məqalənin əhəmiyyətliyi haqqında sadə bir iddianın mövcud olduğu halda belə, onun A7 kriteriyası ilə silinməsindən qaçılmalı, məqalə silinmə üçün müzakirəyə çıxarılmalı və onun əhəmiyyətliyi müzakirə olunmalıdır.
Ümumi prinsiplər[mənbəni redaktə et]
Ümumi eniklopedik əhəmiyyətlilik qaydalarında qeyd edilir ki, “Əgər, mövzu etibarlı və məqalə mövzusu olan subyektlə birbaşa və ya dolayısı ilə əlaqəsi olmayan mənbələrdə geniş işıqlandırılıbsa bu haqqda müstəqil məqalə yaradıla bilinər.” Ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydasına olan bu istinad əsas ensiklopediklik meyarını izah edir. Lakin, filmlərlə bağlı məqalələrin bəziləri bu meyara cavab verməyə, bəzilərinin cavab verməsi şübhə doğura bilər. Yaranmış sualların aradan qaldırılması üçün bu zaman aşağıda qeyd edilmiş meyarlara istinad edilməsi vacibdir.
Etibarlı mənbələr[mənbəni redaktə et]
Ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydalarının ən vacib meyarlarından, biri mövzunun məqalə mövzusu olan subyektlə birbaşa və ya dolayısı ilə əlaqəsi olmayan etibarlı mənbələrdə geniş işıqlandırılmasıdır. Bu bölmədə mənbənin müstəqilliyi və etibarlığı izah edilir.
- Müstəqillik: Mənbənin məqalə mövzusu olan subyekt, onun müəllifi və naşir ilə birbaşa və ya dolayısı əlaqəsi olmamalıdır. Müəlliflər filmin istehsal heyətinin tərkibində olmamalı, nəşriyyat isə filmi istehsal edən və ya filmin istehsalı ilə əlaqəli şirkətlərlə əlaqəli olmamalıdır. Mənbələr arasında birtərəfli məlumatlar yaymayan, müntəzəm olaraq bənzər mövzuları işıqlandıran və dövri yayıma malik mənbələrə üstünlük verilir. Filmlərin daha geniş kontekstə müzakirə edildiyi və digər filmlərlə müqayisə olunduğu ixtisas kitabları da potensial mənbələr hesab edilir. Müstəqil mənbələr tərəfindən nəşr edilməsinə baxmayaraq press-relizlər ensiklopedik əhəmiyyətliyi göstərən mənbələr hesab edilmir.
- Etibarlılıq: Etibarlı mənbələr haqqında qaydada deyilir ki, “Etibarlı mənbələr etibarlı nəşr prosesi keçmiş və mövzu üzrə mötəbər hesab edilən müəllif tərəfindən yazılmış mənbələrdir.” Məlumatları nəşr formasında yayan (qəzetlər və sair bu kimi dövri nəşrlər) mənbələr nəşr şəraiti etibarlı olduğu halda etibarlı mənbələr hesab edilir. Əgər mənbə məlumatı həm də onlayn olaraq yayırsa, o zaman məlumatın yayılması prosesinin nəşr prosesi kimi etibarlı olmasına diqqət edilməlidir. Əgər mənbə məlumatı yalnız onlayn yazırsa, bu zaman onun nəşr prosesi və müəllifin mötəbərliyi diqqətlə yoxlanılmalıdır.
Etibarlılıq göstəricisi kimi istifadə olunması üçün etibarlı hesab edilən mənbədə kifayət qədər geniş məlumat olmalıdır. Ensiklopedik əhəmiyyətlik göstəricisi hesab edilməyən məlumatlar arasında qəzetlər və digər mənbələrdə filmlərin çıxış tarixi və yeri haqqında verilən elan xarakterli məlumatlar, “kapsul icmalları”, tənqidçi şərhi olmadan yayımlanmış süjet məlumatı, “Leonard Maltin's Movie Guide”, “Time Out Film Guide” və ya "Internet Movie Database” kimi mənbələrdə filmlərin istehsal heyəti və sair haqqında verilən məlumatları nümunə göstərmək olar.[1]
Digər ensiklopedik əhəmiyyətlilik göstəriciləri[mənbəni redaktə et]
Bəzi film məqalələri ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik meyarlarına cavab verməyə bilərlər, çünki xüsusilə köhnə filmlər haqqında məlumatları çox vaxt internetdə tapmaq olmur. Aşağıda sadalanan meyarlar hər biri, yalnız etibarlı mənbələr tərəfindən təsdiq edildiyi halda filmin ensiklopedik əhəmiyyətliyinin göstəricisi ola bilər:
- Film geniş yayılmış və tanınmış, həmçinin iki və daha çox milli səviyyədə tanınmış film tənqidçisi tərəfindən tam ölçülü şərhlər almışdır.
- Film aşağıda qeyd edilənlərdən bir və ya bir neçə meyara görə tarixi əhəmiyyətə malikdir:
- İlk çıxarılma tarixindən beş il sonra (və daha sonrakı dövrlərdə) ən azı iki (və daha çox) neytral, nüfuzlu müəllif tərəfindən yazılmış məqalənin mövzusu olmuşdur.
- İlk çıxarılma tarixindən beş il sonra (və daha sonrakı dövrlərdə) keçirilmiş sorğular zamanı film tənqidçilər, film mütəxəssisləri və ya elm xadimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.[2]
- İlk çıxarılma tarixindən beş il sonra film kommersiya məqsədi ilə yenidən çıxarılmış və ya yarışma məqsədi ilə festivallara göndərilmişdir.
- Kino tarixi ilə bağlı nüfuzlu sənədli film, televeriliş və ya retrospektivdə filmin əhəmiyyəti qeyd olunmuş, ondan bəhs edilmiş və ya təhlil edilmişdir.
- Kino istehsalının müxtəlif sahələrində mükəmməl iş keyfiyyətinə görə film, bir neçə nüfuzlu beynəlxalq film mülafatına layiq görülmüşdür.[3]
- Film milli mədəni irs nümunəsi kimi Milli Arxivdə saxlanılır.[4]
- Nüfuzlu universitet və ya kolleclərdə film tədrisi proqramında film tədris məqsədi ilə istifadə edilir.
Bu meyarlar hansı filmlər haqqında Vikipediyada məqalə yaradılmasının müəyyənləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Demək olar ki, bütün hallarda bir və ya bir neçə müstəqil, etibarlı mənbənin olduğu halda filmlər haqqında məqalələr bu meyarlardan birinə və ya bir neçəsinə uyğun gəlir. Lakin bu meyarlara uyğun olma belə, həmişə hansısa film haqqında Vikipediyada müstəqil məqalə olacağı anlamına gəlmir.
Bəzi film məqalələri yuxarıdakı meyarlara cavab verdikləri halda belə, Ensiklopedik əhəmiyyətliyi şübhə doğura bilər, bu halda onları fərdi keyfiyyətlərinə görə qiymətləndirmək lazımdır. Bu cür məqalələrin qiymətləndirilməsi zamanı ilk öncə müstəqil, etibarlı mənbələrin olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Aşağıdakı meyarlar bu cür məqalələrin ensiklopedik əhəmiyyətliyinin təyin edilməsi zamanı tətbiq edilə bilər:
- Film unikal istehsal nailiyyəti, film sənətinin inkişafında mühüm mərhələ və ya milli kino tarixində əhəmiyyətli mövqeyə malikdir, məsələn: Tailandın yeganə əllə çəkilmiş animasiya filmi kimi (bax: “Sudsakornun macəraları”).[5]
- Filmin istehsalında ensiklopedik əhəmiyyətə malik şəxs mühüm rol oynamış və film onun yaradıcılığında çox mühüm yer tutur.
- Bu halda film haqqında yalnız o zaman məqalə yaradıla bilinər ki, normal keyfiyyətli məqalə yaratmağa və film haqqında məqaləni şəxsin bioqrafiyasından ayırmağa imkan verəcək qədər geniş məlumat olsun.
- Film əsas istehsalçısı olan ölkələrdən kənarda geniş yayılıb və həmin ölkənin “əsas film studiyaları” tərəfindən filmə prodüsserlik edilib. Bu cür film haqqında məqalədə onun yalnız prodüsserinə görə ensiklopedik əhəmiyyətli hesab edilmədiyi əsaslandırılmalı, hansı dildə olmasından asılı olmayaraq, bu haqqda mənbələr varsa, həmin mənbələrə istinad edilməli və sitatlar gətirilməlidir.[6]
Gələcək filmlər, yarımçıq filmlər və distribyusiyası olmayan filmlər[mənbəni redaktə et]
Əsas çəkilişlərinin başlanması haqqında məlumat etibarlı mənbələrlə təsdiqlənməyən filmlər haqqında məqalə yaradıla bilinməz, çünki, büdcə, ssenari və aktyor heyəti ilə bağlı yaradılan problemlər çəkilişlərin gecikməsinə və ya layihənin tamamilə dayandırılmasına səbəb ola bilər. Filmin yüksək profilli relizinin planlaşdırılması onun “istehsalının gerçəkləşdiriləcəyinə sübut” kimi göstərilə bilinməz. Əgər filmin məzmunu haqqında ətraflı məlumat varsa belə, filmin çıxarılmasına kimi bu haqqda məlumat Vikipediya məqaləsinə əlavə edilə bilinməz. Əsasə çəkilişlərin başlamasını xəbər verən mənbələr yalnız çəkilişin başlama tarixindən sonra istifadə edilməlidir.
Animasiya filmləri ilə bağlı məqalələrdə etibarlı mənbələrin filmin istehsaldan öncəki mərhələsinin (pre-prodakşn) tamamlanmasını təsdiqləməsi (bu zaman bu zaman animasiya çərçivələri aktiv şəkildə işlənmiş və ya renderlənmiş olur, əsas obrazların səsləndirilməsinə başlanılır) vacibdir.
Çəkilişləri tamamlanmış lakin, çıxarılmamış (kinoteatrlarda və ya prokatlarda) filmlər haqqında məqalələr əksər hallarda ensiklopedik hesab edilmir, çünki ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik qaydalarına əsasən filmin istehsalı özü ensiklopedik əhəmiyyətlilik daşımır. Eyni şəkildə tamamlanmamış və ya yayılmamış (distribyusiya edilməmiş) filmlər haqqında da məqalə yaradıla bilinməz.
Azərbaycan filmləri ilə bağlı xüsusi prinsiplər[mənbəni redaktə et]
31.12.2017-08.01.2018 tarixlərdə Vikipediya:Kənd meydanında keçirilmiş səsvermə nəticəsində aşağıdakı prinsiplər vikicəmiyyət tərəfindən qəbul edilmişdir.
Ümumi ensiklopedik əhəmiyyətlilik prinsiplərinə əlavə olaraq, aşağıdakı prinsiplərə uyğun gələn Azərbaycan filmləri məqalələri silinməsin, silinməyə namizəd göstərilməsin və yaradılacaq məqalələrə maneə törədilməsin:
a) Azərbaycan telekanallarında (əsasən Aztv, Mədəniyyət, ANS (keçmiş), Lider, Space, ARB və s.) çəkilən filmlərin məqalələri
b) Kinoşünas Aydın Kazımzadənin 2 cilddən ibarət kino kataloqunda yer alan filmlərin məqalələri
c) Kinoteatrlarda nümayiş etdirilən filmlərin məqalələri
ç) Seriallar, televiziya tamaşaları, "Mozalan" süjetləri, müxtəlif kinojurnal süjetləri, peşəkarlar tərəfindən çəkilən, peşəkarların iştirak etdiyi cizgi, sənədli və bədii filmlər ilə bağlı məqalələr
Mənbələr[mənbəni redaktə et]
Filmin ensiklopedik əhəmiyyətliyinin müəyyən edilməsi və ya film haqqında hansısa əsas məlumatın dəqiqləşdirilməsi üçün aşağıdakı mənbələrdən birinə baxmanız məsləhətdir:
- Filmin “Internet Movie Database” saytında və ya bənzər məlumat bazası saytlarında olan səhifələrinə baxmaq, həmin səhifələrdəki şərh, məqalə və mediya istinadlarını yoxlamaq. Lakin, bu cür bazada səhifənin olması filmin ensiklopedik əhəmiyyətliyini göstərən meyar kimi istifadə edilə bilinməz.
- Çoxsaylı dövrü film və əyləncə nəşrləri. Film jurnalları kateqoriyasındakı əksər jurnallar bu baxımdan lazımlı mənbə kimi istifadə edilə bilinər.
Qeydlər[mənbəni redaktə et]
- ↑ Bu cür baza saytları filmlər haqqında bir çox mühüm məlumatlar verə və ya məlumat verən mənbələri göstərə bilər, lakin özlüyündə bu cür saytlar ensiklopedik əhəmiyyətliliyi göstərən mənbə kimi istifadə oluna bilinməz.
- ↑ Nümunə üçün bu siyahılara baxmaq olar: Sight and Sound Poll, AFİ-nun 100 İl…100 Film, Time Out Centenary of Cinema, 1999 Village Voice Critics Poll, Positif's poll, və s.
- ↑ Bu meyar ikinci dərəcəli hesab edilir. Çünki bu meyara cavab verən filmlərin əksəri birinci meyara da cavab verir. Bununla bərabər bu meyar mühüm əhəmiyyətli olan lakin, geniş yayılmamış filmlərin də əhəmiyyətliyinin təyin edilməsi imkanını qarantiya edir. Mükafatların əhəmiyyətliyinin təyin edilməsi standartları mövcud olmasa da, bu meyar əsasən Oskar, Palme D'or, Camera D'or və ya Kann finofestivalının Qran Pri mükafatı kimi mükafatları, həmçinin, Venesiya, Berlin, Toronto kimi film festivallarını nəzərdə tutur.
- ↑ Nümunə üçün bax: ABŞ Milli Film Arxivində saxlanan filmlərin siyahısı. Digər dövlətlərin də bu cür siyahıları varsa onlar da bu meyara uyğun hesab edilməlidir.
- ↑ Bu meyar geniş anlamda başa düşülməməlidi. Çünki, bu halda bütün filmlərdə "unikal" nəsə tapmaq mümkündür, məsələn, "Yeddi qadının liftə gedərək əlində sarı çanta tutduğu yeganə film" anlayışı kimi.
- ↑ Bu meyar kiçik bazara çıxarılmış mühüm əhəmiyyətli filmlər haqqında da vikipediya məqaləsinin yaradılmasına qarantiya verir. Xüsusilə bu meyar internetə geniş çıxışı olmayan, filmlər haqqında onlayn bazası olmayan, kitab və jurnallarının Azərbaycan dilli Vikipediya istifadəçiləri üçün əlçatmaz olan ölkələrin istehsalı olan filmlərə aid edilməlidir. Əsas istehsalçı ölkənin dəyərləndirilməsi zamanı UNESCO hesabatına görə ən azı iyirmi və daha çox filmin istehsal edilməsinə fikir verilməlidir. Çünki "böyük studiya" anlayışı əksər hallarda ölkədən asılı olur.