İsmayıl Qaspıralı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifənin bütün məzmununun silinməsi
k Asparux Xan Bulqar tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq WikitanvirBot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Sətir 1: Sətir 1:
{{Şəxs
|Şəkil = Ismail Gaspirali.jpg
|Şəkil məlumat =
|Şəkil miqyası = 200
|Adı = İsmayıl Qaspıralı
|Tam adı =
|Digər adları =
|Fəaliyyəti =
|Milliyəti =
|Doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1851|3|8}}
|Doğum yeri =
|Vəfatı = {{Vəfat_tarixi_və_yaşı|1914|9|11|1851|3|8}}
|Vəfat yeri =
|Vəfat səbəbi =
|Dəfn Yeri =
|Atası =
|Anası =
|Həyat yoldaşı =
|Uşaqları =
|Rəsmi vebsaytı =
|İmzası =
}}

'''İsmayıl Qaspıralı''' (Qasprinskiy), ([[8 mart]] [[1851]] – [[11 sentyabr]] [[1914]]) — əslən [[Krım tatarları|Krım tatarı]] olan pedaqoq, naşir və siyasətçi.

Qaspıralı [[Rus İmperiyası]]nda türk və islam cəmiyyətlərinin təhsil, mədəniyyət islahatı və müasirləşməyə ehtiyacı olduğunun fərqinə varan ilk müsəlman intellektualıdır. Soyadı [[Krım]]dakı [[Qaspra]] şəhərinin adındandır.

Qaspıralı düşüncələrini 1883-də qurduğu və 1918-ə qədər varlığını davam etdirən "Tərcüməçi" adlı qəzetiylə yaymışdır. Nəşrlərində türk xalqlarını birlik və həmrəyliyə çağırdı.

{{Cquote|Dildə, fikirdə, işdə birlik!}}

sözləri ilə türk xalqları arasındakı birliyin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirmiş və hal-hazırda da bu sözlər bu birlik mübarizəsinin hədəfini göstərməkdədir.

Qaspıralı müasirləşmənin Avropalılaşma olduğunu müdafiə edirdi. Müasirləşmənin tək yolunun təhsil olduğuna inanırdı. O, İslam məktəblərindəki əsasən dinə əsaslanan təhsil sistemini tənqid edərək, uşaqların ana dillərini daha yaxşı mənimsəmələrini təmin edəcək yeni bir təhsil sistemi təklif etdi. Buna uyğun olaraq yeni tədris planını təqdim etdi. 1881-ci il tarixli bir yazısında:
{{Cquote|Geri qalmışlığımızın tək səbəbi cəhalətimizdir. Avropada nəyin icad edildiyinə və ya nələr olduğuna dair heç bir fikrimiz yoxdur. Bu izolyasiyadan xilas olmaq üçün bunları oxuya bilməyimiz lazımdır; Avropa fikirlərini Avropa qaynaqlarından öyrənməliyik. İlk və orta məktəblərimizin tədris planlarına bu dərsləri qoymalıyıq ki, göz bəbəklərimiz, yəni şagirdlərimiz bu fikirlərə çata bilsin.}}
deyərək düşüncələrini ortaya qoymuşdur.

Qaspıralı qadınlar üçün Aləmi Nisvan (''Dünya Qadınları'') adlı bir jurnal çıxarmış və bu jurnalı qızı Şəfiqə nəşrə hazırlamışdır. Uşaqlar üçün də Aləmi Subyan (''Dünya Uşaqları'') adlı bir nəşr çıxarmışdır. Qaspıralı, İslam Birliyinin (''İttifaqi Müsəlmanlar'') qurucularından biridir; [[1907]]-də qurulan birlik Rus İmperiyasındakı müsəlman türk intellektualları birləşdirmişdir. Ayrıca ilk rus-müsəlman konqresinin təşkilatçılarından biri idi və Rusiyadakı müsəlmanlar üçün ictimai və dini islahatları ön plana çıxarmağı məqsəd qoymuşdu.

== Əsərləri ==
=== Qəzetlər ===
{{sütun-}}
* Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883-1918)
* Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906-1910)
* Aləmi Subyan (Baxçasaray, 1906-1912?)
* Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
* Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)
{{sütun-/son}}

=== Kitablar ===
{{sütun-}}
* Russkoe Musulmanstvo (Urıs İslam) Simferopol, 1881
* Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
* Mirat-ı Cədid (Baxçasaray, 1882)
* Müəllim-i Subyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
* Avropa mədəniyyətinə bir nəzəri müvazinət (Baxçasaray, 1885)
* Müsəlmanlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
* Rusiya coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
* İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
* Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
* Maişet müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
* Xolera vəbası və onun dərman və darısı (Baxçasaray, 1887)
* Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
* Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
* Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
* Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
* Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
* Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
* Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
* Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
* Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
* Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
* Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
* Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
* Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
* Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
* Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
* Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
* Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
* Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
* Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
* Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
* Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
* Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
* Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
* Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
* Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
* Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
* Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)
{{sütun-/son}}

=== Məqalələr ===
{{sütun-}}
* "Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
* "Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
* "Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
* "Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)
{{sütun-/son}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.ismailgaspirali.org/ Ismail bey Gaspıralı]
{{Ar|اسماعیل قاسپیرالی}}
{{Vikisitat}}

[[Kateqoriya:1851-ci ildə doğulanlar]]
[[Kateqoriya:1914-cü ildə vəfat edənlər]]

[[ba:Ғаспыралы, Исмәғил]]
[[crh:İsmail Gasprinskiy]]
[[de:İsmail Gasprinski]]
[[en:Ismail Gasprinski]]
[[eo:İsmail Gaspıralı]]
[[it:İsmail Gaspıralı]]
[[ja:イスマイル・ガスプリンスキー]]
[[kk:Ысмайыл Ғаспыралы]]
[[krc:Гаспыралы Исмаил]]
[[ky:Гаспыралы, Ысмайыл]]
[[nl:Ismail Gaspirali]]
[[pl:İsmail Gaspıralı]]
[[pnb:اسماعیل گاسپرنسکی]]
[[ro:İsmail Gaspıralı]]
[[ru:Гаспринский, Исмаил]]
[[tr:İsmail Gaspıralı]]
[[tt:İsmäğil Gasprinski]]
[[uk:Ісмаїл Гаспринський]]

22:43, 9 fevral 2012 versiyası

İsmayıl Qaspıralı
krımtat. İsmail Mustafa oğlu Gaspıralı
Doğum tarixi 8 (20) mart 1851
Doğum yeri
Vəfat tarixi 11 (24) sentyabr 1914[1] (63 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Uşaqları
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, naşir, jurnalist, yazıçı, intellektual, müəllim, pedaqoq
Partiyası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İsmayıl Qaspıralı (Qasprinskiy), (8 mart 185111 sentyabr 1914) — əslən Krım tatarı olan pedaqoq, naşir və siyasətçi.

Qaspıralı Rus İmperiyasında türk və islam cəmiyyətlərinin təhsil, mədəniyyət islahatı və müasirləşməyə ehtiyacı olduğunun fərqinə varan ilk müsəlman intellektualıdır. Soyadı Krımdakı Qaspra şəhərinin adındandır.

Qaspıralı düşüncələrini 1883-də qurduğu və 1918-ə qədər varlığını davam etdirən "Tərcüməçi" adlı qəzetiylə yaymışdır. Nəşrlərində türk xalqlarını birlik və həmrəyliyə çağırdı.

" Dildə, fikirdə, işdə birlik! "

sözləri ilə türk xalqları arasındakı birliyin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirmiş və hal-hazırda da bu sözlər bu birlik mübarizəsinin hədəfini göstərməkdədir.

Qaspıralı müasirləşmənin Avropalılaşma olduğunu müdafiə edirdi. Müasirləşmənin tək yolunun təhsil olduğuna inanırdı. O, İslam məktəblərindəki əsasən dinə əsaslanan təhsil sistemini tənqid edərək, uşaqların ana dillərini daha yaxşı mənimsəmələrini təmin edəcək yeni bir təhsil sistemi təklif etdi. Buna uyğun olaraq yeni tədris planını təqdim etdi. 1881-ci il tarixli bir yazısında:

" Geri qalmışlığımızın tək səbəbi cəhalətimizdir. Avropada nəyin icad edildiyinə və ya nələr olduğuna dair heç bir fikrimiz yoxdur. Bu izolyasiyadan xilas olmaq üçün bunları oxuya bilməyimiz lazımdır; Avropa fikirlərini Avropa qaynaqlarından öyrənməliyik. İlk və orta məktəblərimizin tədris planlarına bu dərsləri qoymalıyıq ki, göz bəbəklərimiz, yəni şagirdlərimiz bu fikirlərə çata bilsin. "

deyərək düşüncələrini ortaya qoymuşdur.

Qaspıralı qadınlar üçün Aləmi Nisvan (Dünya Qadınları) adlı bir jurnal çıxarmış və bu jurnalı qızı Şəfiqə nəşrə hazırlamışdır. Uşaqlar üçün də Aləmi Subyan (Dünya Uşaqları) adlı bir nəşr çıxarmışdır. Qaspıralı, İslam Birliyinin (İttifaqi Müsəlmanlar) qurucularından biridir; 1907-də qurulan birlik Rus İmperiyasındakı müsəlman türk intellektualları birləşdirmişdir. Ayrıca ilk rus-müsəlman konqresinin təşkilatçılarından biri idi və Rusiyadakı müsəlmanlar üçün ictimai və dini islahatları ön plana çıxarmağı məqsəd qoymuşdu.

Əsərləri

Qəzetlər

Şablon:Sütun-

  • Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883-1918)
  • Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906-1910)
  • Aləmi Subyan (Baxçasaray, 1906-1912?)
  • Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
  • Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)

Şablon:Sütun-/son

Kitablar

Şablon:Sütun-

  • Russkoe Musulmanstvo (Urıs İslam) Simferopol, 1881
  • Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
  • Mirat-ı Cədid (Baxçasaray, 1882)
  • Müəllim-i Subyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
  • Avropa mədəniyyətinə bir nəzəri müvazinət (Baxçasaray, 1885)
  • Müsəlmanlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
  • Rusiya coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
  • İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
  • Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
  • Maişet müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
  • Xolera vəbası və onun dərman və darısı (Baxçasaray, 1887)
  • Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
  • Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
  • Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
  • Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
  • Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
  • Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
  • Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
  • Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
  • Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
  • Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
  • Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
  • Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
  • Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
  • Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
  • Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
  • Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
  • Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
  • Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
  • Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
  • Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
  • Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
  • Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
  • Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
  • Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
  • Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
  • Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
  • Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)

Şablon:Sütun-/son

Məqalələr

Şablon:Sütun-

  • "Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
  • "Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
  • "Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
  • "Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)

Şablon:Sütun-/son

Xarici keçidlər

 (ərəb.)

  1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.