Şamaxı rayonu: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Sətir 29: Sətir 29:


Şamaxı uzun illər ərəb xilafəti tabeçiliyində bir ərazi olmuşdur. Bu xilafət zəifləkdikdən sonra Şamaxıda feodal dövləti olan [[Şirvanşahlar]] dövləti yaranmışdır. [[Lahicanşahlıq]] [[Şirvanşahlar dövləti]]nə birləşdirildikdən sonra qədim Şamaxı şəhərini bərpa etdirdi və Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı buraya köçürüldü. Bu vaxtlar paytaxt şəhər Yezidiyə adlanırdı. Şirvanşahlar dövlətinin çiçəklənməsi [[I Şah İbrahim]]in dövrünə təsadüf edir. Bu dövrü əhatə edən [[1382]]-[[1417]]-ci illərdə Şamaxı həm iqtisadi, həm də mədəni cəhətdən sürətlə inkişaf etmiş və bir sıra xarici ölkələrlə böyük ticarət əlaqələri qurmuşdur. Şirvanşahlar dövləti süqut etdikdən sonra isə bu ərazi bəylərbəyi üsul-idarəsi ilə idarə edilmişdir. Buna baxmayaraq Şamaxı yenidən ayağa qalxmış, öz iqtisadiyyatını və mədəniyyətini inkişaf etdirmişdir. İcra hakimi Qüdrət Babayevdir. Tez-tez baş verən zəlzələlər şəhəri bir neçə dəfə tamamilə dağıtmışdır. Ona görə də şəhərdə qədim tarixi abidələr, demək olar ki, qalmamışdır. Qərbi, şərqi və cənubu birləşdirən bir mərkəz olan Şamaxıda rus tacirlərinin öldürülməsi nəticəsində İran-Rus müharibəsi başlandı. Böyük Pyotr Şamaxı üzərinə yeridi və onu əsl xarabazara çevirdi. XVIII əsrin ortalarında xanlığa çevrilən Şamaxı on doqquzuncu yüzilliyin əvvəllərində [[Rusiya]]nın tərkibinə daxil olmuşdur. Bundan sonra Şamaxı qəza və quberniya mərkəzinə çevrilmişdir. [[1920]]-ci ildə Azərbaycan rus bolşevikləri tərəfindən işğal edildikdən sonra Şamaxı on il yenə də quberniya mərkəzi olmuşdur. Keçən əsrin 30-cu illərindən sonra Şamaxıya rayon statusu verilmişdir.<ref> [http://sazeri.iblog.com/post/208326/269111 Şamaxı]</ref>
Şamaxı uzun illər ərəb xilafəti tabeçiliyində bir ərazi olmuşdur. Bu xilafət zəifləkdikdən sonra Şamaxıda feodal dövləti olan [[Şirvanşahlar]] dövləti yaranmışdır. [[Lahicanşahlıq]] [[Şirvanşahlar dövləti]]nə birləşdirildikdən sonra qədim Şamaxı şəhərini bərpa etdirdi və Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı buraya köçürüldü. Bu vaxtlar paytaxt şəhər Yezidiyə adlanırdı. Şirvanşahlar dövlətinin çiçəklənməsi [[I Şah İbrahim]]in dövrünə təsadüf edir. Bu dövrü əhatə edən [[1382]]-[[1417]]-ci illərdə Şamaxı həm iqtisadi, həm də mədəni cəhətdən sürətlə inkişaf etmiş və bir sıra xarici ölkələrlə böyük ticarət əlaqələri qurmuşdur. Şirvanşahlar dövləti süqut etdikdən sonra isə bu ərazi bəylərbəyi üsul-idarəsi ilə idarə edilmişdir. Buna baxmayaraq Şamaxı yenidən ayağa qalxmış, öz iqtisadiyyatını və mədəniyyətini inkişaf etdirmişdir. İcra hakimi Qüdrət Babayevdir. Tez-tez baş verən zəlzələlər şəhəri bir neçə dəfə tamamilə dağıtmışdır. Ona görə də şəhərdə qədim tarixi abidələr, demək olar ki, qalmamışdır. Qərbi, şərqi və cənubu birləşdirən bir mərkəz olan Şamaxıda rus tacirlərinin öldürülməsi nəticəsində İran-Rus müharibəsi başlandı. Böyük Pyotr Şamaxı üzərinə yeridi və onu əsl xarabazara çevirdi. XVIII əsrin ortalarında xanlığa çevrilən Şamaxı on doqquzuncu yüzilliyin əvvəllərində [[Rusiya]]nın tərkibinə daxil olmuşdur. Bundan sonra Şamaxı qəza və quberniya mərkəzinə çevrilmişdir. [[1920]]-ci ildə Azərbaycan rus bolşevikləri tərəfindən işğal edildikdən sonra Şamaxı on il yenə də quberniya mərkəzi olmuşdur. Keçən əsrin 30-cu illərindən sonra Şamaxıya rayon statusu verilmişdir.<ref> [http://sazeri.iblog.com/post/208326/269111 Şamaxı]</ref>
CİN AYALƏTİ OLUB 2005 ci ildə
<br />
<br />
{{mənbəsiz}}{{şəxs-qaralama}}{{{{doğum tarixi|||}}-qaralama}}
{{mənbəsiz}}{{şəxs-qaralama}}{{{{doğum tarixi|||}}-qaralama}}

14:10, 15 mart 2012 tarixindəki versiya

Bu məqalə Şamaxı rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Şamaxı (şəhər) səhifəsinə baxın.
Şamaxı rayonu

40°38′ şm. e. 48°40′ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Şamaxı
İcra başçısı Tahir Məmmədov
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 8 avqust 1930
Sahəsi
  • 1.611 km²
Hündürlük
 749 m
Əhalisi
Əhalisi 91400[1] (1 yanvar 2009-cu il) nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu AZ-SMI
Poçt indeksi AZ 5600
Rəsmi sayt
Şamaxı rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şamaxı – Azərbaycanda rayon. Baş Qafqaz silsiləsinin cənub-şərq ətəklərində, respublika paytaxtından 118 kilometr məsafədə yerləşən Şamaxı Azərbaycanın qədim tarixə malik şəhərlərindən biridir. Sahəsi 1611 km², əhalisi 85,3 min nəfərdir. Rayon ərazisində 3 tibb müəssəsi, 97 mədəniyyət ocağı fəaliyyət göstərir.

Tarixi

Fayl:Kişi üst geyimi.jpg
Kişi üst geyimi. Şamaxı. XIX əsr

İlk dəfə adı yunan coğrafiyaşünası Ptolomeyin əsərində "Samaxeya" və "Kemaxeya" kimi çəkilən Şamaxı haqqında bir çox antik dövr ərəb, fars, türk, rus və orta əsr Avropa müəllifləri geniş məlumatlar vermişlər.

Şamaxı uzun illər ərəb xilafəti tabeçiliyində bir ərazi olmuşdur. Bu xilafət zəifləkdikdən sonra Şamaxıda feodal dövləti olan Şirvanşahlar dövləti yaranmışdır. Lahicanşahlıq Şirvanşahlar dövlətinə birləşdirildikdən sonra qədim Şamaxı şəhərini bərpa etdirdi və Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı buraya köçürüldü. Bu vaxtlar paytaxt şəhər Yezidiyə adlanırdı. Şirvanşahlar dövlətinin çiçəklənməsi I Şah İbrahimin dövrünə təsadüf edir. Bu dövrü əhatə edən 1382-1417-ci illərdə Şamaxı həm iqtisadi, həm də mədəni cəhətdən sürətlə inkişaf etmiş və bir sıra xarici ölkələrlə böyük ticarət əlaqələri qurmuşdur. Şirvanşahlar dövləti süqut etdikdən sonra isə bu ərazi bəylərbəyi üsul-idarəsi ilə idarə edilmişdir. Buna baxmayaraq Şamaxı yenidən ayağa qalxmış, öz iqtisadiyyatını və mədəniyyətini inkişaf etdirmişdir. İcra hakimi Qüdrət Babayevdir. Tez-tez baş verən zəlzələlər şəhəri bir neçə dəfə tamamilə dağıtmışdır. Ona görə də şəhərdə qədim tarixi abidələr, demək olar ki, qalmamışdır. Qərbi, şərqi və cənubu birləşdirən bir mərkəz olan Şamaxıda rus tacirlərinin öldürülməsi nəticəsində İran-Rus müharibəsi başlandı. Böyük Pyotr Şamaxı üzərinə yeridi və onu əsl xarabazara çevirdi. XVIII əsrin ortalarında xanlığa çevrilən Şamaxı on doqquzuncu yüzilliyin əvvəllərində Rusiyanın tərkibinə daxil olmuşdur. Bundan sonra Şamaxı qəza və quberniya mərkəzinə çevrilmişdir. 1920-ci ildə Azərbaycan rus bolşevikləri tərəfindən işğal edildikdən sonra Şamaxı on il yenə də quberniya mərkəzi olmuşdur. Keçən əsrin 30-cu illərindən sonra Şamaxıya rayon statusu verilmişdir.[2] CİN AYALƏTİ OLUB 2005 ci ildə

[mənbə göstərin]

 Şəxs haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

{{ (-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00)-qaralama}}

Sərhəd rayonlar

Ağsu, İsmayıllı, Qobustan, Xızı, Quba

Şəhərlər

Şamaxı təhsil sistemi

Şamaxı rayonunda hazırda 72 ümumtəhsil o cümlədən 50 orta, 18 əsas 4 ibtidai məktəb fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda rayonda 23 məktəbəqədər və 5 məktəbdənkənar təhsil müəssisəsi vardır. Həmin təhsil müəssisələrində 1849 nəfər müəllim və 200 tərbiyəçi işləyir. Rayonun ümumtəhsil məktəblərində 14526 nəfər şagird, uşaq bağçalarında 1250 nəfər uşaq vardır.

Şamaxı səhiyyə sistemi

Şamaxı rayonunun əhalisinə 345 çarpaylıq mərkəzi, 40 çarpaylıq Göylər kənd və 35 çarpaylıq Sabir qəsəbə xəstəxanaları, poliklinika, habelə 16 həkim amplatoriyası və 23 ferdşer – mama məntəqəsi, 114 həkim, 332 orta tibb işçisi və 248 kiçik tibb işçisi xidmət edir.

Şamaxı turizim zonası kimi

PİRQULU qəsəbəsində "FORTUNA" adlı istirahət zonasının rahat kottecləri yerləşir. Bu kotteclərdə hər cür zəruri məişət rahatlıqları yaradılmışdır, peyk televiziyası da işləyir. Kompleks rəsədxananın lap yaxınlığında yerləşir. Buradakı restoranda geniş çeşiddə yeməklər təklif edilir. Restorandan əlavə bar, rəqs meydançası da fəaliyyət göstərir, arzu edənlər üçün at ilə ekskursiyalar təşkil edilir.

Bələdiyyələr

Rayonda 1 şəhər, 3 qəsəbə və 46 kənd bələdiyyəsi fəaliyyət göstərir. Bələdiyyə sistemində 372 nəfər işləyir.

Qardaş şəhərlər

Görkəmli şəxsləri

Xaqani Şirvani, İmadəddin Nəsimi, Seyid Əzim Şirvani, Mirzə Ələkbər Sabir, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Sultan Məcid Qənizadə, C.Cəbrayılbəyli, Ömər İbn Kafiyəddin, Hacı Zeynalabdin Şirvani, Qasım bəy Hacıbababəyov, Zivər bəy Əhmədbəyov, Məmmədağa Şirəliyev, Gül Qasımov, Məmmədağa Qəniyev, Ağasəməd Əlizadə, Şamil Əzizbəyov, Ələşrəf Əlizadə, Musa Əliyev, Saleh Rüstəmov, İbrahim Səfərov, Əbdülhab Salamzadə, Sədi İmanov, Fərhad İbrahimov, Əbdülvahab Həsənov, Əzizə Cəfərzadə, Əlövsət Abdullayev, Nurqələm Mikayılov, Aləm Nuriyev, Dəyanət Musayev, Nəsbət Mehdiyeva, İsmayıl Əfəndiyev, Tərlan Əliyarbəyov, Rəmzi Yüzbaşov,Alim Qasımov

Şəkillər

Mənbə

  1. ↑ Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi – Şamaxı rayonu
  2. ↑ Şamaxı

Şablon:Şamaxı rayonu kənd/qəsəbələri

Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şamaxı_rayonu&oldid=2063349"