Kabarda-Balkariya: Redaktələr arasındakı fərq
Sətir 136: | Sətir 136: | ||
|- |
|- |
||
| [[Başqurdlar|başqurd]]||||192||* |
| [[Başqurdlar|başqurd]]||||192||* |
||
|- |
|||
| [[Taciklər|tacik]]||||141||* |
|||
|- |
|||
| [[Tabasaranlar|tabasaran]]||||135||* |
|||
|- |
|- |
||
| [[Abxazlar|abxaz]]||||114||* |
| [[Abxazlar|abxaz]]||||114||* |
||
Sətir 180: | Sətir 184: | ||
|- |
|- |
||
| [[Serblər|serb]]||||3||* |
| [[Serblər|serb]]||||3||* |
||
|- |
|||
| [[Slovaklar|slovak]]||||3||* |
|||
|- |
|- |
||
| [[Nanaylar|nanay]]||||3||* |
| [[Nanaylar|nanay]]||||3||* |
11:25, 26 aprel 2012 tarixindəki versiya
| |||
Rəsmi dil | Rus dili, Kabardin-çərkəz dili, Qaraçay-balkar dili | ||
Paytaxt | Nalçik | ||
Prezident | Arsen Kanokov | ||
Baş Nazir | |||
Ərazi | 12 470 km² | ||
Əhali - Ümumi - Əhali sıxlığı |
- 859 800 -68,9/km² | ||
Müstəqillik günü | |||
Pul | Rusiya Rublu (RUR) | ||
Saat qurşağı | UTC +4 |
Kabardino-Balkariya Respublikası (Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri.
Şimali Qafqazda, Böyük Qafqaz sıra dağlarının şimal ətəklərində, şimalında Rusiya Federasiyası, şərqində Şimali Osetiya, cənubunda Gürcüstan, qərbində Qaraçay-Çərkəz respublikaları yer almaqdadır.
Coğrafiyası
Respublikanın ərazisi 12.5 min kvadrat kilometrdir .[1]
Böyük Qafqaz sıradağlarının ən yüksək təpəsi olan Elbrus dağı Qaraçay-Çərkəz Respublikası ilə hüdud təşkil edir. 5.633 metr yüksəkliyindəki Elbrus dağı ən böyük yüksəklikdir. Bu sıra dağlar 3.000 metrdən sonra buzlarla örtülüdür. Şimala doğru alçalan ərazi orta bölgədə 1000-3000 metr hündürlüyündə yaylalara, daha şimalda Terek çayı və qollarının meydana gətirdiyi geniş düzənliklərə çevrilir. Ən əhəmiyyətli çayı Terek çayıdır. Terek çayı Böyük Qafqaz sıradağlarının buzlaqları ilə bəslənməkdədir. Malkadere, Guzdelendere, Baksav-dərə, Cbeyan dərə, Çerek dərə həmişə bu buzluqlardan qidalanırlar.
Əhaisi
2002-ci ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən respublikanın 901.494 nəfər əhalisi var .[2]
Respublikada Balkarlı Türklər 90 mindən bir qədər artıqdır. Respublikanın paytaxtı Nalçık şəhəridir. Türklər əsasən dağlıq və vadilik bölgələr olan Çerek, Çeğen, Baksan, Malki və Terek ətrafında yaşayırlar.
Öz aralarında Mezengi, Bezingil, Hulamlı, Çezimli, Baksamlı kimi qollara ayrılan Balkarlılar müsəlman olub, Türk dil qrupunun Altay qoluna bağlıdırlar. Özlərinə Dağlı “Tavlu” da deyən Balkarlılar İkinci Dünya müharibəsində Stalinin qanlı sürgününə məruz qalmışlar, sürgün illərində minlərlə şəhid vermişlər, 1950-ci illərdə bağışlanılaraq ölkələrinə dönə bilmişlər.
Etnik qruplar | 1989[5][6][7] s.a. | 2002[8][9] s.a. | 2010[10][11] s.a. |
---|---|---|---|
Cəmi | 753 531 | 901 494 | 859 939 |
kabardin | 363 494 | 498 702 | 490 453 |
rus | 240 750 | 226 620 | 193 155 |
balkar | 70 793 | 104 951 | 108 577 |
türk | 4 162 | 13 965 | |
osetin | 9 996 | 9 845 | 9 129 |
erməni | 3 512 | 5 342 | 5 002 |
ukraynalı | 12 826 | 4 800 | |
koreyalı | 4 983 | 4 722 | 4 034 |
qaraçı | 2 442 | 2 874 | |
çərkəz | 2 475 | ||
tatar | 3 005 | 2 375 | |
azərbaycanlı | 2 024 | 2 281 | 2 063 |
çeçen | 1 965 | ||
alman | 8 569 | 2 525 | * |
dağ yəhudisi | 3 178 | 198 | * |
gürcü | 2 090 | 1 731 | * |
belorus | 2 022 | 1 194 | * |
tat | 1 891 | * | |
lak | 1 800 | * | |
yəhudi | 1 726 | 1 088 | * |
inquş | 1 236 | * | |
qaraçaylı | 1 202 | 1 273 | * |
ləzgi | 867 | * | |
qumuq | 713 | * | |
adıgey | 584 | * | |
abazin | 514 | * | |
fars | 511 | * | |
dargin | 504 | * | |
mordov | 490 | * | |
noqay | 409 | * | |
avar | 386 | * | |
bolqar | 332 | * | |
yunan | 304 | * | |
kürd | 301 | * | |
qazax | 285 | * | |
moldovan | 270 | * | |
polyak | 247 | * | |
başqurd | 192 | * | |
tacik | 141 | * | |
tabasaran | 135 | * | |
abxaz | 114 | * | |
mari | 81 | * | |
ərəb | 73 | * | |
assur | 73 | * | |
litov | 55 | * | |
latış | 53 | * | |
kalmık | 40 | * | |
puştun | 40 | * | |
komi | 35 | * | |
qaqauz | 34 | * | |
qırğız | 34 | * | |
buryat | 27 | * | |
komi-permyak | 25 | * | |
çinli | 21 | * | |
ağul | 18 | * | |
karel | 17 | * | |
rumın | 16 | * | |
altaylı | 14 | * | |
macar | 13 | * | |
italyan | 11 | * | |
yezidi kürd | 5 | * | |
serb | 3 | * | |
slovak | 3 | * | |
nanay | 3 | * | |
aleut | 3 | * | |
mansi | 3 | * | |
monqol | 2 | * | |
ispan | 2 | * | |
kubalı | 2 | * | |
krımçak | 1 | * | |
naqaybak | 1 | * | |
hindli | 1 | * | |
itelmen | 1 | * | |
koryak | 1 | * |
Tarixi
Qızıl Orda və Krım xanlıqlarının suverenliyi altında qaldıqdan sonra, XV əsrin sonlarında Krım Xanlığıyla birlikdə Osmanlılara birləşən Balkarlar 1827-ci ildə rusların suverenliyinə girdilər. 1917-ci il Oktyabr sosialist inqilabından sonra, Karaçaylarla birlikdə Şimali Qafqaz Müstəqil Respublikasında birləşdilər. 1921-ci ildə də Kabartay muxtar vilayətinə qoşuldular.
Balkarlar II Dünya müharibəsi zamanı faşist Almaniyasıyla əməkdaşlıq etdikləri üçün 1944-cü ildə Stalin tərəfindən sürgün edildilər. Bu sürgündən (bu soyqırım zamanı xalqın böyük bir qismi aclıq və səfalətdən ölmüş, bir qismi yurdlarına geri dönə bilməmişdir, 1957-ci ildə də Xruşşov Balkarlara haqqlarını geri qaytarmışdır) sonra balkarların da yaşadığı Kabardey-Balkar Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının adından “Balkar” kəlməsi çıxarıldı. Bu bölgə 1957-ci ilə qədər Kabardin Muxtar Sovet Sosialist Respublikası olaraq adlandırıldı. Bu tarixdə balkarların dönməsinə icazə verildikdən sonra, bölgə yenidən köhnə adını aldı. Balkarlar Sovetlər İttifaqının dağılmasının ardından, eyni respublikada yaşadıqları Kabardeylərlə müxtəlif anlaşılmazlıqlar yaşadılar. Rusiya Federal Qanunlarına əsasən, parlamentdə əksəriyyətə sahib olan Kabardeylər yerli qanunlar çıxararaq, Balkar kəndlilərinin torpaqlarını əllərindən almağa çalışır, Balkarları sıxışdırır və bu səbəbdən də bölgədə gərginliklərin yaşanmasına səbəb olurlar. Kabardeylərin bucür davranışları Balkarları özlərinə müstəqil bir respublika qurmağa məcbur edir. Bununla belə, indiki vaxtda Balkarlar Kabardeylərlə birlikdə eyni respublika içində yaşayırlar.[12]
Şəhərlər
- Nalçik – 274.974 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)[13]
Xarici keçidlər
Qaynaq
- ↑ Kabardin-Balkar Respublikası hökumətinin rəsmi veb portalı (rusca)
- ↑ Население по национальности по субъектам Российской Федерации (XLS). Проверено 4 мая 2009.
- ↑ Population statistics of Eastern Europe :Ethnic composition of Russia by 1970 census-Субъекты федерации : Кабардино-Балкарская АССР
- ↑ Population statistics of Eastern Europe :Ethnic composition of Russia by 1979 census-Субъекты федерации : Кабардино-Балкарская АССР
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России
- ↑ Демоскоп Weekly - Всесоюзная перепись населения 1989 года . Национальный состав населения по регионам России :Кабардино-Балкарская АССР:..Источник: Рабочий архив Госкостата России. Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.
- ↑ Population statistics of Eastern Europe :Ethnic composition of Russia by 1989 census-Субъекты федерации : Кабардино-Балкарская АССР
- ↑ Population statistics of Eastern Europe :Ethnic composition of Russia by 2002 census-Субъекты федерации : Кабардино-Балкарская Республика
- ↑ Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2002 года (perepis2002.ru) :Национальный состав Российской Федерации по субъектам по переписи населения 2002 года
- ↑ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Население Кабардино-Балкарии:...переписьи населения 1897, 1926, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002 и 2010 годов
- ↑ Российская Государственная статистика (gks.ru) :Национальный состав Российской Федерации по субъектам по переписи населения 2010 года
- ↑ Kabardin-Balkar
- ↑ RussiaOutdoors - Путешествия по России.
Rusiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |