Georgi Aqrikola

Qeorqius Aqrikola (əsl adı Georg Pawer olub, sonradan adını latın dilinə tərcümə edərək özünü Georgius Agricola adlandırıb) 1494-cü ildə Saksoniyanın Qlauxau (alm. Glauchau) şəhərində kətan toxucusu ailəsində ikinci uşaq kimi dünyaya gəlmişdir. 1514-cü ildən 1518-ci ilə qədər Laypçiq Universitetində qədim dillər üzrə təhsil almışdır. Təhsilini başa vurduqdan sonra Çvikau (alm. Zwikau) şəhərində işləmək təklifini alır. Beləliklə o, 1518-ci ildə Çvikau şəhər məktəbində rektor vəzifəsində işləməyə başlayır. Aqrikola məktəbdə köklü dəyişikliklər edərək latın, yunan, hebron dilləri ilə bərabər əkinçilik, üzümçülük, tikintişünaslıq, ölçmə, hesablama, əzcazçılıq və hərbşünaslıq sahələrini də tədrisə daxil edir. 1521-ci ildə Aqrikola yenidən tibb üzrə təhsil almaq üçün öncə Laypçiqə, sonradan isə (1523-çü il) Boloniyaya və Padua şəhərlərinə gedir. 1527-ci ildə Almaniyaya qayıdan Aqrikola Kemnitç (alm. Chemnitz) şəhərində həkim kimi işə başlayaraq ömrünün sonuna kimi burada işləmişdir. O, uzun müddət Kemnitç şəhərinin burqermaysteri vəzifəsində çalışmışdır. Bu işi ilə bərabər Aqrikola tibb, kimya, filologiya, pedaqoqika, tarix, metrologiya, geologiya və dağ mədən işləri üzrə elmi tədqiqatlar aparır. O, humanist düşüncəni texniki biliklərlə əlaqələndirən, renessans dövrünün universal alimlərindən biri olmuşdur.

Aqrikola tədqiqatçı kimi fəaliyyət göstərdiyi müddətdə öz işlərinin nəticələrini kitablar şəklində çap etdirmişdir. 1530-cu ildə Aqrikolanın metalşünaslığa dair yazdığı kitabı (lat. Bermannus, sive de re metallica)çap olunur. O bu kitabda filizin emalı və metalın filizdən alınması üsullarını təsvir edir. Ölçmə haqqında yazdığı kitabında (lat. De Mensuris et ponderibus) Aqrikola yunan və roma ölçülərini və kütlə vahidlərini təsvir edir. O dövrdə vahid çəki sistemi olmadığından bu əsəri Aqrikolanı bir humanist alim kimi məşhur edir. Aqrikolaya onun bu və geologiya haqqında yazdığı başqa kitabları ilə bərabər 1556-cı ildə Bazeldə metalşünaslıq üzrə məcmuə şəklində çap etdirdiyi “Metalların təbiəti haqqında 12 kitab” (lat. De re metallica libri XII“) dünya şöhrəti gətirmişdir. Kitabda ilk dəfə olaraq dağ və mədən işlərinin sistematik olaraq texnoloji araşdırılması verilmişdir. Onun bu əsəri iki yüz ildən artıq dağ və mədən işləri ilə məşğul olanlar üçün əsas kitab olaraq qalmışdır.

Əsərləri

• Bermannus sive de re metallica, Basel 1530 (Digitalisat) (Nachdruck: Belles Lettres, Paris 1990, ISBN 2-251-34504-3)
• De bello adversus Turcas, Nürnberg 1531 (Digitalisat/PDF)
• De mensuris et ponderibus libri V, Paris 1533 (Digitalisat Ausg. Venedig 1535)
• Oratio de bello adversus Turcam Suscipiendo, Basel 1538 (Digitalisat/PDF)
• De re metallica, Ausgabe Paris 1541 mit Vorwort von Erasmus) (Digitalisat/PDF)
• De ortu et causis subterraneorum libri V, Basel 1546 Sammelwerk (Digitalisat Ausg. Basel 1558)
• De natura eorum, quae effluunt ex terra, Basel 1546 (Nachdruck: SNM, Bratislava 1996, ISBN 80-85753-91-X)
• De veteribus et novis metallis libri II, Basel 1546
• De natura fossilium libri X., Basel 1546 ("Digitalisat Engl. Übers. v. Bandy 1955) (Nachdruck: Dover Publ., Mineola, N.Y. 2004, ISBN 0-486-49591-4)
• De animantibus subterraneis liber, Basel 1549 (Nachdruck: VDI-Verlag, Düsseldorf 1978, ISBN 3-18-400400-7)
• De mensuris quibus intervalla metimur liber, 1550 (Digitalisat)
• De precio metallorum et monetis liber III, 1550
• De peste libri tres Basel 1554 (Digitalisat)
• De re metallica libri XII, Basel 1556 (Digitalisat/Transkript) (Digitalisat Ausg. 1561) ( Digitalisat Dt. Übers. v. Schiffner 1928) (Digitalisat Engl. Übers v. Hoover 1912)
• Vom Bergkwerck 12 Bücher (ins Deutsche übersetzt von Phil. Bechium), Basel 1557
• Berckwerck Buch (De re metallica, dt.) Frankfurt 1580 (Digitalisat)
• Chemnicensis Oratio De Bello Adversus Turcam Leipzig, 1594 (Digitalisat/Transkript)

Mənbə

• Hans Hartmann: Georg Agricola (1494-1555). Begründer dreier Wissenschaften: Mineralogie - Geologie - Bergbaukunde, Stuttgart 1953 (= Große Naturforscher, 13)