Tövrat: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k r2.7.2+) (Robot: Modifying tl:Tora to tl:Torah
Legobot (müzakirə | töhfələr)
45.576 redaktə
k Bot: Migrating 87 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q34990 (translate me)
Sətir 46: Sətir 46:
[[Kateqoriya:Dini kitablar]]
[[Kateqoriya:Dini kitablar]]
[[Kateqoriya:Bibliya]]
[[Kateqoriya:Bibliya]]

[[af:Torah]]
[[an:Torah]]
[[ar:التوراة]]
[[arc:ܐܘܪܝܬܐ]]
[[ast:Torá]]
[[ba:Тора]]
[[bar:Tora]]
[[be:Тора]]
[[be-x-old:Тора]]
[[bn:তৌরাত]]
[[br:Torah]]
[[bs:Tora]]
[[ca:Pentateuc]]
[[ceb:Tora]]
[[ckb:تەورات]]
[[cs:Tóra]]
[[da:Tora]]
[[de:Tora]]
[[diq:Tewrate]]
[[el:Τορά]]
[[en:Torah]]
[[eo:Leĝo de Moseo]]
[[es:Torá]]
[[et:Toora]]
[[eu:Tora]]
[[ext:Torá]]
[[fa:تورات]]
[[fi:Toora]]
[[fiu-vro:Toora]]
[[fo:Tora]]
[[fr:Torah]]
[[fur:Torah]]
[[ga:An Torah]]
[[gl:Torá]]
[[he:תורה]]
[[hi:तोरा]]
[[hr:Tora]]
[[hu:Tóra]]
[[ia:Torah]]
[[id:Taurat]]
[[is:Torah]]
[[it:Torah]]
[[ja:モーセ五書]]
[[jv:Torèt]]
[[ka:თორა]]
[[kab:Tawrat]]
[[kk:Тәурат]]
[[ko:토라]]
[[ku:Tewrat]]
[[lad:Torá]]
[[lb:Tora]]
[[lbe:Таврат]]
[[lt:Tora]]
[[lv:Tora]]
[[mr:तोराह]]
[[ms:Taurat]]
[[nl:Thora]]
[[nn:Torá]]
[[no:Tora]]
[[oc:Torà]]
[[pl:Tora]]
[[ps:تورات]]
[[pt:Torá]]
[[rm:Tora]]
[[ru:Тора]]
[[scn:Torah]]
[[sh:Tora]]
[[simple:Torah]]
[[sk:Tóra]]
[[sq:Torah]]
[[sr:Тора]]
[[sv:Torah]]
[[sw:Torati]]
[[ta:தோரா]]
[[te:తోరాహ్]]
[[tg:Таврот]]
[[th:โทราห์]]
[[tl:Torah]]
[[tr:Tevrat]]
[[uk:Тора]]
[[ur:توریت]]
[[vi:Ngũ Kinh (Môi-se)]]
[[war:Torah]]
[[xmf:თორა]]
[[yi:תורה]]
[[zh:摩西五经]]
[[zh-min-nan:Mô͘-se Gō͘ Keng]]

18:35, 8 mart 2013 tarixindəki versiya

        
Yəhudilik
Yəhudilik fəlsəfəsi
Dini mətnlər
Müqqədəs şəhərlər
Yəhudi bayramları
Dini şəxsiyyətlər
Musəvilik həyat tərzi
Məktəblər
Dini rollar
Dini tikililər
Musevi Ayin sistemi
Yəhudi dilləri
Etnik bölünmələr
Musəvi məzhəbləri
Dini obyektlər
Musevi duaları
Digər dinlərlə əlaqələr
Tövrat

Tövrat (Ərəb dili:توراة İvrit dili : תּוֹרָה Tora). Qədim ibrani dilində bu kəlmənin ilkin mənası “qanun”, “təlim” yaxud “öyüd-nəsihət” olub. Zamanla yəhudi Müqəddəs Yazılarının ilk beş kitabına Tövrat adı verildi. Bəzən Tövrat dedikdə, bütün yəhudi qanunu və ya bütün Əhdi-Ətiq nəzərdə tutulur.

Tövratın yəhudi Müqəddəs Yazılarında yeri

Yəhudilərin Müqəddəs Yazıları 39 kitabdan ibarətdir. Yəhudilər bunlara Tanax (תנַ"ךְ) deyirlər. Tanax üç hissədən ibarətdir: Tövrat (תּוֹרָה Tora), Peyğəmbərlər (נְבִיאִים Nəviim) və Yazılar (כְּתוּבִים Kətuvim). Xristianlar bu kitablara Əhdi-Ətiq deyirlər. İslamda bu kitablar “Tövrat və Zəbur” adı altında qəbul edilir. Lakin daha xüsusi bir mənada Tövrat dedikdə Musanın beş kitabı, Zəbur dedikdə isə Davudun Məzmurları nəzərdə tutulur.

Tövratın quruluşu

Tövrata 5 kitab daxildir: Yaradılış, Çıxış, Levililər, Saylar, Qanunun Təkrarı.

  • Yaradılış. İki hissədən ibarətdir: birinci hissədə dünyanın yaranması və bəşərin qədim tarixindən, ikinci hissədə isə İsrail xalqının əcdadlarından bəhs olunur.
  • Çıxış. Allahın xalqının Musanın rəhbərliyi altında Misir köləliyindən çıxmasını nəql edir.
  • Levililər. Qədim İsrailin ibadət və dini mərasimlərindən bəhs edir.
  • Saylar. Burada İsrail xalqının Sina səhrasında dolaşması və Kənan torpağına daxil olmağa başlaması təsvir olunur.
  • Qanunun Təkrarı. Musanın xalqa verdiyi qanun və əmrləri və bu böyük peyğəmbərin ölümünü nəql edir.

Tövratın əsas surətləri “bütün imanlıların atası” İbrahim peyğəmbər və İsrail xalqının dini və ictimai quruluşunun əsasını qoyan böyük rəhbər Musa peyğəmbərdir.

Tövratın müəllifi

Tövratın əsasən çox qədim dövrlərdə yazıldığından və müqəddəs sayıldığından şübhə yoxdur. Ənənəyə görə, Tövratın müəllifi Musa peyğəmbər sayılır. Bu ənənə Qanunun Təkrarı kitabına əsaslanır[1]. Sözügedən ayələrdə Musanın “qanunu” (Tora) kitaba yazdığından bəhs edir. Lakin Tövratın özündə Musa peyğəmbər tərəfindən yazılmasına dair sübut yoxdur. Beş kitabının başlıqlarında Musanın adı çəkilmir və mətnində Musanın Tövratın hamısını şəxsən yazdığı haqqında məlumat verilmir. Əksinə, Musa peyğəmbərin ölüm hekayəsi Allahdan ilham almış digər müəlliflərin də Tövratı yazmaqda iştirak etdiklərini sübut edir. Bununla belə, Tövratın bir sıra yerlərində[2] Musa peyğəmbərin bəzi hekayət və qanunlarını şəxsən yazdığı və ya yazdırdığı deyilir.

Tövratın ən qədim əlyazmaları

1947-ci ildə Qumran vadisində bədəvi Məhəmməd Əddib tərəfindən aşkar edilən dəri tumarlarına və ondan sonra 30 il boyunca təqribən 200 mağaradan tapılan 600-dən artıq əlyazmalara “Qumran tumarları” adı verilmişdir. Həmin tumarlar Tövrartın və Tanaxın əlyazmalarından ibarətdir. Qumran tumarları yəhudi Müqəddəs Yazılarının ən qədim əlyazmaları olduğu üçün[3] Bibliya mətnşünaslığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Tövratın ən qədim tərcüməsi

B.e.ə. III-II əsrlərdə o dövrün mühüm mədəniyyət mərkəzlərindən olan Misirin İsgəndəriyyə şəhərində Tövrat da daxil olmaqla bütün yəhudi Müqəddəs Yazıları ibrani dildindən yunan dilinə tərcümə olundu. Rəvayətə görə, yetmiş iki yəhudi ilahiyyatçı tərəfindən həyata keçirilən bu tərcüməyə Septuaginta (LXX – Yetmişlərin tərcüməsi) deyilir. Qumran tumarları və Septuagintanın tədqiq edilməsi Tövratın mətnində bir sıra qeyri-müəyyən yerlərin mənasını aydınlaşdırmağa kömək etmişdir.

İstinadlar

  1. ↑ Qanunun Təkrarı 31:9-12, 24
  2. ↑ Çıxış 17:14; 24:3-4; Qanunun Təkrarı 27:1-3; 31:9 və s.
  3. ↑ http://www.deadseascrollsfoundation.com

Mənbə

  • Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009.
  • Tövrat onlayn: http://www.korpu.net/BibleNorth.html
  • Александр Мень. Словарь по библиологии. «Пятикнижие»; «Септуагинта»; «Кумранские Тексты»; «Рукописи библейские».

Xarici keçidlər


Şablon:CommonsKat

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tövrat&oldid=2554160"