Oktavian Avqust: Redaktələr arasındakı fərq
kRedaktənin izahı yoxdur |
k Bot: Migrating 116 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1405 (translate me) |
||
| Sətir 90: | Sətir 90: | ||
{{Link FM|el}} |
{{Link FM|el}} |
||
[[af:Augustus Octavianus]] |
|||
[[als:Augustus]] |
|||
[[an:César Augusto]] |
|||
[[ar:أغسطس (إمبراطور)]] |
|||
[[arc:ܐܓܘܣܛܘܣ ܩܣܪ]] |
|||
[[arz:اغسطس (امبراطور)]] |
|||
[[ast:César Augustu]] |
|||
[[bar:Augustus]] |
|||
[[bat-smg:Augosts]] |
|||
[[bcl:Caesar Augustus]] |
|||
[[be:Актавіян Аўгуст]] |
|||
[[be-x-old:Актавіян Аўгуст]] |
|||
[[bg:Октавиан Август]] |
|||
[[bn:আউগুস্তুস]] |
|||
[[bo:ཨའོ་ཀུའུ་སི་ཏུའུ།]] |
|||
[[br:Aogust (impalaer)]] |
|||
[[bs:Oktavijan August]] |
|||
[[ca:August]] |
|||
[[ceb:Augusto]] |
|||
[[cs:Augustus]] |
|||
[[cy:Augustus]] |
|||
[[da:Augustus]] |
|||
[[de:Augustus]] |
|||
[[diq:Augustus]] |
|||
[[el:Οκταβιανός Αύγουστος]] |
|||
[[en:Augustus]] |
|||
[[eo:Aŭgusto Cezaro]] |
|||
[[es:César Augusto]] |
|||
[[et:Augustus]] |
|||
[[eu:Zesar Augusto]] |
|||
[[ext:Cesa Augustu]] |
|||
[[fa:آگوستوس]] |
|||
[[fi:Augustus]] |
|||
[[fiu-vro:Augustus]] |
|||
[[fo:Augustus]] |
|||
[[fr:Auguste]] |
|||
[[fy:Augustus Oktavianus]] |
|||
[[ga:Ágastas]] |
|||
[[gan:屋大維]] |
|||
[[gl:Octavio Augusto]] |
|||
[[hak:O-kú-sṳ̂-tû]] |
|||
[[he:אוגוסטוס קיסר]] |
|||
[[hi:आगस्टस कैसर]] |
|||
[[hif:Augustus]] |
|||
[[hr:August]] |
|||
[[hu:Caius Octavianus Caesar Augustus]] |
|||
[[hy:Օկտավիանոս Օգոստոս]] |
|||
[[ia:Cesare Augusto]] |
|||
[[id:Octavianus]] |
|||
[[ilo:Augusto]] |
|||
[[is:Ágústus]] |
|||
[[it:Augusto]] |
|||
[[ja:アウグストゥス]] |
|||
[[jv:Augustus]] |
|||
[[ka:ოქტავიანე ავგუსტუსი]] |
|||
[[kaa:Oktavian Avgust]] |
|||
[[kbd:Октавиан Аугуст]] |
|||
[[kn:ಅಗಸ್ಟಸ್]] |
|||
[[ko:아우구스투스]] |
|||
[[ku:Augustus]] |
|||
[[la:Augustus (imperator)]] |
|||
[[lad:Caesar Augustus]] |
|||
[[lij:Aogusto]] |
|||
[[lmo:August (imperador roman)]] |
|||
[[lt:Augustas]] |
|||
[[lv:Oktaviāns]] |
|||
[[mk:Октавијан Август]] |
|||
[[ml:അഗസ്റ്റസ്]] |
|||
[[mn:Август Цезарь]] |
|||
[[mr:ऑगस्टस]] |
|||
[[ms:Augustus]] |
|||
[[my:ဩဂတ်စတက်ဆီဇာ]] |
|||
[[nap:Augusto]] |
|||
[[nds:Augustus]] |
|||
[[nl:Imperator Caesar Augustus]] |
|||
[[nn:Augustus av Romarriket]] |
|||
[[no:Augustus]] |
|||
[[oc:August]] |
|||
[[or:ଅଗଷ୍ଟସ]] |
|||
[[pl:Oktawian August]] |
|||
[[pnb:آگسٹس]] |
|||
[[pt:Augusto]] |
|||
[[rm:Augustus]] |
|||
[[ro:Cezar August]] |
|||
[[ru:Октавиан Август]] |
|||
[[rue:Октавіан Авґуст]] |
|||
[[sa:आगस्टस कैसर]] |
|||
[[scn:Cesari Augustu]] |
|||
[[sco:Augustus]] |
|||
[[sh:August (rimski car)]] |
|||
[[simple:Augustus]] |
|||
[[sk:Octavianus Augustus]] |
|||
[[sl:Gaj Avgust Oktavijan]] |
|||
[[sm:Aokuso Kaisara]] |
|||
[[sq:Augusti]] |
|||
[[sr:Октавијан Август]] |
|||
[[su:Octavianus]] |
|||
[[sv:Augustus]] |
|||
[[sw:Augusto]] |
|||
[[ta:அகஸ்ட்டஸ்]] |
|||
[[th:จักรพรรดิออกัสตัส]] |
|||
[[tk:Oktawian Awgust]] |
|||
[[tl:Cesar Augusto]] |
|||
[[tr:Caesar Divi Filius Augustus]] |
|||
[[udm:Октавиан Август]] |
|||
[[uk:Октавіан Август]] |
|||
[[ur:آگسٹس]] |
|||
[[uz:Ottaviano]] |
[[uz:Ottaviano]] |
||
[[vi:Augustus]] |
|||
[[wa:Impreur Ågusse]] |
|||
[[war:Augustus]] |
|||
[[yi:אויגוסטוס]] |
|||
[[yo:Augustus]] |
|||
[[zh:奥古斯都]] |
|||
[[zh-classical:奧古斯都]] |
|||
[[zh-min-nan:Augustus]] |
|||
[[zh-yue:奧古斯都]] |
|||
14:33, 9 mart 2013 tarixindəki versiya
| Oktavian Avqust | |
|---|---|
| lat. Imperator Caesar Divi f. Augustus | |
.jpg) | |
|
| |
| yanvar e.ə. 27 – 19 avqust 14 | |
| Sonrakı | Tiberi |
Vəzifədədir | |
| e.ə. 13-cü ildən | |
Qədim Roma senatoru[d] | |
| bilinmir – bilinmir | |
| e.ə. 33 – e.ə. 33 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | C. Octavius C.f.[3] |
| Doğum tarixi | b.E.ə. 63-cü il, 23 sentyabr |
| Doğum yeri |
 Roma İmperiyası  |
| Vəfat tarixi | 19 avqust 14[1][2] (75 yaşında) |
| Dəfn yeri | Avqust Məqbərəsi (lat. Mausoleo di Augusto) |
| Atası | Qayus Oktavius; Atalığl: Yuli Sezar |
| Anası | Atia Balba Çesonia |
| Həyat yoldaşları |
Klodia Pulxra (?– b.e.ə. 40) Skribonia (b.E.ə. 40 – b.E.ə. 38) Livia Druzilla (b.E.ə. 38 – b.E.ə. 14) |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Yulilər-Klavdilər |
| Dini | Çoxallahlılıq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Oktavian Avqust (Qay Oktavi, E.ə. 44 ildən Qay Yuli Sezar Oktavian, E.ə. 27 ildən Qay Yuli Sezar Oktavian Avqust) (E.ə. 63, 23 sentyabr - eramızın 19 avqust, 14) ilk Roma imperatoru (Yulilər-Klavdilər sülaləsindən, E.ə. 27 - eramızın 14 il), Yuli Sezarın oğulluğu. O, Sezarın qatilləri Brut və Kassini məğlub etmiş, Sekst Pompey ilə müharibədə qələbə çalmışdır (E.ə. 36). Aksi yaxınlığında vuruşmada (E.ə. 31) Mark Antoni və Kleopatraya qalib gəlmişdir. Avqust hakimiyyətinin ilk illərində işğalçılıq müharibələri aparmış, özgə torpaqlarını fəth etmişdir. Misiri Romanın əyalətinə çevirmişdi. Misirdən qayıtdıqdan sonra senat Oktaviana Avqust (Müqəddəs) adı vermiş, bununla da hakimiyyət əslində onun əlinə keçmişdi. Avqustun verdiyi qanunların bir çoxu quldarlığın daha da möhkəmlənməsinə yönəldilmişdi. Avqust Romada respublika quruluşunu formal saxladı. Orduya arxalanan Avqust hərbi diktatura yaratmışdı. Avqustun yaratdığı dövlət idarə sistemi prinsipat adlanırdı. Avqust İspaniyanın şimal-qərbinini, Dunayboyu vilayətləri və s. yerləri imperiyaya birləşdirmişdi. Avqust dövründə Romada böyük tikinti işləri aparılmış, ədəbiyyat yüksək inkişafa çatmışdı.
Həyatı
Avqust Sezar tarixə Roma İmperiyasının əsasını qoymuş imperator kimi düşmüşdür. Məhz o, e.ə. birinci yüzillikdə Romanı dağıdan vətəndaş müharibələrinə son qoyaraq, 200 il əarzində ölkənin sabitliyinə və çiçəklənməsinə səbəb olmuş yeni Roma hökuməti təşkil etmişdir.
Qay Oktavi(us) (əsasən Oktavian kimi tanınan; 35 yaşında ikən Avqust (titul)u almışdır) e.ə. 63 cü ildə anadan olmuşdur. O, gənc yaşında ikən Romanın məşhur siyasətçisi olmuşdur. Yuli Sezarının öz evladı olmadığından bacarıqlı gənc Oktavianı oğulluğa götürərək, siyasi kariyerasında ona köməklik göstərmişdir. Belə ki e.ə. 44 cü ildə Yuli Sezar öldürüldükdə gənc tələbə Oktavianın 18 yaşı var idi. Yuli Sezarın ölümü Romanın müxtəlif hərbi və siyasi qurupları arasında çəkişmələrə səbəb olmuşdur. Oktavian tezliklə Sezarın bir neçə legiyonunun dəstəyini qazana bilmişdir. Lakin ordunun əksəriyyəti Mark Antoniyə üstünlük verirdilər. Nəticə etibarilə Qərbi Roma Oktavianın, Şərqi Roma isə Antoninin təsir dairəsində qalmaqda davam edirdi. Bu vəziyyət bir müddət sürdükdən sonra Antoninin Kleopatra ilə sevgi romanına başının qarışmasından istifadə edən Oktavian öz mövqelərini bir daha möhkəmləndirdikdən sonra Antoniyə müharibə elan edir. Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavian qələbə çalır. Antoni və Kleopatr ozlərinə qəsd edərək ölürlər.
Qəddarlıqla hakimiyyətə gələn Oktavian sülhsevərlik göstərərək senatorları sakitləşdirmək üçün e.ə. 27 ci ildə respublikanın bərpa olunduğunu elan edir və bir çox səlahiyyətlərini yerə qoyur. Lakin əsas ordunun yerləşdiyi İspaniya, Qaliya, Suriya üzərindəki hıkumranlığı öz əlində saxlamaqla faktiki hakimiyyəti öz əlində saxlamış olur. Senat onun Avqust (titul)u almasına səs versə də o, monarxlığı qəbul etmir. Roma respublika olaraq qalır. Avqust sadəcə Prinseps (ilk və ya birinci vətəndaş) statusuna malik olmuş olur. Gulaqasımlı senat onun bütün qərarlarını təsdiqləməyə hazır idi. Faktiki o diktatora çevrilmiş olur. e.ə. 14 cü ildə onun ölümündən sonra vərəsəliklə Avqust titulu öğulluğuna keçməklə Roma respublikadan monarxiyaya keçmiş olur. Oktavian Romanı 40 il idarə etmişdir. Onun apardığı siyasət uzun müddət Avropada iz butaxmışdır. Onun vaxtında Roma ordusu İspaniyanı, İsveçrəni, Qalatiyanı (Kiçik Asiyanı) fəht etmiş olur. Romanın şimal sərhədləri Reyn və Dunaya qədər çatmış olur.
Avqust çox bacarıqlı inzibatçı olmuşdur. O vergi və maliyə sistemində təftəş və islahatlar keçirmişdir. O, ordunu yenidən quraraq daimi donanma yaratmışdır. O, eyni zamanda şəxsi mühafizə dəstəsini – pretorian qvardiyasını yaratmışdır. Onun yamanında Romada çoxlu yollar salınmış, ictimayi binalar, məbədlər tikilmiş, şəhərin yeni strukturu qurulmuşdur, nigah və uşaqların tərbiyəsi haqqında qanunlar qəbul edilmişdir. Bu dövr Roma ədəbiyyatının qızıl dövrü sayılır. Bu illər məhşur böyük şair Verqili, yazıçılat Qorasi, Tit Liviy yaşamışlar. Onun öz övladı olmadığından Tiberi oğulluğa götürmüş və varisi elan etmişdir.
Yuli-Klavdi sülaləsinin zaman xətti
SƏLƏF Yuli Sezar |
|
 Oktavian Avqust Yulilər-Klavdilər |
|
XƏLƏF Tiberi |
Mənbələr
- Michael H. Hart The 100. A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978, 1992 by Michael H. Hart
Xarici keçidlər
Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link GA Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM
- ↑ Любкер Ф. Octavianus (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 936–940.
- ↑ http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/augustus.shtml.
- ↑ Luke T. Cultivating the memory of Octavius Thurinus. 2015. C. 3, burax. 2. doi:10.1515/JAH-2015-0012