"Əməliyyat sistemi" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Jump to navigation Jump to search

Əməliyyat sistemi (redaktə)

07:37, 27 iyul 2014 versiyası

96 bayt çıxarıldı ,  6 il öncə
Düzəlişin təsviri yoxdur.
k (Wertuose moved page Əməliyyat sistemləri to Əməliyyat sistemi)
'''Əməliyyat sistemi''' (en. Operating System (OS)) – hesablama prosesini həyata keçirən texniki vasitələlərin idarə olunmasını təmin edən proqramlar toplusundan ibarətdir.
 
kompyuterkompüter işə salındıqda əməliyyat sistemi başqa proqramlara nəzərən ilkin olaraq əməli yaddaş qurğusuna yüklənir və o digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradır. Əməliyyat sistemi eyni zamanda kompyuterlərdəkompüterlərdə çoxməsələli (yaddaşın və həll vaxtının bölünməsi, qırılmaların təşkili və s.) iş rejiminin təşkilini təmin edir.
 
Əməliyyat sistemi [[kompyuterkompüter]] avadanlığının istifadəsini (avadanlığların idarə etməsini, [[informasiya]]nın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini/idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır. Əməliyyat sistemi ən öncə [[kompyuterinkompüterin sabit yaddaşı]]ndan [[əməli yaddaş]]a köçürülür və bütün başqa proqramlar həmin əməliyyat sistemi altında çalışır.
 
== Funksiyaları ==
* Proqramların əməliyyat yaddaşına köçürülməsi və onların tətbiqi
* Standartlara cavab verən [[informasiya]]nın daxil edilməsi və çıxarılması qurğularının istifadəsinin mümkün edilmasi
* kompyuterinkompüterin əməli yaddaşının idarə edilməsi
* kompyuterinkompüterin sabit yaddaşının idarə edilməsi
* İstifadəçi ilə [[kompyuterkompüter]] arasında qarşılıqlı əlaqənin yaradılması
 
''Əlavə funksiyalar:''
* Bir neçə əməliyyatın paralel olaraq yerinə yetirilməsi
* Proseslər arasında bağlantının/qarşılıqlı əlaqənin qurulması
* KompyuterlərKompüterlər arasında bağlantının/qarşılıqlı əlaqənin qurulması(şəbəkə)
* Sistemin sıradan çıxmağının, informasiyanın itirilməsinin/ikinci şəxsin əlnə keçməsinin qarşısının alınması
* Qoşulmaların idarə edilməsi
* Diskdə fayl sisteminin idarə edilməsi
* Giriş-çıxış qurğularını idarə etmək
* İstifadəçi interfeysi yaratmaqdır (başqa sözlə- istifadəçi ilə kompyuterkompüter arasında ünsiyyəti təmin etməkdir).
 
Deməli, nəticə etibarilə: sistem proqram təminatını iki qrupa ayırmaq olar- [[hesablama sistemi]]ni alt səviyyədən idarə edən (qurğulara birbaşa müraciət etməklə) və [[hesablama sistemi]]ni üst səviyyədən ([[BIOS]] funksiyaları vasitəsilə) idarə edən. İkincilər məhz əməliyyat sistemini təşkil edirlər. Deməli əməliyyat sistemi istifadəçi və [[tətbiqi proqram]] arasinda əlaqəçi rolunu oynayır. Əməliyyat sistemi tipindən asılı olaraq [[mikroprosessoru]] bu və ya digər rejimlərdə işlətməklə onun resursundan bu və ya digər dərəcədə effektiv istifadə etməyə imkan verir. Əməliyyat sistemi hesablama sisteminin tipindən (əsasən [[prosessor]]ların tipi, onların sayı və arxitekturası nəzərdə tutulur) asılı olaraq hesablama sistemi resurslarından istifadənin effektivliyini təmin etməlidir. Əməliyyat sistemlərinin aşağıdakı növləri mövcuddur:
* informasiya emalı rejminə görə: paket emallı, vaxt bölgülü, real vaxt miqyaslı;
* resurslardan istifadənin tipinə görə: şəbəkə, lokal.
Şəbəkə ƏS-ləri əksər hallarda şəbəkə üçün nəzərdə tutulmuş, olduqca güclü bir və ya daha çox kompyuterkompüter-serverlərdə quraşdırılır. Digər ƏS-ləri lokal sayılır və ixtiyari kompyuterdəkompüterdə, həmçinin şəbəkəyə işçi stansiya və ya klient kimi qoşulmuş kompyuterlərdəkompüterlərdə də istifadə oluna bilər. Əməliyyat sistemlərini təsnif edərkən onların daşıdığı funksiyalardan, işlədiyi hesablama sisteminin və prosessorun daxili arxitekturasının xüsusiyyətlərindən doğan kriteriyalardan çıxış etmək lazımdır. Onda, əməliyyat sistemlərini təsnif etmək üçün aşağıdakı kriteriyalara əsaslanmalıyıq:
 
* [[Mikroprosessorun arxitekturası]]na (CISC və ya RISK) görə;
* [[Əməliyyat sisteminin nüvəsi]]nin arxitekturasına görə.
 
Əməliyyat sistemlərini təsnif etmək üçün baxılan kriteriyaları iki qrupa ayırmaq mümkündür: Sistemin arxitekturasının xüsusiyyətlərinin diqtə etdiyi və istifadəçi istəyindən döğan prinsiplərdən irəlı gələn kriteriyalar. Başqa sözlə, birincilər əməliyyat sisteminin kompyuterinkompüterin aparat təminatı ilə əlaqədar olan xüsusiyyətlərini, ikincilər isə ondan asılı olmayan, əməliyyat sisteminin funksional xüsusiyyətlərini əks etdirir. Bunları nəzərə alsaq əməliyyat sistemlərini aşağıdakı kimi təsnif etməliyik:
 
* [[x86]] və başqa platformalar;
[[Şəkil:Windowsversions.png|600px*120px|Mirosoft Windows]]
 
KompyuterlərdəKompüterlərdə bir neçə tip əməliyyat sistemlərindən istifadə edirlər: [[UNİX]], [[DOS]], [[MS DOS]], [[OS/2]], Windows 9x, Windows 95/98/Me/2000/XP/Vista/7. Fərdi kompyuterlərdəkompüterlərdə əsasən Windows 9x (1995-ci ildə yaradimışdır) əməliyyat sistemi proqram təminatından geniş istifadə olunur. Windows 9x çoxməsələli əməliyyat sistemi olub, qrafiki pəncərə istifadəçi interfeysinə malikdir.
 
[[Şəkil:Tux.svg|right|150 px|thumb|[[Linuks|Linux]]]]
 
== Mənbə ==
# Hesablama maşınları və kompyuterlərkompüterlər haqqında ümumi məlumat, R.Q. Ələkbərov, t.e.n., [[AMEA]] [[İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu]].
# Соломенчук В.Г. Аппаратные средства персональных компьютеров – СПБ.: БХВ –Петербург, 2003 – 512с.
# M.A.Camalbəyov, R.Ə.Fərəməzov. IBM PC tipli kompüterlərin arxitekturası, sistem proqram təminatı və əməliyyat sistemləri. Bakı, H.Əliyev adına AAHM, 2009. – 307 səh.
 
== Həmçinin bax ==
* [[kompyuterkompüter]]
* [[Tətbiqi proqramlar]]
* [[kompyuterkompüter proqramları]]
* [[Texniki xidmət proqramları]]
 
* [http://www.webopedia.com/TERM/P/program.html Definition of "Program"] at Webopedia
* [http://dictionary.reference.com/browse/computer%20program Definition of "Computer Program"] at dictionary.com
 
[[Kateqoriya:KompyuterKompüter]]▼
***
 
▲[[Kateqoriya:Kompyuter]]
[[Kateqoriya:İnformatika]]
[[Kateqoriya:Əməliyyat sistemləri]]
[[Kateqoriya:Kompyuter]]
[[Kateqoriya:İnformatika]]
[[Kateqoriya:Əməliyyat sistemləri]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/3014424"

Naviqasiya menyusu