Nağıl: Redaktələr arasındakı fərq
Sətir 40: | Sətir 40: | ||
[http://rc32.ucoz.ru/index/nagillar/0-15 Dəniz balası] |
[http://rc32.ucoz.ru/index/nagillar/0-15 Dəniz balası] |
||
''Birma nağılları'' |
'''Birma nağılları''' |
||
[http://rc32.ucoz.ru/index/nagillar/0-15 Qəşəng xoruz] |
[http://rc32.ucoz.ru/index/nagillar/0-15 Qəşəng xoruz] |
06:56, 31 iyul 2014 tarixindəki versiya
Nağıl - şifahi xalq ədəbiyyatının epik növünün ən qədim və ən çox yayılmış janrı.
Xüsusiyyətləri
Nağıllarda xalqın həyatı və məişəti, dünyagörüşü və inancları, arzu və xəyalları əks olunur. Nağıllar, əsasən, qaravəlli adlandırılan girişlə başlayır. Bu girişlər nağılın məzmunu ilə bağlı olmur. Məsələn, "Hamam hamam içində, xəlbir saman içində, dəvə dəlləklik eylər köhnə hamam içində, hamamçının tası yox, baltaçının baltası yox, orda bir tazı gördüm, onun da xaltası yox. Nağıl-mağıl bilmərəm, bilsəm də söyləmərəm, xandan gəlmiş nökərəm, dinmə böyrünü sökərəm"
Nağılın əvvəlində "Biri vardı, biri yox", sonunda isə "Göydən üç alma düşdü: biri mənim, biri özümün, biri də nağıl deyənin" sözləri işlənir. Başlanğıcda və sonluqda verilən həmin epik formullarla yanaşı qəhrəmanlarla, hadisələrlə bağlı formullardan da istifadə olunur. Məsələn, "Qız nə qız, görən bunun camalına heyrandı, qaş qara, gözlər sürməyi, boyu sərv...", "dərələrdən sel kimi, təpələrdən yel kimi, badi-sərsər kimi", "Dağların dabanıynan, yolların qırağıynan, ayaq üzəngidə, diz qabırğada..." və s.
Nağıllar mövzu və məzmunca üç növə bölünür: sehrli nağıllar, məişət nağılları, Heyvanlar haqqında nağıllar. Lakin bəzən sehrli və heyvanlar haqqındakı nağılları əfsanəvi nağıl altında birləşdirirlər.
Sehirli nağıllar
Azərbaycan nağılları içində sehrli nağıllar böyük yer tutur. İnsanların mifik təsəvvürləri əks olunan sehrli nağıllarda sehrli qüvvələr – uçan xalça, sehrli papaq, sehrli tütək, divlər, yeddibaşlı əjdahalar, əfsanəvi quşlar və s. iştirak edirlər. Bu nağıllarda süjet əfsanəvi məkan və zaman daxilində baş verir. Lakin xəyali səltənət və ölkələrlə yanaşı, həqiqi dünya – kəndlər, şəhərlər, təbiət, göllər, meşələr, dağlar əks olunur. Bu nağıllarda sehrli qüvvələr xeyri və şəri təmsil edirlər. Məsələn; Zümrüd quşu, sehrli xalça, sehrli üzük, sehrli papaq və s. əsasən nağıl qəhrəmanına kömək edərək, onu dardan qurtarır. Divlər, əjdəhalar, küpəgirən qarılar isə şər işlərdə iştirak edirlər. "Şahzadə Mütalib" nağılında isə div qəhrəmana kömək edir. Ən məşhur sehrli nağıllardan olan "Məlikməmməd" nağılında sehrli obrazlar sırasında sehrli almalar, zümrüd quşu, Yel atı, ağ qoç, qara qoç və s. vardır. Nağılda işıqlı və qaranlıq dünya təsvir edilmişdir. Xeyirlə şərin mübarizəsi atəşpərəstlik dövrünün xüsusiyyətlərini əks etdirir. Məlikməmməd padşahın kiçik oğludur. Qardaşlarının xəyanəti nəticəsində zülmət dünyasına düşən qəhrəman Zümrüd quşunun köməyilə işıqlı dünyaya çıxır.
Məişət nağılları
Məişət nağılları daha çox inandırıcı, real hadisələrdən bəhs edir və ailə-məişətlə bağlı olur. Real qəhrəmanlarla bağlı olan məişət nağılları bu xüsusiyyətlərinə görə realist nağıl da adlanır. Qəhrəman şər qüvvələrlə mübarizədə sehrli qüvvələrin köməyilə deyil, öz diribaşlığı və bacarığı sayəsində qalib çıxır. "Daşdəmirin nağılı" realist nağıllardan hesab edilir, Burada Daşdəmirə sehrli qüvvələr deyil, müəllimi Mirzə Möhsün və padşah qızı Nardam xanım kömək edirlər. Onun silahı biliyidir. Ağıllı və qorxmaz Daşdəmir bağban oğlu olsa da, əsərin sonunda zülmkar adamlara qalib gəlir.
Heyvan nağılları
Bu nağıllar folklorun qədim nümunələrindəndir və heyvanlar aləmindən bəhs edir. Belə nağılların qəhrəmanları ayı, qurd, şir, dovşan, tülkü, at, it, qoyun və digər heyvanlar və quşlar olurlar. "Tülkü ilə qurd", "Tülkü ilə canavar", "Şəngülüm, Şüngülüm və Məngülüm" və s. örnəkləri vardır.
Mənbə
- Bədii ədəbiyyat, ədəbiyyatşünaslıq və onun sahələri
- Şifahi xalq ədəbiyyatı
- Azərbaycan türklərinin xalq yaradıcılığı
Nağılların adları
Birma nağılları