Sultan Hümayun: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
37.61.11.50 (müzakirə) tərəfindən edilmiş 2922462 dəyişikliyi geri qaytarıldı.
Sətir 46: Sətir 46:
[[Kateqoriya:Hindistan tarixi]]
[[Kateqoriya:Hindistan tarixi]]
[[Kateqoriya:Aqrada vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:Aqrada vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:Böyük Moğol İmperiyası hökmdarları]]

14:57, 27 sentyabr 2014 versiyası

Sultan Hümayun
fars. نصیرالدین همایون
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
17 mart 1508(1508-03-17)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 27 yanvar 1556 (47 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi yıxılma[d]
Dəfn yeri
Fəaliyyəti monarx
Atası Babur
Uşaqları
Ailəsi Teymurilər
Dini islam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sultan Humayun (15081556) — Böyük Moqollar sülaləsinin 2-ci və 10-cu padşahı.

Həyatı

Atasının ölümündən sonra taxta çıxan Humayun Böyük Moğollar imperiyası taxtında 25 il səltənət sürdü.Ancaq səltənətinin hələ ilk illərində taxtına göz dikənlərə və atasının məğlub etdiyi düşmənlərlə mübarizə etmək məcburiyyətində qaldı.Altı qardaşı da vardı.Onlara və başqa qohumlarına geniş ərazilər və başqa hədiyyələr verərək taxtını qorudu.

O biri yandan Ludi hökmdarı Mahmud Ludi əfqan əmirləri və bəzi racələr ilə birləşərək Humayuna qarşı hərəkət etdi.Qucerat hökmdarını da hərəkət üçün təhrik etdi.Lakin Humayun şah ikisini də məğlub etdi.Ancaq çox keçmədən qardaşlar arasında da qovğa başlandı.Qucerat valisi olan qardaşı Əsgəri paytaxt Aqra üzərinə yürüş etdi.Axırda barışsalar da qardaşlar arasında birliyi mühafizə etmək mümkün olmadı.

Bu arada Ludilərin yerinə Sur dövlətini qurmağa çalışan Şir-xan bir gecə Aqraya basqın etdi və Humayun şah qardaşlarından da yardım görmədikdə Şah Təhmasibə (Səfəvilərə) sığındı. Şirxan Səfəviləri ortadan qaldırmaq üçün Osmanlılarla sülh bağladıqdan sonra Şah Təhmasib də Humayun şahı öz ordusu ilə müdafiə edərək onun üzərinə,yəni Hindistana göndərdi.Bu,Humayun şah üçün yaxşı bir fürsət oldu. Artan və cəmləşən qüvvələrlə Kabil,QəndəharBədəxşanı geri aldı.Atası Zahirəddin Mahmud Babur kimi,o da Kabildən hərbi baza kimi istifadə edərək yenidən fəthlərə başladı.1555. ildə böyük əfqan ordusunu məğlub edərək Dehliyə girdi.Qardaşlarıyla dil tapdı və yenidən imperatorluğa hakim oldu. Humayun,Təhmasib şahdan yardım alsa da,şiəliyə etibar etmədi və Səfəviləri öz dövlətinin gələcəyini təhdid edən bir təhlükə kimi nəzərdə tutdu.Onun üçün Osmanlı padşahı Qanuni Sultan Süleymana "padşah baba" deyə xitab edən məktublar yazdı.Şərqin ona veriləcəyi halda,Səfəvi dövlətini birlikdə yox edə biləcəklərini bildirdi.

Sultan Hümayunun türbəsi

Humayun şah atası Babur şah qədər yaxşı bir sərkərdə və hökmdar deyildi. Tez-tez qarma-qarışıqlıqlar olurdu.Amma yenə də imperatorluğu qoruya bilmişdi.1556-cı ildə kitabxanasının yüksək rəflərindən kitab götürməyə çalışarkən nərdivandan yıxıldı və ağır yaralandı. 28 fevral 1556-cı ildə öldü. Ölməzdən qabaq o vaxt qonağı olan Osmanlı Dəniz kapitanı Seydi Əli Rəisin də tövsiyəsi ilə Bədəxşanda baş qaldıran əfqan birlikləriylə çarpışmaqda olan oğlu Əkbərə bir namə göndərərək onu vəliəhd təyin etmişdi. Yenə Seydi Əli Rəisin tövsiyəsiylə Əkbərin savaşı bitirib dönməsinə qədər ölümü gizli saxlandı.Bir ay sonra üsyanları yatıran Əkbər gəldi və taxta çıxarıldı.

Əkbər hələ 14 yaşındaydı,amma sadiq sərkərdələri və qüdrətli atabəyi Bayram xan sayəsində uğur qazanmışdı.Humayun şah atası qədər qüdrətli olmasa da, onun kimi divan müəllifi,yaxşı bir şairdi.Dehlidə gözəl bir türbəsi vardır.

Həmçinin bax