Biologiya: Redaktələr arasındakı fərq
k Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 72: | Sətir 72: | ||
File:Gamma phage.png|Virus - Gamma phage |
File:Gamma phage.png|Virus - Gamma phage |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
Biologiya yunanca "bios"- həyat, "loqos" - elm deməkdir. Biologiya - Yer üzərində yaşayan canlılar haqqında elmdir. Planetimizdə yaşayan canlılar olduqca müxtəlifdir. Gözlə görünməyən ən xırda orqanizmlərdən başlamis bütün bitkilər, heyvanlar və insan calılara aiddir. Bütün canlı orqanizmlər bitkilərə, heyvanlara və onlar arasında keçid təşkil edən göbələklər, bakteriyalar və digər canlılar qrupuna bölünur. Heyvanlarla bitkilər arasında keçid təşkil edən canlılarda həm heyvanlara, həm də bitkilərə xas olan əlamətlər olur. |
|||
Bitkilər haqqında olan elm - botanika, biologiya elminin bir bölməsidir. Bu elmin adı yunanca "botane" sözündən götürülmüşdür KI, bu da "göyərti", "ot", "bitki" deməkdir. |
|||
Təbiət canlılardan və cansizlardan ibarətdir. Bitki və heyvanlar, həmçinin bakteriyalar, göbələklər və viruslar birlikdə canlı təbiəti təşkil edir. Son məlumatlara görə bütün canlılar 4 aləmə — bakteriyalar, göbələklər, bitkilər və heyvanlar aləminə ayrılır. |
|||
Onların oxşar cəhətləri çoxdur. Elə sadə quruluşlu orqanizmlər vardır ki, onlar şərti olaraq ya bitki, ya da heyvanlar qrupuna aid edilir. Bitki və heyvanların quruluşundaki, eləcə də həyat fəaliyyətindəki oxşarlığı onların mənşəyinin ümumi olması ilə izah etmək olar. |
|||
== Ayrıca bax == |
== Ayrıca bax == |
17:25, 16 dekabr 2014 tarixindəki versiya
Biologiya | |||||||||
Elm sahəsi → öyrənir | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Yarımbölmə → öyrənir | |||||||||
|
Biologiya (Bios – canlı, logos – elm) – canlı təbiət haqqında kompleks elm- hal hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv olmuş külli miqdarda növ müxtəlifliyi, onların quruluşu və funksiyası, mənşəyi, çoxalması və inkişafı, canlı və cansız təbiətlə əlaqəsi haqqında. Biologiya həyatın xas olan ümumi və fərdi qanunauyğunluqları müəyyən edir. Biologiyanın çoxlu şöbələrinin olmasına baxmayaraq qanunauyğunluqlar əsasən Ümumi Biologiya tərəfindən tədqiq edilir. Ümumi Biologiya özündə əsasən Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi haqqında nəzəriyyəni, Hüceyrə haqqında nəzəriyyəni (Sitologiyanı), Molekulyar Biologiyanı, İnsan haqqında nəzəriyyəni, Ekologiyanı, Genetikanı, Biosfer haqqında nəzəriyyəni, Təkamül nəzəriyyəsini (Darvinizmi), Orqanizmin individual inkişafını öyrənir.
Biologiya termini elmə ilk dəfə 1802-ci ildə bir-birindən asılı olmadan J.B.Lamark və Q.R.Treviranus daxil etmişlər.
Bəs həyat nədir? Bu sualın cavabı hələdə sirr olaraq qalır. Lakin həyata verilən ən çox işlənən tərif əsasən bu cür səslənir--Həyat zülalların fiziki-kimyəvi vəziyyəti və xüsusi mövcud olma formasıdır.
Biologiyaya aid aşağıdakı fənnlər aiddir:
- Botanika
- Geo-Botanika
- Zoologiya
- Anatomiya
- Mikologiya
- Bakteriologiya
- Virusologiya
- Morfologiya
- Fiziologiya
- Genetika
- Histologiya
- Sitologiya
- Embriologiya
- İmmunologiya
- Taksikologiya
- Taksonomiya
- Neyrobiologiya
- Briologiya
- Təkamül Təlimi
- Biokimya
- Biofizika
- Biocoğrafiya
- Biometriya
- Bionika
- Bioinformatika
- Ekologiya
- Sistematika
- Antropologiya
- Palentologiya
- Ksenobiologiya
- Astrobiologiya
- Molekulyar Biologiya
- Kosmik biologiya
- Okean Biologiyası
- Hidrobiologiya
- İnkişaf Biologiyası
İlk dəfə canlı təbiəti bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri antik həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdi (Hipokrat, Qalen, Teofrast, Aristotel). Məhz onların əməyi İntibah dövründə davam etdirilərək Botanika, Zoologiya, Anatomiya, Fiziologiya elmlərinin əsasını qoydu.
Mikroskopun kəşfi Biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə qədər genişləndirdi. Mikroskopun kəşfi ilə Zoologiyada yeni aləm- Birhüceyrəlilər və ya İbtidailər (Protozoa) aləmi, Botanikada isə birhüceyrəli yosunları müşhaidə etmək mümkün oldu. Həmçinin bakteriyaları və virusları müşhaidə etmək mümkün oldu. Beləliklə hüceyrə kəşf olundu (1556. Robert Huk).
-
Animalia - Bos primigenius taurus
-
Planta - Triticum
-
Fungi - Morchella esculenta
-
Stramenopila/Chromista - Fucus serratus
-
Bacteria - Gemmatimonas aurantiaca (- = 1 Mikrometer)
-
Archaea - Halobacteria
-
Virus - Gamma phage
Biologiya yunanca "bios"- həyat, "loqos" - elm deməkdir. Biologiya - Yer üzərində yaşayan canlılar haqqında elmdir. Planetimizdə yaşayan canlılar olduqca müxtəlifdir. Gözlə görünməyən ən xırda orqanizmlərdən başlamis bütün bitkilər, heyvanlar və insan calılara aiddir. Bütün canlı orqanizmlər bitkilərə, heyvanlara və onlar arasında keçid təşkil edən göbələklər, bakteriyalar və digər canlılar qrupuna bölünur. Heyvanlarla bitkilər arasında keçid təşkil edən canlılarda həm heyvanlara, həm də bitkilərə xas olan əlamətlər olur. Bitkilər haqqında olan elm - botanika, biologiya elminin bir bölməsidir. Bu elmin adı yunanca "botane" sözündən götürülmüşdür KI, bu da "göyərti", "ot", "bitki" deməkdir. Təbiət canlılardan və cansizlardan ibarətdir. Bitki və heyvanlar, həmçinin bakteriyalar, göbələklər və viruslar birlikdə canlı təbiəti təşkil edir. Son məlumatlara görə bütün canlılar 4 aləmə — bakteriyalar, göbələklər, bitkilər və heyvanlar aləminə ayrılır. Onların oxşar cəhətləri çoxdur. Elə sadə quruluşlu orqanizmlər vardır ki, onlar şərti olaraq ya bitki, ya da heyvanlar qrupuna aid edilir. Bitki və heyvanların quruluşundaki, eləcə də həyat fəaliyyətindəki oxşarlığı onların mənşəyinin ümumi olması ilə izah etmək olar.
Ayrıca bax
Biyologiyaya aid Azərbaycan dilində səhifələr
- Əməkdar müəllim Almaz Həsrətin biologiya üzrə şəxsi saytı
- Azərbaycan Respublikası Təhsil portalı
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı - "Seçilmiş dərman bitkiləri" monoqrafiya (ingiliscə)
- "Herba Flora" müalicəvi bitkilər və fitoçaylar
- Azərbaycan Ornitoloji Cəmiyyəti
- Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirliyi
- “EKOSTİL-AZƏRBAYCAN” Təbiəti Mühafizə İctimai Birliyi - Ətraf mühit ensiklopediyası
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası - "Elm və həyat" jurnalı
- Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı nazirliyi
- Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin elektron qaynaqları
- Alphabetical list of bio sites
Ədəbiyyat
- Orucov Firuddin. Biologiya dərslərində şagirdlərdə tədqiqatçılıq bacarığının inkişaf etdirilməsi yolları (dərs vəsaiti). Bakı: Mütərcim, 2011.-181, [2] s.