Litosfer

Litosfer və Yer qabığının sərhədləri

Litosfer (yun. λίθος — daş və σφαίρα — sfera) – Yerin üst bərk qatı. Litosferə Yer qabığı və ondan Moxoroviçiç sərhədi ilə ayrılan üst mantiya daxil edilir.Litosfer əlaqələndirici təbəqədir.Litosferin qalınlığı qeyri-müəyyəndir, ehtimal ki,onun qalınlığı materik Yer qabığında 150-200 km-ə qədər,okeanlarda isə 90 km-ə çatır.«Litosfer» və «Yer qabığı» məvhumlarının mənasını eyniləşdirmək olmaz.

Litosferin əhatə etdiyi qatlar

• Yer qabığı

1.Materik yer qabığı.2.Okean yer qabığı.3.Keçid qabığ(Böyük materiklərin kənar hissələri üçün xarakterikdir).

Materik qabığı 3 qatdan ibarətdir:

1. Çökmə qat
2. Qranit qat.
3. Bazalt qat.

Qranit qata silisium və alüminium çox olduğu üçün SiAl təbəqəsi,bazalt qata isə silisium və maqnezium çox olduğu üçün SiMa təbəqəsi deyilir.

Okean qabığı isə 2 qatdan ibarətdir.Qranit qat yoxdur.

1. Çokmə qat.
2. Bazalt qat.

Qranit qatla Bazalt qat arasında Konrad sərhəddi var.

• Yuxarı mantiya

Yer qabığı ilə Yuxarı mantiya arasında Moxoroviçiç sərhədi yerləşir.Litosferin aşağı sərhəddi "Benyof" zonası adlanır. Litosferlə Aşağı mantiyanın sərhəddində Astenosfer yerləşir.

Litosfer tavaları

Materiklərin hərəkət etməsi haqqında ilk dəfə fikir söyləyən A.Vegener olmuşdur. Onun nəzəriyyəsinə görə litosfer bir neçə tavadan ibarətdir. A.Vegenerin nəzəriyyəsinə görə Yer qabığında vahid quru Pangeya mövcud olub. Materiklərin hərəkəti nəticəsində Pangeyadan Lavraziya və Qondvana yaranıb. sonra Lavraziyadan şimal materikləri, Qondvanadan cənub materikləri yaranıb.

1. Lavraziya
   1. Şimali Amerika
   2. Avrasiya
2. Qondvana
   1. Cənubi Amerika
   2. Afrika
   3. Antarktida
   4. Avstraliya