Turqut Özal: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 47: Sətir 47:


[[1980]]-ci il 12 iyulda baş verən çevrilişdən sonra qurulan hökumətdə iqtisadi işlərdən məsul baş nazir köməkçisi təyin edilsə də [[1982]]-ci ildə vəzifəsindən istefa verib. [[1983]]-cü ildə Ana Vətən partiyasını quran Özal elə həmin il keçirilən seçkilərdə partiyasının uğur qazanması nəticəsində Türkiyə respublikasının 19-cu baş naziri kimi hökuməti qurmaqla vəzifələndirilib. [[1987]]-ci ildə keçirilən seçkilərdən sonra yenidən hökumətə rəhbərlik edərək baş nazir kimi fəaliyyət göstərib. [[1989]]-cu ilin 31 oktyabrında TBMM tərəfindən Türkiyə Cumhuriyyətinin 8-ci prezidenti seçilən Turqut Özal [[1989]]-cu ilin [[9 noyabr]]dan etibarən vəzifəsinin icrasına başlayıb.
[[1980]]-ci il 12 iyulda baş verən çevrilişdən sonra qurulan hökumətdə iqtisadi işlərdən məsul baş nazir köməkçisi təyin edilsə də [[1982]]-ci ildə vəzifəsindən istefa verib. [[1983]]-cü ildə Ana Vətən partiyasını quran Özal elə həmin il keçirilən seçkilərdə partiyasının uğur qazanması nəticəsində Türkiyə respublikasının 19-cu baş naziri kimi hökuməti qurmaqla vəzifələndirilib. [[1987]]-ci ildə keçirilən seçkilərdən sonra yenidən hökumətə rəhbərlik edərək baş nazir kimi fəaliyyət göstərib. [[1989]]-cu ilin 31 oktyabrında TBMM tərəfindən Türkiyə Cumhuriyyətinin 8-ci prezidenti seçilən Turqut Özal [[1989]]-cu ilin [[9 noyabr]]dan etibarən vəzifəsinin icrasına başlayıb.

==Körfəz müharibəsi və Özal==
Turqut Özalın baş nazirliyi müddətində baş vermiş ən vacib hadisə Birinci Körfəz Müharibəsidir. Bu hadisədə o, çox vacib bir rol oynamışdır. Petrol qaynaqlarının nəzarətini əlində tutan Səddam Hüseynin Türkiyə üçün böyük bir təhlükə təşkil etdiyini düşünərək, Səddamın bölgənin hakimiyyətini əlində tutmasına icazə verilməməsinin tərəfdarı olmuşdur. ABŞ-a Səddam Hüseynə qarşı mübarizədə açıq dəstək verən Turqut Özalın hərəkata türk ordusunun da qoşulub Mosul və Kərkükə girməsini istəməsiylə, o dövrün Baş Qərargah Rəisi Necip Torumtay səlahiyyəti müddəti bitmədən 3 dekabr 1990-cı il tarixində öz istəyi ilə təqaüdə çıxmış və bunun səbəbi olaraq Birinci Körfəz Müharibəsində hökumətin mövqeyinə etiraz etdiyini irəli sürmüşdür.


==Prezident seçilməsi==
==Prezident seçilməsi==

09:10, 25 dekabr 2014 versiyası

Turqut Özal
türk. Turgut Özal
Türkiyənin Baş naziri[d]
13 dekabr 1983 – 21 dekabr 1987
ƏvvəlkiBülənd Ulusu
SonrakıTurqut Özal
Türkiyə Respublikasının Prezidenti[d]
9 noyabr 1989 – 17 aprel 1993
ƏvvəlkiKənan Evrən
SonrakıSüleyman Dəmirəl
Türkiyənin Baş naziri[d]
21 dekabr 1987 – 9 noyabr 1989
ƏvvəlkiTurqut Özal
Sonrakıİldırım Ağbulud
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
13 oktyabr 1927(1927-10-13)
Doğum yeri Malatya, Türkiyə Türkiyə
Vəfat tarixi 17 aprel 1993(1993-04-17)[1][2][…] (65 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri İstanbul, Türkiyə
Partiya Milli əmin-amanlıq partiyası
Ana Vətən Partiyası
Təhsili İstanbul Texniki Universiteti
Fəaliyyəti siyasətçi, mühəndis
Atası Mehmet Sıddık
Anası Hafizə xanım
Həyat yoldaşı Semra Özal
Uşağı 3
Dini İslam

İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xəlil Turqut Özal (türk. Halil Turgut Özal 13 oktyabr 1927-17 aprel 1993) — Türkiyə Respublikasının 45-ci və 46-cı dövr hökumətlərinin baş naziri (1983–1989) və 8-ci prezidenti (1989–1993). Baş nazir vəzifəsində ikən bir çox dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi ilə Türkiyə iqtisadiyyatının transformasiyasında böyük rol oynamışdır.

Həyatı

Turqut Özal 1927-ci ildə Türkiyənin Malatya şəhərində anadan olub. 1950-ci ildə İstanbul Texniki Universitetinin məzunu olan Turqut elektrik mühəndisi ixtisasına yiyələnib.

1952-ci ildə ABŞ-a yollanan Turqut orada iqtisadiyyat üzrə təhsilini tamamlayıb. Türkiyəyə geri qayıtdıqdan sonra Elektrik İşləri Etüd İdarəsi baş direktorunun köməkçisi kimi Türkiyənin elektrifikasiyası ilə bağlı layihələrdə yaxından iştirak edib. 1961-1962-ci illərdə hərbi xidmətini Milli Müdafiə Nazirliyinin Elmi Məsləhət Qurumunun üzvü kimi yerinə yetirən Turqut Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının yaradılmasına öz töhfəsini verib. Daha sonra Ortadoğu Texniki Universitetində pedaqoqluq fəaliyyəti ilə məşğul olub.

Bir müddət Nazirlər kabinetinin Texniki Mütəxəssislər şöbəsinin üzvü olan Turqut 1967-1971-ci illərdə Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının müşaviri vəzifəsini icra edib. Turqut Özal Bundan əlavə İqtisadi Koordinasiya təşkilatı, Maliyyə və Kredit təşkilatı, RCD koordinasiya qurumu və AET koordinasiya qurumunun rəhbəri vəzifələrini icra edib. 1972-1973-cü illərdə Dünya bankında məsləhətçi olaraq fəaliyyət göstərən Turqut Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra müxtəlif sənaye qurumlarında çalışıb. 1979-cu ilin sonlarına doğru Baş nazirin müşaviri vəzifəsinə təyin olunan Turqut eyni zamanda Dövlət Planlaşdırma Təşkilatının müşaviri vəzifəsini də vəkalətən icra edib.

1980-ci il 12 iyulda baş verən çevrilişdən sonra qurulan hökumətdə iqtisadi işlərdən məsul baş nazir köməkçisi təyin edilsə də 1982-ci ildə vəzifəsindən istefa verib. 1983-cü ildə Ana Vətən partiyasını quran Özal elə həmin il keçirilən seçkilərdə partiyasının uğur qazanması nəticəsində Türkiyə respublikasının 19-cu baş naziri kimi hökuməti qurmaqla vəzifələndirilib. 1987-ci ildə keçirilən seçkilərdən sonra yenidən hökumətə rəhbərlik edərək baş nazir kimi fəaliyyət göstərib. 1989-cu ilin 31 oktyabrında TBMM tərəfindən Türkiyə Cumhuriyyətinin 8-ci prezidenti seçilən Turqut Özal 1989-cu ilin 9 noyabrdan etibarən vəzifəsinin icrasına başlayıb.

Körfəz müharibəsi və Özal

Turqut Özalın baş nazirliyi müddətində baş vermiş ən vacib hadisə Birinci Körfəz Müharibəsidir. Bu hadisədə o, çox vacib bir rol oynamışdır. Petrol qaynaqlarının nəzarətini əlində tutan Səddam Hüseynin Türkiyə üçün böyük bir təhlükə təşkil etdiyini düşünərək, Səddamın bölgənin hakimiyyətini əlində tutmasına icazə verilməməsinin tərəfdarı olmuşdur. ABŞ-a Səddam Hüseynə qarşı mübarizədə açıq dəstək verən Turqut Özalın hərəkata türk ordusunun da qoşulub Mosul və Kərkükə girməsini istəməsiylə, o dövrün Baş Qərargah Rəisi Necip Torumtay səlahiyyəti müddəti bitmədən 3 dekabr 1990-cı il tarixində öz istəyi ilə təqaüdə çıxmış və bunun səbəbi olaraq Birinci Körfəz Müharibəsində hökumətin mövqeyinə etiraz etdiyini irəli sürmüşdür.

Prezident seçilməsi

Özal 1989-cu ildə prezident seçkilərinə namizəd oldu. Sosialdemokrat Xalqçı Partiya və Doğru Yol Partiyası məclisə girməyərək seçimi boykot etdi. İlk mərhələdə Turqut Özal 247, ANAP Burdur millət vəkili Fərhi Çelikbaş 17 səs aldı. 17 nəfər tərəfsiz qaldı və 3 səs etibarsız sayıldı. İkinci mərhələdə 284 millət vəkilinin iştirak etdiyi səsvermədə namizədlərdən baş nazir Turqut Özal 265 səs aldığı halda, Çelikbaş 17 səs aldı. 2 səs etibarsız sayılarkən 9 nəfər tərəfsiz qaldı. 31 oktyabr 1989-cu il tarixində yenə müxalifətin iştirak etmədiyi 3-cü mərhələdə Turqut Özal 263 səs alaraq Türkiyə Cümhuriyyətinin səkkizinci prezidenti oldu və 9 noyabr 1989-cu il tarixində rəsmi olaraq vəzifəsinin icrasına başladı.

Ölümü

Turqut Özal 17 aprel 1993-cü ildə 5 ölkəni əhatə edən 12 günlük Türküstan səyahətindən sonra vəfat etmişdir. Özalın dəfn mərasiminə Türkiyənin dörd bir yanından yüzminlərlə adam axın etmiş, ölkədə bayraqlar yarıya endirilmişdir. Dövrün Amerika Birləşmiş Ştatları Prezidenti, Turqut Özalın yaxın dostu olan Corc Buş gözlənilənin əksinə olaraq dəfn mərasimində iştirak etməmişdir. Vəsiyyətinə əsasən, keçmiş baş nazir Adnan Menderesin də qəbrinin yerləşdiyi Topqapıda dəfn edilmişdir. Özalın bir sui-qəsdə qurban getmiş ola biləcəyi ehtimalı illərdir müzakirə edilir. Turqut Özalın içkisinə qatılan zəhərlə öldürüldüyünü iddia edən həyat yoldaşı Səmra Özal sübut olaraq saç nümunəsinin ABŞ-da yoxlatdırdığını bildirir. 2 oktyabr 2012-ci il tarixində Türkiyənin mərhum prezidenti Turqut Özalın qəbri 19 ildən sonra açılmış və ölümünün bir sui-qəsd olub olmadığının müəyyən edilməsi üçün aparılan araşdırmalar nəticəsində bədəndə zəhərin tapıldığı, lakin Özalın zəhərdənmi, yoxsa başqa səbəbdənmi öldüyünün müəyyən olmadığı bildirilmişdir.

Mənbə

Həmçinin bax

  1. Turgut Ozal // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. Turgut Özal // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.). / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag