Abbasilər: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 29: Sətir 29:
Mötəsim türklərdən ibarət xüsusi bir ordu qurmuş, paytaxtı [[Bağdad]]dan [[Samirə]]yə köçürmüşdür.
Mötəsim türklərdən ibarət xüsusi bir ordu qurmuş, paytaxtı [[Bağdad]]dan [[Samirə]]yə köçürmüşdür.


Yerinə keçən oğulu Vasiqin ([[842]]-[[847]]) dövründə Türk əmrləri əsgəri işlərin yanında yönetsel mövzularda daha təsirli oldular. Vasiqin ölümündən sonra Abbasi Dövləti parçalanma müddətinə girdi. Abbasi torpaqları üzərində Tahirilər, [[Samanilər]], [[Qaraxanlılar]], Fatimilər, Tolunoğulları və Həmdənilər kimi müstəqil dövlətlər quruldu.
[[838]]-ci ildə Mötəsim [[Anadolu]]ya Bizans üzərinə bir səfər təşkil etmiş, ordusunun bir qolu [[Bizans]] imperatoru Theofilos və ordusunu "Anzin Döyüşü" adı verilən bir vuruşmada böyük məğlubiyyətə uğratmış, Bizansın ikinci böyük şəhəri Amoriomu əhatə edib əlinə keçirmiş və Abbasi orduları [[İznik]] şəhərinin yaxınlarına qədər irəliləmişdir.

Yerinə keçən oğulu Vasiqin ([[842]]-847) dövründə Türk əmrləri əsgəri işlərin yanında yönetsel mövzularda daha təsirli oldular. Vasiqin ölümündən sonra Abbasi Dövləti parçalanma müddətinə girdi. Abbasi torpaqları üzərində Tahirilər, [[Samanilər]], [[Qaraxanlılar]], Fatimilər, Tolunoğulları və Həmdənilər kimi müstəqil dövlətlər quruldu.


İranda hökm sürən [[Buveyhilər sülaləsi|Buveyhilər]], [[945]]-ci ildə Bağdada suveren oldular. Bundan sonra Abbasi xəlifələri Büveyhilerin icazəsiylə başda qala bildilər. Xəlifə Qaimin (1031-1075) çağırışı üzərinə [[Böyük Səlcuq Dövləti]] Hökmdarı Toğrul, 1031-ci ildə Büveyhileri Bağdaddan çıxardı və Abbasilərə yenidən möhtərəmlik qazandırdı.
İranda hökm sürən [[Buveyhilər sülaləsi|Buveyhilər]], [[945]]-ci ildə Bağdada suveren oldular. Bundan sonra Abbasi xəlifələri Büveyhilerin icazəsiylə başda qala bildilər. Xəlifə Qaimin (1031-1075) çağırışı üzərinə [[Böyük Səlcuq Dövləti]] Hökmdarı Toğrul, 1031-ci ildə Büveyhileri Bağdaddan çıxardı və Abbasilərə yenidən möhtərəmlik qazandırdı.

06:42, 19 yanvar 2016 versiyası

Şablon:Qaralama-az

Abbasilər
Ölkə
Hissəsidir Bəni Haşim
Banisi Əbül-Abbas əs-Saffah
Sonuncu hökmdar III Mütəvəkkül
Əsası qoyulub 750
Soyun kəsilməsi 1543
Milliyyət Ərəb
Titullar
Bağdad Xəlifi
Qəhirə Xəlifi
Əmir əl-Möminin

Abbasilər (ərəb. العبّاسيّون‎) — Əməvilər sülaləsindən sonra Ərəb xilafətində hakimiyyətə gələn sülalə.

Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Abbas bin Əbdülmütəllibin soyundan gələn Abbasilər, Əməvilərə qarşı qiyam qaldıraraq 750-ci ildə iqtidarı ələ keçirdilər və 1258-ci ilə qədər İslam dünyasının böyük hissəsinə rəhbərlik etdilər. Ərəb millətçiliyini əsas götürən Əməvilərdən fərqli olaraq Abbasilər zamanı dövlətdə qeyri-ərəblər də yüksək vəzifələr tuturdular.

İlk Abbasi xəlifəsi Əbul-Abbas əs-Səffah (750-754) idi. 754-ci ildə qardaşı Mənsur (754-775) onun yerinə keçdi. Mənsur, 762-ci ildə paytaxtı Şamdan Bağdada daşıdı. Mənsurdan sonra Mehdi (775-785) və Hadi (785-786) xəlifə oldular. Harun ər-Rəşid (786-809) dövründə ən geniş sərhədlərinə çatdı.

Harun Rəşidin oğulları Əmin (809-813), Məmun (813-833) və Mötəsim (833-842) atalarının siyasətlərini davam etdirdilər.

Mötəsim türklərdən ibarət xüsusi bir ordu qurmuş, paytaxtı Bağdaddan Samirəyə köçürmüşdür.

Yerinə keçən oğulu Vasiqin (842-847) dövründə Türk əmrləri əsgəri işlərin yanında yönetsel mövzularda daha təsirli oldular. Vasiqin ölümündən sonra Abbasi Dövləti parçalanma müddətinə girdi. Abbasi torpaqları üzərində Tahirilər, Samanilər, Qaraxanlılar, Fatimilər, Tolunoğulları və Həmdənilər kimi müstəqil dövlətlər quruldu.

İranda hökm sürən Buveyhilər, 945-ci ildə Bağdada suveren oldular. Bundan sonra Abbasi xəlifələri Büveyhilerin icazəsiylə başda qala bildilər. Xəlifə Qaimin (1031-1075) çağırışı üzərinə Böyük Səlcuq Dövləti Hökmdarı Toğrul, 1031-ci ildə Büveyhileri Bağdaddan çıxardı və Abbasilərə yenidən möhtərəmlik qazandırdı.

Nə var ki Abbasilər köhnə əsgəri güclərinə çata bilmədilər və Mustazhir dövründəki səlib yürüşləri qarşı müvəffəqiyyətli ola bilmədilər. Böyük Səlcuqlu Dövlətinin parçalanmasıyla birlikdə Abbasilər yenidən gücünü itirdi. Çingiz Xanın nəvəsi Hulagunun rəhbərliyindəki İlhanlılar 1258-ci ildə Bağdadı yandırıb yıxdılar, Xəlifə Mustasımı və tutduqları xanədan üzvlərini öldürdülər. Beləcə 508 illik Abbasi Dövləti sona çatdı. İlhanlı hökmdarı Hulagu Xan Bağdadda içlərində on minlərlə əlyazması olan kitabxanaları yandırıb yıxdırmışdır. Geri qalan kitabları da Dəclə çayına atdırmışdır. Əsərlərin mürəkkəbi suya qarışmış və Dəclə çayı günlərlə bulanıq axmışdır.

Xəlifə Zahirin oğulu Əhməd Misirə qaçdı və orada Memluk Sultanı Baybarsın qoruması altında Mustansır adıyla xəlifə elan edildi (1261). Misir Abbasi xəlifəliyi, siyasi və əsgəri səlahiyyətdən məhrum, tək dini nüfuzu olan bir təşkilat idi. Osmanlı Padşahı Yavuz Sultan Səlim 1517-ci ildə Misir torpaqlarına girərək, xəlifənin səlahiyyətləri ilə Müqəddəs Əmanətləri götürdü və Misir Abbasi xəlifəliyinə son verdi.

Abbasilərdə dövlət təşkilatlanması, "Divan" adı verilən və dəyişik sahələrdə vəzifələr boynuna götürən rəsmi qurullara söykən/dözürdü. maliyyəsinin ana gəlir qaynağı isə torpaq vergisi idi. Xalqdan toplanan zəkat da əhəmiyyətli bir gəlir qaynağı idi. Vergi gəlirlərinin böyük hissəsi orduya və mütərəqqilik işlərinə ayrıldı. Xəlifə Ömərin dövründə qurulan divanı inkişaf etdirdilər. Divanı, dövlət rəhbərliyində ən təsirli təşkilat halına gətirdilər. Dövlət və məmləkət problemləri, əvvəl divanda görüşülərək divanın təklif etdiyi həlləri tətbiq edərdilər.