Abşeron arxipelaqı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 48: Sətir 48:
{{Vikiləşdirmək}}
{{Vikiləşdirmək}}
[[Xəzər dənizi]]nin [[Abşeron körfəzi]]nin eyniadlı arxipelaqına daxil olan adalara [[Böyük Tava]], [[Kiçik Tava]], [[Çilov (ada)|Çilov]], [[Pirallahı (yarımada)|Pirallahı
[[Xəzər dənizi]]nin [[Abşeron körfəzi]]nin eyniadlı arxipelaqına daxil olan adalara [[Böyük Tava]], [[Kiçik Tava]], [[Çilov (ada)|Çilov]], [[Pirallahı (yarımada)|Pirallahı
]], [[Qu (ada)|Qu adası]], [[Tavaaltı adası]], [[Koltiş adaları|Koltiş]], [[Qarabattaq adası|Qarabattaq]], [[Dardanel adaları|Dardanel]] və [[Yal adası]] aiddirlər. Arxipelaqın tərkibinə Buzovna Vulkan sayı, Rif sayı, Abşeron sayı, Daşlı sayı, Şimali Qu sayı və Yuznaya bankası kimi dayazlıqlar və adacıqlar daxildir.
]], [[Qu (ada)|Qu adası]], [[Tavaaltı adası]], [[Koltiş adaları|Koltiş]], [[Qarabattaq adası|Qarabattaq]], [[Dardanel adaları|Dardanel]] və [[Yal adası]] aiddirlər. Arxipelaqın tərkibinə Buzovna Vulkan sayı, Rif sayı, Abşeron sayı, Daşlı sayı, Şimali Qu sayı, Karaçyov sayı, Darvin sayı, Kesson sayı, Orasnaya bankası, və Yuznaya bankası kimi dayazlıqlar və adacıqlar daxildir.


== Tarixi ==
== Tarixi ==

17:22, 9 fevral 2016 versiyası

Abşeron arxipelaqı
Ümumi məlumatlar
Adaların sayı 10
Yerləşməsi
40°20′00″ şm. e. 50°40′00″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon
  • Pirallahı rayonu
Akvatoriya
Abşeron arxipelaqı xəritədə
Abşeron arxipelaqı
Abşeron arxipelaqı
Abşeron arxipelaqı (Xəzər dənizi)
Abşeron arxipelaqı
Abşeron arxipelaqı, Xəzər dənizi
2013-cü ildə buraxılmış filateliya məhsulu

Xəzər dənizinin Abşeron körfəzinin eyniadlı arxipelaqına daxil olan adalara Böyük Tava, Kiçik Tava, Çilov, Pirallahı , Qu adası, Tavaaltı adası, Koltiş, Qarabattaq, DardanelYal adası aiddirlər. Arxipelaqın tərkibinə Buzovna Vulkan sayı, Rif sayı, Abşeron sayı, Daşlı sayı, Şimali Qu sayı, Karaçyov sayı, Darvin sayı, Kesson sayı, Orasnaya bankası, və Yuznaya bankası kimi dayazlıqlar və adacıqlar daxildir.

Tarixi

Bu adaların mənşəyi qədimlərə gedib çıxır. Adların əksəriyyətində rast gəlinən "Zirə" sözü ərəbcə ada mənasını verən "cəzirə" sözündən götürülmüşdür. Adların əksəriyyəti XVI əsrdə Xəzərdə peyda olan ruslar, xüsusən kazaklar tərəfindən dəyişdirilib. Məsələn, Böyük Zirə – Nargin, Daş Zirə – Volf, Zənbil – Duvannı, Səngi-Muğan – Svinna, Çigil – Oblivnoy, Qara Su – Los, Gil – Qlinyannı, Xara Zirə – Bulla, Çilov – Jiloy, Pirallahı – Artyom adlandırılmışdır. Bəzi adların mənşəyinin öz tarixi var. Məsələn, Nargin və Volf adalarının adı I Pyotrla bağlıdır. İsveçlə müharibədən sonra buralar ona formaca analoji adları olan Fin körfəzindəki Revel adalarını xatırladıb. Nargin ("Nargin" – almanca, "Nartingen" – estonca) "ensiz boğaz" mənasını verir. "Vulf" almancadan tərcümədə "canavar, canavar adası" deməkdir.

Çilov adası səsləşməsinə görə "Jiloy" adlandırılıb. Adanın qədim adı Çilov – Şahilandır, daha əvvəl isə o, Ronis (fars adıdır) adlandırılmışdı. Versiyalardan birinə görə, Duvannı adasının adı orta əsr mənbələrində xatırlanan türkdilli duvan qəbiləsindən götürülüb.başqa bir versiyaya görə, "duvan" sözündən götürülüb. Kazaklar qənimət bölgüsünü bu cür adlandırırdılar. XVII əsrdə Stepan Razinin kazakları Abşerona hücumlar edirdilər. Bakının ətrafında əldə olunan qənimət bu adada bölüşdürülürdü, adanın adı da buradan götürülüb.

Zənbil – adından məlum olduğu türk sözüdür, "hörülmüş səbət" deməkdir. Yəqin ki, bu ad adanın uzaqdan çevrilmiş səbətə bənzədilməsindən yaranıb. Belə bir versiya var ki, Bulla adı da S.Razinlə bağlıdır, "bıl ya" ("mən burda olmuşam" mənasında) deməkdir. Los adası (Qara Su) görünüşünə görə belə adlandırılıb. Yuxarı hissələri yüksəklikdə yerləşən, cənuba doğru isə alçaqlaşan ada kazaklara sığının kürəyini xatırladırdı. Oblivnoy adlandırılan ada (Çigil) palçıq vulkanı mənşəlidir. Adanın cənub-şərq hissəsində fəaliyyətdə olan bir neçə palçıq vulkanı var, onlar daim səthə yeni palçıq dalğaları püskürürlər. Rusların adaya verdiyi ad da bununla bağlıdır. Ehtimal olunur ki, adanın əsl adı (Cigil) türkdilli qəbilələrin adından götürülmüşdür.

Svinnoy adının isə donuza heç bir dəxli yoxdur. Qədim zamanlarda Səngi-Muğan günahkarların və canilərin sürgün yeri idi. Buna görə də "ostrov s vinoy" ("günahkar ada") adını almışdı. Sonradan ad təhrif olunaraq "Svinnoy" formasına düşdü. Səngi-Muğan toponiminin əsasını səng – farsca daş və Muğan (yer adı) təşkil edir. Bəzi mənbələrlə ada Səngi-Müzəffər adlanır.

Pirallahının adı rusca tərcümə olunaraq ("bojya svyatınya"), "Svyatoy" formasını alıb. 1936-cı ildə ada inqilabçı F.A.Sergeyevin gizli partiya ləqəbinin şərəfinə Artyom adlandırılmışdır.

1990-cı ildə bütün adalara rəsmən köhnə adları qaytarılıb.

Həmçinin bax

Mənbə

  • Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Bakı 2007

Xarici keçidlər