Çorum ili: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
JAnDbot (müzakirə | töhfələr)
k Bot redaktəsi əlavə edilir: tg:Вилояти Чорум
k Bot redaktəsi əlavə edilir: bg:Чорум (вилает)
Sətir 1.969: Sətir 1.969:


[[ar:شوروم (محافظة)]]
[[ar:شوروم (محافظة)]]
[[bg:Чорум (вилает)]]
[[crh:Çorum (il)]]
[[crh:Çorum (il)]]
[[cs:Çorumská provincie]]
[[cs:Çorumská provincie]]

10:22, 12 dekabr 2008 versiyası

Bu məqalə Çorum məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.

Şablon:İş var

Şablon:TR vilayət məlumat


Çorum; Türkiyə Respublikası'nın, Qara dəniz bölgəsinin orta bölmə coğrafiyasında bir vilayəttir.

Çorum, aynı adlı vilayətin mərkəzi olan şəhərdir. Ləbləbisi ilə məşhurdur. Topraq sənayə ve makina istehsalat sənayə çok gelişmiştir.

İdarə

1 - Vilayət mülki idari təqsimat:

Çorum Vilayətində 2007-ci ildə mülki idari təqsimat olaraq 13 bağlı qəza (ilçə) ilə mərkəz Çorum qəzası ilə yəkun 14 ilçə vardır. Bu ilçələrə bağlı olaraq 4 nahiyə (bucaq) ilə 732 kənd məvcuddur.

  • 1 - 2 - Vilayət Nahiyələri, 4 adət:
Çorum mərkəz ilçə: Cemilbey, Seydim
Kargı ilçəsi: Hacıhamza,
Osmancık ilçəsi: Kamil
  • 1 - 3 - Vilayət Kəndləri, 732 adət:
1980-ci ildə vilayətdə yəkun 750 adət kənd var idi. 2001-ci il rəsmi qeydlerine görə bu sayı 732 adət olmuşdur. Vilayətdə en çox kənd bağlısı olan ilçə mərkəz ilçə Çorum'dur; 1980-ci ildə 208 adət kəndi vardı, 2001-ci ildə bu sayı 197 oldu.
İskilip Qalası, qadim Hatti mədəniyyət dövrindən indiyə göstərişi olan tüm surları...Yerdən 100 mətr yuxarıda yəkparə kayada qurulu

2 - Vilayət məhəlli idari təqsimat:

Çorum Vilayətində 2007-ci ildə məhəlli idari təqsimat olaraq 38 bələdiyyə və bu bələdiyyələrə bağlı olaraq 187 məhəllə vardır.

  • 2 - 1 - Vilayət Bələdiyyələri, 38 adət:
Çorum mərkəz ilçə: 4 adət; Çorum, Düvenci, Konaklı, Seydim
Alaca ilçəsi: 4 adət; Alaca, Alacahöyük, Çopraşık, Büyükhırka
Bayat ilçəsi: 3 adət; Bayat, Eskialibey, Kunduzlu
Boğazkale ilçəsi: 3 adət; Boğazkale, Evci, Evren
Dodurga ilçəsi: 2 adət; Dodurga, Alpagut
İskilip ilçəsi: 1 adət; İskilip
Kargı ilçəsi: 2 adət; Kargı, Hacıhamza
Laçin ilçəsi: 3 adət; Laçin, Çamlıca, Narlı
Mecitözü ilçəsi: 2 adət; Mecitözü, Elvançelebi
Oğuzlar ilçəsi: 1 adət; Oğuzlar
Ortaköy ilçəsi: 3 adət; Ortaköy, Aşdağul, Karahacip
Osmancık ilçəsi: 2 adət; Osmancık, Başpınar
Sungurlu ilçəsi: 7 adət; Sungurlu, Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü
Uğurludağ ilçəsi: 1 adət; Uğurludağ
Fayl:Hitit surları.jpg
Qadim Hitit surları, 2007-ci ildə özünə sadık aynı təxnika ilə yeniden inşa edildi
  • 2 - 2 - Vilayət Məhəllələri: 187 adət
Çorum mərkəz ilçə: 23 adət; Çorum 13, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 3
Alaca ilçəsi: 15 adət; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3
Bayat ilçəsi: 13 adət; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu
Boğazkale ilçəsi: 9 adət; Boğazkale 3, Evci 3, Evren 3
Dodurga ilçəsi: 9 adət; Dodurga 5, Alpagut 4
İskilip ilçəsi: 14 adət; İskilip 14
Kargı ilçəsi: 10 adət; Kargı 5, Hacıhamza 5
Laçin ilçəsi: 10 adət; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4
Mecitözü ilçəsi: 11 adət; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3
Oğuzlar ilçəsi: 5 adət; Oğuzlar 5
Ortaköy ilçəsi: 7 adət; Ortaköy 3, Aşdağul 2, Karahacip 2
Osmancık ilçəsi: 24 adət; Osmancık 18, Başpınar 4
Sungurlu ilçəsi: 31 adət; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4
Uğurludağ ilçəsi: 6 adət; Uğurludağ 6


Çorum vilayəti mülki - məhəlli idarə və coğrafya statistik məlumatları
İlçə Ərazi (km²) Yüksəklik (m) Mərkəz Əhali Qəsəbə Əhali Kənd Əhali Yəkun Əhali Bələdiyyə sayı Kənd sayı Məhəllə sayı
Çorum 2178? 801 161.321 4.955 55.423 221.699 4 197 23
Alaca 1.371 950 24.983 6.717 21.493 53.193 4 94 15
Bayat 784 625 7.381 3.654 19.539 30.574 3 36 13
Boğazkale 245 1.036 1.970 3.410 2.810 8.190 3 12 9
Dodurga 214 510 3.431 1.669 5.339 10.439 2 10 9
İskilip 1.481 720 19.648 - 25.679 45.327 1 65 14
Kargı 1.301 450 5.728 2.468 12.192 20.388 2 57 10
Laçin 209 720 2.153 3.756 3.516 9.425 3 11 10
Mecitözü 959 750 5.787 1.506 18.771 26.064 2 54 11
Oğuzlar 181 650 4.673 - 4.405 9.083 1 8 5
Ortaköy 300 - 3.349 5.216 3.255 11.820 3 13 7
Osmancık 1.179 430 28.423 1.905 23.430 53.758 2 54 24
Sungurlu 1.810 780 35.397 15.314 30.129 80.840 7 102 31
Uğurludağ 608 775 7.648 - 8.617 16.265 1 19 6
Yəkun 12.820 ------ 311.897 50.570 234.598 597.065 38 732 187

Tarixi

Çorum vilayəti torpaqları tarixi dövrlərin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda qadim dövrlerde kurulan ilk anadolu siyasi birliği və dövləti bu torpaqlardan çıkıp anadoluya hökm ətmişdir. Qadim Hitit'lerin paytaxı Hattuşaş Çorum vilayətindədir. Tarixi dövrlərə baxıldıgında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek çevresinde yapılan qazılarda ve torpaqüstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Dövr ile İlk Tunç Dövrinə tarixlənən araç, gereç və siahlar bulunmuştur.

Qadim Hitit İmperiyası və paytaxı Hattuşa
M.Ö. Kalkolitik Dövr ? -4000
M.Ö. İlk Tunc Dövri 3000 - 2000
M.Ö. Orta Tunc Dövri 2000 - 1650
M.Ö. 3000? - 1650 - Hatti
M.Ö. 2000? - 1300 - Kaşkalar (İskilip və şimali)
M.Ö. 1650 - 1460 - Hitit Krallık
M.Ö. 1460 - M.Ö. 1200 - Hitit İmperiya
M.Ö. Paflagon (Kızılırmak qərbi)
M.Ö. 750 - 330 Frig
M.Ö. 676 - İskit akınları
M.Ö. 550 - M.Ö. 332 - Pers akınları (Kızılırmak şərqi)
M.Ö. 300 - 200 Galat
M.Ö. 323 - M.S. 170 - Kapadokya (Kızılırmak şərqi)
M.Ö. - M.S. Pontus
175 - 395 - Roma İmperiyası
395 - 1071 - Bizans İmperiyası hökmranlıq dövri.
968 - (3 Eylül) Çorum, Amasya və Kastamonu civarında zəlzələ
1050 - Mərkəz üssü Amasya olan bir zəlzələ
1074 - Bizans İmperiyasının elinden alınması.
1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl, Danişmend zəlzələsi,
1080 - Türklərin, Danişməndli Bəyliyinin yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri və indiki Çorum şəhərini qurmaları
1097 - 1101 - Xaçlı ordusu istilası
1109 - Danişməndlilərin yörəyə tümdən hökmran olmaları.
1175 - Anadolu Selçuklularının eline geçti.
1240 - Babai ayaklanması
1240+ - İs­ki­lip; Ce­ce­li Əşirəti Ce­ce oğul­la­rın­dan Yah­ya Bey’in ida­re­sinde girer daha sonra Nu­red­din Ca­ca aşiret beyi olur.
1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) zəlzələ nəticəsində yıxıldı və yeniden yapıldı
1272 - Aslen İskilipli Kırşehir Emiri Cəcə Nureddin (Nu­red­din Cib­ril bin Ca­ca) İskilip qəzasına vakfiyə olarak mescid, camii və hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır.
1283 Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
1344 - Eretna Beyliği hökmranlıqına daxil oldu.
1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
1381 - Çorum havarisi Qazi Bürhanəddin hökmranlıqına daxil oldu.
1391 - Qısa bir vaxt üçün Osmanlı İmperiyası hökmranlıqına daxil oldu.
1392 - Qazi Bürhanəddin, Şahzadə Ertuğrul komutasındaki Osmanlı İmperiyası ordusunu Çorum yaxınlarında (Kırkdilim) yendi və bu savaşta İldırım Bəyazid taxt varisi uşağı Ertuğrul öldü.
1398 - Ağqoyunlu hökmdarı Qara Yuluq Osman Bəy tərəfindən Qazi Bürhanəddinin öldürülməsiylə birlikdə Çorum və havarisinin Osmanlı İmperiyası hökmranlıqına daxil olması.
1398 - Çorum, indiki Sivas şəhərinin mərkəzi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı əyalətinə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
1409 - II Beyazıd zamanında olan deprem 40 gün devam etmişdir.
1416 - İskilip, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı İmperiyasına daxil olub.
1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
1423 - Çorum, indiki Amasya şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık və Çorum'da asileri yenerek yeniden mərkəzi otoriteyi sağladı.
1428 - Osmancık, İmaret Camisi
1435 - Qara Yuluq Osman Bəyin iki uşağı Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü indiki Elvançelebi bəldəsindəki Elvan Çelebi Dərgahına gəlirlər bunu xəbər alan dövrin padişaxı II Murad, Hasan və Üveys adlı bu iki kardaşa və ailələrinə İskilipi Tımar olarak verir.
1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şəhərinə Amasya'da qurulu vakfına irad edilmek üzere hamam yaptırdı. vaqfiyə tarixi
Fayl:İskilip Kaya Mezarları.jpg
İskilip kaya məzarları
1446 - Zəlzələ, çox şiddətli olur və xalq arasında Danişmend Zəlzələsi yahut Kiçik Kıyamət deyilir. 40 gün aralıqlarla sürer
Arslanlı kapı, Hattuşaş
1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
1514 - Şiddetli zəlzələ Çorum'un üçte biri yıxılıraq harap olur.
1543 - 30 qadar evi yıkan bir zəlzələ
1559 - Gülabibey Camii'nin de yıxıldığı və şehere zarar ziyan eden bir deprem
1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
1579 - Zəlzələ, bu zəlzələdən xalq çox mağdur oldu və hububatdan alınan vergi o il alınmadı.
1585 - Çorum və Amasya zəlzələsi
1591 - Çorum, indiki Ankara şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
1595 - Çorum, indiki Amasya şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
1601 - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
1692 - Böyük bir zəlzələ olmuştur, şəhərlər və kəndlər harap olmuştur.
1729 - Çorum'da kuşluk vaxtində zəlzələ oldu. Aynı gün altı kere zelzele oldu, bir aydan fazla dəvam etti, İskilip'in bütün evleri harap oldu
1730 - İndiki İskilip kitabxanasın banisi olan; Hocazade, Şeyh Hasip və Hacıbey kitabxanaları qurulmaqlı olub.
1734 - Şiddetli bir zəlzələ oldu.
1754 - Kalınsaz adı ilə (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiyə oldu.
1756 - İndiki Çorum Vilayət kitabxanasın çekirdeği kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vaqif kitabxanası açıldı.
1759 - Şiddətli bir zəlzələ oldu
1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
1793 - Çorum zəlzələsi.
1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyəsi Çorum'a bağlandı.
1800 - Zəlzələ və 600 nəfər şəhəri terq edir.
1822 - İskilip, Terzi Bekir kitabxanası quruldu
1824 - Zəlzələ xalq uzun vaxt çadırlarda iqamət edir.
1841 - Çorum, Sivas əyalətindən alınıp Ankara əyalətinə bağlı sancak mərkəzi.
1848 - İskilip Camii Kebir kitabxanası quruldu.
1863 - Çorum, sancak mərkəzi qezaya çevrildi.
1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı qeza olaraq bağlandı.
1864 - Osmancık, Amasya sancaqına bağlandı.
1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ilə ilçə oldu.
1866 - Hacıköy (Mecitözü) ilçə oldu.
1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancaqına qəza olaraq bağlandı.
1866 - Ruslar tarafından Qafqazyadan sürgün edilen Çərkəzlər İskilip'e geldi.
1871 - Mecitözü Rüşdiyyəsi açıldı.
1872 - Çorum Rüşdiyyəsi açıldı.
1872 - İskilip bələdiyyə teşkilatı quruldu
1875 - İskilip, Kastomunu livasına bağlı.
1876 - Çorum bələdiyyə teşkilatı quruldu
1879 - İskilip və Sungurlu'da Rüşdiyyə məktəbləri açıldı.
1890 - İskilip, Amasya sancaqına qəza olaraq bağlandı.
1891 - Osmancık bələdiyyə teşkilatı quruldu
1894 - Çorum, Ankara əyalətinə bağlı olaraq yeniden sancak mərkəzi oldu və İskilip, Osmancık ile Sungurlu qəzaları Çorum'a bağlandı. İndiki siyasi idarənin banisi oldu bu durum. Bu durum dövrin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ilə məydana gəlir.
1895 - Çorum Hasan Paşa Kitabxanası quruldu.
1902 - Çorum İdadi məktəbi fəaliyyətə kəçirildi.
1905 - Alaca bələdiyyə teşkilatı quruldu
1908 - İskilip mərkəzli böyük yıkıma yol açan zəlzələ
1911 - Kargı bələdiyyə teşkilatı quruldu
1914 - Çorum, yeni bir padişah salnaməsi ilə Ankara'ya bağlı sancaq mərkəzi olur və İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ilə Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyəsi qəza yapıldı.
1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmları.
1920 - Çerkez Ethem və birliklerinin isyancıları yenmesi.
1921 - Çorum Türkiyə Respublikası'nın müstəqil sancaq oldu.
1924 - Çorum Türkiyə Respublikası'nın müstəqil vilayəti oldu.
1924 - İskilip kitabxanası Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
Kızılırmak, İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1930
1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu quruldu
1930 - Yazılı tarix boyunca Kızılırmak üzerinde bilinən İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
1932 - Çorum'da modern un üretiminin banisi olan Hatap Un Fabrikası istehsalat fəaliyyətinə başladı.
1932 - Hüseyinabad qəzasının adı Alaca olarak dəyişildi
1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
1939 - Mərkəz üssü Erzincan olan Zəlzələ Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı
1943 - Çorum'da meydana gelen zəlzələdə 2554 ev yıxıldı və 618 kişi öldü.
1945 - İskilip ilçəsinə tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum mərkəz ilçəyə dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
1946 - Çorum'da ilk kz torpaq sənayəsi olaraq Yıldız Kiremit və Tuğla Fabrikası quruldu.
1953-cü ildə Kastamonu vilayəti ilçəsi Kargı Çorum vilayətinə daxil olub.
1957 - Çorum Çimento Fabrikası fəaliyyətə başlanış olup.
1958 - Bayat bələdiyyə teşkilatı quruldu
1958-ci ildə İskilip ilçəsinin nahiyəsi olan Bayat ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1959-ci ildə Mecitözü ilçəsinin nahiyəsi olan Ortaköy ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.
1966 - Çorum'da makina sənayəsinin banisi olan Çağıl Makina fəaliyyətə başladı.
1968 - Çorum Müzesi açıldı.
1969 - Uğurludağ bələdiyyə teşkilatı quruldu
1973 - Çorum makina imalat sənayəsinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
1975 - İki illik yüksək məktəblər açıldı; Makina Meslek Yüksək Okulu v Eğitim Enstitüsü.
1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
1976 - ÇOPİKAS A.Ş. quruldu, kağıt və oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
1980 - Tarixe Çorum Olayları diyə girən Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum mərkəz ilçede çox sayıda aile Çorum'dan göç etti.
1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
1981 - İlk kəz Hitit Festivali tərtib ədildi. (16 Eylül 1981)
1982 - Vilayət daxilindəki kiremit və tuğla fabrikası sayı 40 adədə ulaştı.
1985 - Çorum makina imalat sənayəsinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
1987 - Çorum'un ilk yüksək evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş quruldu.
1987-ci ildə Sungurlu ilçəsinin nahiyəsi olan Boğazkale ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1990-cı ildə Osmancık ilçəsinin nahiyəsi olan Dodurga ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1990-cı ildə Çorum Mərkəz ilçəsinin nahiyəsi olan Laçin ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1990-cı ildə İskilip ilçəsinin qəsəbəsi olan Karaören adı dəyişilip Oğuzlar adıyla ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1990-cı ildə İskilip ilçəsinin nahiyəsi olan Uğurludağ ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
1996 - 5.6 və 5.4 şiddetinde peşpeşe iki Zəlzələ olur, can kaybı olmadı.

Kültür

Hattuşaş Yazılıkaya


  • Hattuşaş - Boğazkale; Hitit İmperiyasının paytaxı
  • Yazılıkaya Tapınağı
  • Alacahöyük
  • Ortaköy-Şapinuva
  • Hüseyindede Eski Hitit Kült Merkezi
  • Kapılıkaya Anıtsal Kaya Mezarı
  • İskilip Kaya Mezarları

Qalalar

  • İskilip Kalesi; Hatti, Hitit, Henet, Paflagon, Galat, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı dövrləri
  • Mitridat Kalesi, İskilip;
  • Çorum Kalesi
  • Osmancık Kandiber Kalesi Selçuklu dövri
  • Hacıhamza Kalesi 1723
Fayl:Yivlikkayası.jpg
Yivlik Kayası, İskilip, kaya üzərində Hatti yaxut daha keçmiş dövrdən kaldığı ehtimal olan şəfa mənasında oyulmuş yazı və yol vardır
  • Yivlik Kayası, İskilip; Qadim dövrlərin şəfa - sağlık və inanç mərkəzi,
  • İskilip Redif Kışlası 19. əsr

Çan Saatları

  • Çorum Saat Kulesi; 1894-ci ildə əsasən Çorumlu olan padişah II Abdulhamid'in has adamı Beşiktaş muhafızı Yedi Sekiz Hasan Paşa tarafından məmləkətinə yaptırılmıştır.
  • Sungurlu Saat Kulesi 1891
  • mecitözü Saat Kulesi

Körpülər

  • Koyunbaba Köprüsü 1484 - 1489


Hamamlar

  • Dəri Hamamı, İskilip Cəcə Bəy hamamı 13. əsr
  • Sabah Hamamı, İskilip; 15. əsr
  • Hacıhamza Hamamı 1514
  • Paşa Hamamı 1484
  • Yeni Hamam 1573


Kitabxanalar

Çorum Vilayətində kitabxana mədəniyyəti Çorum v İskilip şəhərləri xaricində yənidir. İskilip ve Çorum kitabxanalarının əsası qadim Osmanlı dövri mədrəsələrinə dayanmaqlı olub indiki hal Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə yənidən qurulmaları ilə olur. Digər şəhər kitabxanaları sıra ilə 1963-cü ildən sonra açıldı; Sungurlu 1963, Osmancık 1967, Mecitözü 1965, Alaca 1978, Bayat 1978.

Vilayətin tümündə 18 xalq və müstəqil 2 uşaq olmak üzere yəkun 20 kitabxana var. 2006-cı il statisikasına görə vilayəttə yəkun 228.482 adət kitab vardı. En çox kitab olan kitabxanaları; Çorum Hasan Paşa Kitapxanası 47.303, İskilip Xalq Kitabxanası 38.046 adət və Sungurlu Xalq Kitabxanası 19.866 adət gəri qalan 123.547 kitab 17 xalq və uşaq kitabxanasındadır.

Vilayət mərkəzi olan Çorum'da beş adət kitabxana mövcud olub yəkun kitab varlıq 72.805 adət digər 12 ilçə ilə 3 bəldə kitabxanasında ise 155.677 kitab var olub; İskilip Xalq Kitabxanası 38.046 adət, Sungurlu Xalq Kitabxanası 19.866, Mecitözü Xalq Kitabxanası 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçəsində kitabxana na mövcuddur.

Türkiyə Respublikası'nın yəkun 28 adet 'El Yazması Əsər' kitabxanası vardır. Bu El Yazması Əsər kitabxanalarından İskilip ve Çorum şəhərlərində olmaq üzere Çorum vilayətində iki var. İskilip Xalq Kitabxanasında 529 adət, Çorum Hasan Paşa Kitabxanasında 3692 adət el yazması kitab vardır.

İskilip Xalq Kitabxanası

İskilip kitabxanası 1730-cu ildə qurulmuş olan; Hocazade, Şeyh HasipHacıbey kitabxanaları ilə 1822-ci ildə qurulan Terzi Bekir Ağa və 1848-ci ildə qurulan Camii Kebir kitabxanalarının 1924-cü ildə qanun ilə Cəcə Bəy Mədrəsəsi kitabxanasında cəm olub tək kitabxana olaraq faaliyete keçdi. Vilayətin en eski kitabxanasıdır. Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə çıxan Tevhid-i Tedrisat Kanunu adlı ixtilal qanunu ilə dövlət sahipliğinde yənidən açılması ilə indiki hal olur.

İskilip Xalq Kitabxanasında tarixi 1443 adət ərəb əlifbası ilə yazılmış taş baskı kitab ilə 529 adət el yazması kitab ilə 2006-cı ildə 38.046 adət yəkun kitab vardır.

İskilip Xalq Kitabxanasında 1996-cı ildə yaşlılar üçün xüsusi okuma salonu xidmətə açılmış olub bu salon Türkiyə umumiyəsində gerçekleştirilen ilk uygulamadır.


Hasan Paşa Xalq Kitabxanası

1895-ci ildə Hasan Paşa vaqfi olaraq quruldu. Hasan Paşa Kitabxanası Çorum vilayətinin indi en böyük kitabxanası olub daxilində çox sayı dünyada əmsali olmayan nadir əl yazma kitablar vardır.

2006-cı ildə mövcud kitab sayı 47.303 adət bunun 3692 adət kitab el yazması olub.


Vilayət Xalq Kitabxanası

Mərkəz ilçə olan Çorum şəhərindədr. Vilayət Xalq Kitabxanası əsəsındə Osmanlı dövrində vaqif olaraq qurulan üç kitabxanaya daynamaqlı. Bunlar; 1756-ci ildə Elhaç Ali Efendi bin Mahmut, 1787-ci ildə Süleyman Fevzi Paşa, 1878-ci ildə Müftü Ahmet Feyzi Efendi adlarıyla vaqif kitabxanası olaraq quruldular və Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə çıxan Tevhid-i Tedrisat Kanunu adlı ixtilal qanunu ilə dövlət sahipliğinde yənidən açılması ilə indiki hal olur. Bu üç kitabxana 1924-cü ildə bu qanun ilə birleştirldi və adı 'İl (Vilayət) Xalq Kitabxanası' oldu.

Müzelər

Hattuşaş Yerkapı Yoxuşu

Müze olaraq; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. Ələvə olaraq Hattuşaş örən yeri de açıq müze olub ziyaretcilere xizmet eder.

Alacahöyük müzesi vaxtında kənd indi bəldə olan yerde 1935-ci ildən sonra məhəllində arkeologiya qazılarında çıxarılabilən tarixi əsərlər üçün 1941-ci ildə quruldu. Müzede miladdan əvvəl 4000-ci ildən indiyə gələn tarixi əsərlər mövcuddur.

Boğazköy müzesi umumiyətlə qadim Hitit dövri arkeologiya əsərləri bulundurmaqlıdır. 1966-cı ildə quruldu.

2006-cı il Müze/Örən statistikasları
Müze Adı Əsər Sayı (adət) Ziyaretci Sayı (adət)
Çorum 13.804 12.452
Alacahöyük 3.324 12.742
Boğazköy 12.420 5.677
Hattuşaş Yazılıkaya ören yeri 26.738
Umumi Yəkun 29.548 57.609

Məhəlli xalq ədəbiyyatı

Çorum vilayətində xalq ədəbiyyatına XV. əsrdən başlayan Bəktaşi - Aləvi ədəbiyyatı təsirədici olmuşdur.

Aşıq Ali Açık, Deli Boran, Aşıq Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşıq Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşıq Gülabi...


İskilip ilçəsində haftanın gün adları da Türkiyə Türkcəsindən fərqlidir; Gİrevi - Pazar, Düşəmbə - Pazartesi, Dəri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitəsi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitəsi - Cumartesi


Vilayətin məşhurları

İskiliplilər:

Çorumlular:

Coğrafiya

Çorum vilayəti torpaqlarının %61-i dağlıqdır. Bu dağlar dərin vadilərlə yarılmaqlıdır. Dağlar şimali-qerbi istiqamətində uzanmıştır.

Çorum vilayəti Qara dəniz bölgəsinin orta qara dəniz bölməsinin daxili kısmında yer almaktadır. Şərqində Amasya, cənupda Yozgat, qərbində Çankırı, şimaldə Sinop, şimali şarkında Samsun, cənubi qərbində Kırıkkale vilayətləri ilə çevrilidir.


Çorum vilayət mərkəzinin digər vilayət mərkəzlərinə uzaqlıqları; Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 km. mesafededir.

İlçələrin vilayət mərkəzinə uzaqlıqları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 və Uğurludağ 66 km'dir.


Kızılırmak və Taybı ovası, İskilip; En bereketli ova

Ovalar:

İskilip; Dedesli Ovası yaxınları Kızılırmak

Akarsuları :

Dağlar: Umumiyətlə çox yüksəkboylu olmayan dağlar mövcuddur.

İqlim

Vilayətin ümimiysində iki fərqli iqlim cürü göstəriş ədir: Qara dəniz və Daxili Anadolu iqlimi.

Qara dəniz iqlimi olan şəhərlər Kızılırmak hövzəsincə olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık və Uğurludağ. Qışları çox yağış olub yazları daxili anadolu iqlim tesiri ilə sıcaq olub.

Daxili Anadolu iqlimi Kızılırmak hövzsinin cənubunda olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy və Sungurlu olub.

Çorum vilayətinde bulunan şəhər, nahiyə və kəndlər umumi olaraq tipik qarasal iqlim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. Yüksək yərləşimlərdə özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iqlim tipi olup mikro klima iqlim özelliklerini göstəriş ədər.

Yağmur

İlçələr Rasat sürə Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
Çorum 54 il 39.8 30.2 37.9 45.9 60.6 48.9 17.7 11.9 20.1 24.9 30.9 43.3
Bayat 18 il 69.3 62.2 51.2 52.2 60.9 38.9 17.8 15.9 22 30 32.1 75.9
İskilip 32 il 70.1 51.7 56.4 55.4 69.8 47.3 17.6 15.1 16.5 27.5 35.8 70.1
İlərə Görə Aylık Yağış Statistikası

Geologiya

Zəlzələ yaradıcısı Şimal Anadolu Fay Hattı Çorum şəhərinin 20 kilomətr şimalindən geçmektedir.

Vilayətin geologiya yapısında iki ana kütlə (kayaç) qrup gözə çatar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi isə, “Tortul Kütlələr” dir. Vilayətin asıl geolojiq karakterini 3. geolojiq zamanın sonları ile 4. geolojiq zamanda meydanaçıxma oluşumlar meydana gətirməkdədir.

Bununla birlikdə, geolojiq dövrlərdən ilkəl vaxt olaraq məlumat olunan Arkean və Prekambrien dövrlərinə aid Çorum mərkəz ilçə, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü və xüsusiyətlə Kargı ilçlərində müğtəlif metamorfik (başkalaşım) torpraqlarına rastlanılmıştır. Xüsusiyətlə 3. geolojiq zamanın kütlələrindən olan jips (kireçtaşı) və kayatuzu yataqları ilə karbon miqdari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataqlarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva və Ovacık Kəndində) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlələrindən olan Trakit, Granit, Bazalt və Andezit kimi kütlə ərəzisinə də Çorum mərkəz ilçəsində, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık və İskilip ilçələrində rastlaşma olub. Tortul kütlelere isə vilayətin çox yörəsində rastlaşma olub.


Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem daxilində yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzərində yer almaktadır. K.A.F. vilayət merkezinin 20 kilomətr şimalindən Osmancık və Kargı ilçələrinin daxili sınırlarından geçmekdədir.

İqtisadiyyat

Fayl:Osmancık ve çeltik tarlaları.jpg
Osmancıkçəltik tarlaları. Çəltik, Kızılırmak boyunca İskilip, Çorum, Osmancık ilə Kargının tüm ovalarında olur və Türkiyə istehsalatının illərə görə %10 - 12 faizi Çorumdan vilaytindən çıxar



Çorum vilayəti iqtisadiyyatı tarım, heyvandarlıq, sənayəticarətçilikten ibarətdir.

2000-ci il statistiklərinə görə Çorum vilayəti iqtisadiyyatının sektörlere görə dağılımı; xizmətlər %32, ticarət %30, tarım %25, sənayə %9, inşaat %4 olaraq meydana gelmiştir.

Vilayətin coğrafi konumu nedeniyle Daxili Anadolu bölgəsi ilə Qara dəniz bölgəsi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup iqtisadiyyatınıda olumlu olaraq etkilemektedir. Ankara ilə Samsun arasında şimal - cənup doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi şərq - qərp doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya və Tokat vilayətləridə Çorum topraqlarında yer alan yollardan istifadə ederler.

Çorum Vilayəti, Osmanlı İmperiyası illərindən indiyə qədər tarımheyvandarlıq başat olagelmiştir. 1913-cü il Osmanlı tarım statistiklərinə görə indiki illərdə unutulmuş bir sənayə bitki olan cehri vardır ve bu bitki boya sənayədə qullanılmaktaymış. Cehri; kimya sənayə gelişince unutulup gitmiş o illərdə İskilip və Çorum şəhərlərində pek çox ailə geçimini cehriden sağlarmış. İlde 70 ton cehri istehsal edildiği 1913-cü il statistikində yazılıdır. 1913-cü ildə Osmanlı İmperiyasının yəkun heyvan varlıq sayısının %1'i Çorum'da mövcuddur.

Vilayət xaricindən alınan istehsalat olaraq; beyaz eşya, nəft mamulləri, otomotiv yedek parçası, makinalar, kazanlar, mexanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. Vilayət xaricinə satışı yapılan istehsalat kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makınalar, mexanik araçalr, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kağıt və karton nəviləridir.

Tarım istehsalatı

İskilip cövüzü; İskilipOğuzlar cövüz istehsalatında Türkiyə üçün mühim mərkəzi olub mamul haldə buralarda tüm ölkənin cövüzü işlenir...
İskilip, əkin tarlası
İskilip gilası, albalı
İskilip ağ gilası, növü cür gilas istehsal olur
İskilip karası üzümü, qadim Hatti dövrlərindən indiyə sirke, pekmez, şarap, kurutmalık olaraq istehsal olur
İskilip misqet üzümü, qurutmalıq və sofralıq olub Aləvi kəndlərində boğma rakı yapımı üçün istehsal olur
İskilip civarı bir fasulyə tarlası, yazın göy olaraq, qurutup qışlıq yahut konserve olaraq harcanır.
Bamya, Kargı və Hacıhamza Türkiyə istehsalatının %8 - 10-unu qarşılar.
Sarımsak
Soğan; İskilip, Sungurlu, Çorum ovaları ana istehsalatcılar olub Türkiyənin illərə görə %8 - 12 faizi qarşılanır.
Fayl:Papaver somniferum fruto.jpg
Haşhaş

Çorum vilayətində çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş istehsal miktarları fazladır. En çox yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, mohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 ili Türkiyə statistiklərinə görə yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum vilayətində istehsal edilir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve havarisinin mikro klima iqlimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002-ci ildə vilayəttəki traktör sayı 20.929 adət.



2004-cü ildə Tarım Ərəziləri
Növü Miqdər (ha)
Ekili Ərəzi 474.126
Nadas Ərəzi 121.757
Bağ Ərəzisi 9.093
Meyve Ərəzisi 2.876
Sebze Ərəzisi 11.753
Tarıma müsait kullanım dışı 2.863
Tarım Ərəzisi 662.468
İllərə Görə Traktör sayı
1970 1.862
1979 9.234
2002 20.929
2005 30.505

Əkin, arpa, çavdar, yulaf və tritikale böyük ölçüde quru tarım ərəzilərində istehsal edilir. Mısır iqlim xüsusiyətincə su istər, çəltik tümüylə su daxilində olan tavalarda istehsal edilir. İstehsal əksəriyyətlə İstehsalatçı eliyle tahıl borsasında satılmaqda yahut un və yəm fabrikalarına vərilməkdədir.

2005-ci il Tarla bitkiləri istehsalatı
Nevi Ərəzi (ha) Miqdar (Ton)
Buğday 292.610 924.396
Arpa 87.632 282.604
Çavdar 710 1.528
Yulaf 660 1.581
Çəltik 8.280 59.097
Mısır 200 1.082
Tritikale 875 274

Noxud və yeşil mərcimək quru tarım ərəzilərində istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.

2005-ci il baklagiller istehsalatı
Nevi Ərəzi (ha) Miqdar (Ton)
Noxud 25.676 28.406
Kuru Fasulye 1.468 1.600
Yeşil Mərcimək 9.054 9.173


2005-ci il Yem bitkileri istehsalatı
Nevi Ərəzi (ha) Miqdar (Ton)
Fiğ (Dane) 17.755 17.945
Fiğ (K.Ot) 4.005 10.428
Mısır (Silaj) 993 46.035
Yonca (K.Ot) 2.365 25.598
Korunga 1.191 4.193
Heyvan Pancarı 12 450


2005-ci il Sənayə bitkileri istehsalatı
Nevi Ərəzi (ha) Miqdar (Ton)
Şeker Pancarı 7.555 310.198
Haşhaş 634 205
Ayçiçeği (Yağlık) 6.955 10.004
Ayçiçeği (Çerezlik) 425 732
Patates 1.262 29.040


2005-ci il Bahçə bitkiləri istehsalatı
Nevi Ərəzi (ha) Miqdar (Ton)
Lahana (Beyza) 161 3.811
Ispanak 220 1.321
Pırasa 73 689
Kabak (Sakız) 32 378
Kabak (Bal) 108 1.427
Hıyar 411 5.315
Patlıcan 64 444
Bamya 130 536
Domates 1.810 46.845
Biber (Sivri) 132 836
Biber (Dolmalık) 29 177
Karpuz 508 8.426
Kavun 1.736 30.799
Fasulye (Taze) 718 3.761
Barbunya (Taze) 201 1.366
Sarımsak 8 61
Soğan (Kuru) 4.689 109.659
Havuç 22 198
Turp (Bayır) 19 232
Soğan (Taze) 110 1.174


2005-ci il Məyvə istehsalatı
Nevi Miqdar (Ton)
Erik 1.229
Kayısı 391
Gilas 1.104
Vişne 683
Badem 165
Ceviz 2.902
Dut 974
Üzüm 14.623
Elma 7.426


2005-ci il Gübre qullanımı
Nevi Miqdar (Ton)
Saf N 60.991
Saf P205 45.559
Saf K20 11,4

Orman istehsalatı

Vilayətin ormanlıq ərəziləri daha çox şimalinde olub İskilip, Çorum, Osmancık və Kargıda sıx olaraq mövcuddur. Dağ kəndlərinin geçimi ormancılıq istehsalatına bağlıdır.

Yəkun ormalıq ərəzisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman vərimli, 187.952 hektar orman vərimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. Vilayət ormanlarının yəkunu dövlətə aid olub şəxs ormanı na mövcuddur.

İskilip - Çukurhan Yaylası, Ormanlar vilayətin önemli bir geçim kayanğıdır.
  • Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
  • İskilip ilçəsində: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
  • Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
  • Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
  • Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
  • Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
  • Mecitözü və Sungurlu ilçələrində: Karaçam, Meşe.
2005-ci ildə Orman istehsalatı
Nevi Miqdar (m³)
Tomruk 37.730
Maden Direk 4.413
Sənayə Odunu 3.641
Kağıtlık Odun 13.580
Lif Yonga Odunu 73.000
Yakacak Odun 152.931
2005-ci il Orman - Mera Ərəzisi
Nevi Miqdar (ha)
Çayır Ərəzisi 5.530
Mera Ərəzisi 139.582
Orman Ərəzisi 365.208
Yoz Ərəzi 145.593

Heyvandarlıq istehsalatı

Camışlar / Mandalar, Kızılırmak nəhrində sərinləşiyor, İskilip
Qoyunlar və tavuklar
Bal arısı
Yumurta, Türkiyə yumurta istehsalatının %5 faizi Çorum'da yapılır.
Ankara - Tiftik Keçisi
Sığır

Vilayəti iqtisadiyyatında heyvandarlıq istehsalatı ikinci derecededir. 2002-ci il Türkiyə statistiklərinə görə vilayət daxilində 162.000 sığır, 139.000 qoyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda məvcuddur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli heyvandarlıq iqtisadi istehsalatlarındandır.

Mera ərəzisi 139.582 hektar olub vilayətin heyvandarlıq istehsalatı üçün əhəmmiyyət ərz ətməkdədir.

1913-cü ildə heyvandarlıq istehsalatı; 89.059 sığır, 195.735 qoyun, 220.856 keçi/çəpiş, 8.000 camış vardı. Ələvə olaraq 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır kimi çekim heyvanı vardı.

1927-ci ildə istehsalatı dövlət statistikasına görə; vilayəttə 83.000 qədər sığır, 160.000 qədər koyun, 230.000 qədər çəpiş, 230.000 qədər tavuk ilə ələvə olaraq 80.000 qədər eşek, katır və at kimi çəkim heyvanı vardı.

Ləzzətli yoğurdu üçün xüsusiyyət ilə camış sulak kəndlərdə və Kızılırmak kenar kəndlərində bəslənməkdədir.

1980-ci ilə qədər vilayətte çox sayı kıl çəpişi vardı. Orman ərəzisində təzə sürgünlərə verilen zərər nəticədə çox sayı kənddə yasaqlandılar.

Vilayət daxilində bir adət balıkçılık istehsalatı ilə iştigal ədən şiket var olup illik kapasitəsi 15.000 ton olub ancaq 10.000 ton qədər istehsal mümkün olmaqdadır.

Böyük baş heyvandarlıq istehsalatı (adət)
Nevi 2003-cü il 2005-ci il
Sığır (Kültür) 28.418
Sığır (Melez) 89.465
Sığır (Yerli) 46.461
Sığır Yəkunu 162.144 164.344
Manda 4.830 3.297
At 1.104
Katır 1.245
Eşek 10.766


Kiçik baş heyvandarlıq istehsalatı (adət)
Nevi 2003-cü il 2005-ci il
Qoyun 139.334 154.180
Kıl Keçisi 17.125 17.249
Tiftik Keçisi 3.285 3.649


2005-ci il kuş - kanatlı və yumurta istehsalatı
Nevi Miqdar
Yumurtacı Tavuk 2.426.200
Et Tavuk 18.950
Ördek 10.695
Kaz 18.805
Hindi 23.680
Tavuk Yumurtası 514.318.000
Ördek Yumurtası 372.750
Kaz Yumurtası 621.400
Hindi Yumurtası 798.500


2005-ci il Arıcılık istehsalatı məlumatları
Nevi Miqdar
Eski Usul Kovan Sayı 722
Fenni Usul Kovan Sayı 44.384
Bal Üretimi 565.120 kg
Bal Mumu Üretimi 13.808 kg
Arı Baxan Kənd Sayı 626

Sənayə istehsalatı

Vilayəttəki başlıca sənayə tesisleri; muhtelif gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makina, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001-ci il Türkiyə statistiklərinə görə vilayət daxilində 10'dan fazla nəfər çalıştıran sənayə işletmesi sayı 82 adət. Bunlardan 40 adəti taş və topraq sənayəsi, 18'i gıda, içki və tütün sənayəsi, 10'u metal eşya, makina və teçhizat sənayəsi, 5'i metal ana sənayəsi, 4'ü tekstil, giyim ve deri sənayəsi, 2'si mobilya sənayəsi, 1'i kağıt, kağıt ürünleri ve basım sənayəsi, 1'i motorlu kara taşıtları sənayəsi. Vilayətin sembolü olan ləbləbi isə İskilip və Çorum şəhərlərində kiçik işletmelerce istehsal edilir.

Çorum vilayəti Sənayə Təsisləri 2005-ci il
İlçə Gıda Sənayə Faizi (%) Makina Sənayə Faizi (%) Taş/Torpaq Sənayə Faizi (%) Digər Sənayə Faizi (%) Yəkun(cəm)
Çorum 36 47 76 95 41 76 59 82 212
Alaca 3 3 - - - - 1 1 4
Bayat 1 1 - - - - 2 2 3
Boğazkale - - - - - - - -
Dodurga - - - - - - - -
İskilip 3 3 - - - - 4 6 7
Kargı 8 11 - - 1 2 - - 9
Laçin 1 1 - - - - - - 1
Mecitözü 2 2 - - 1 2 - - 3
Oğuzlar - - - - - - - -
Ortaköy - - - - - - - -
Osmancık 16 21 - - 11 20 - - 27
Sungurlu 9 12 4 5 - - 6 9 19
Uğurludağ - - - - - - - -
Yəkun 79 ------ 80 ------ 54 ------ 72 ------ 285

Maden istehsalatı

Vilayət daxilində işletilen pek çox sayıda linyit kömür işeltmesi vardır. Bu işletmeler İskilip, Dodurga ve Bayat ilçələrindədir. Hususi olaraq Dodurga linyiti en zengin rezerve ve kaloriye sahiptir.

Əhali

İndiki Çorum Vilayətini meydana getiren şəhərlərə baxarsaq üçü xaricində olanlar qeza kimliğine 1866-ci ildən sonra qavuşuşmuşlardır. 1866-ci ilə qadar üç şəhər qeza statusunda olup bunlar; Çorum, İskilip və Osmancık'tır. İndiki vilayət sınırları kalıcı halinə 1924-cü ildə qavuşur. 1924-cü ile qadar iskilip'e bağlı olan indiki Çankırı vilayətinin iki ilçə torpaqları qoparılmış ve Çankırı vilayətinə daxil edilmişlerdir. Öyləki 1900-cu il İskilip torpaqlarında indi tam yədi adət ilçə qurulu olup bu ilçələr 3 vilayətə (Çankırı, Çorum, Kastamonu) dağılmıştır. Birde Kargı ilçəsinin xususi durumu xaricinde sınır dəyişiklik olmamıştır.

Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, SungurluMecitözü ilçə əhəli sayısında illərə görə ani azalışların nedenleri için;

  • Bayat 1958-ci ildə, OğuzlarUğurludağ 1990-cı ildə İskilip ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
  • Alaca 1919-cu ildə, Laçin 1990-cı ildə Çorum'dan ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
  • Ortaköy 1959-cu ildə Mecitözünden ayrılıp ilçə yapıldı.
  • Dodurga 1990-cı ildə Osmancık ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
  • Boğazkale 1987-ci ildə Sungurlu ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarılmaları

məlumatlarını diqqətə alasınız.



İllərə görə vilayət Əhali statistik məlumatları
İlçə 1831* 1849 1893 1907 1927 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2007
Çorum 10.075* 49.057 80.973 60.752 88.056 118.536 144.569 168.985 189.748 221.699
Alaca - - - - 26.787 46.444 54.315 56.657 56.724 53.403 53.193
Bayat - - - - - - 22.836 27.078 31.957 36.294 30.574
Boğazkale - - - - - - - - - 9.973 8.190
Dodurga - - - - - - - - - 13.550 10.439
İskilip 11.450* 43.442 43.271 52.362 53.722 66.611 55.618 67.434 72.569 52.569 45.327
Kargı - - - - - - 31.564 32.261 31.247 26.762 20.388
Laçin - - - - - - - - - 11.960 9.425
Mecitözü - - 31.928 36.752 44.319 34.598 35.496 34.911 31.246 26.064
Oğuzlar - - - - - - - - - 11.154 9.083
Ortaköy - - - - - - 9.580 11.016 12.420 13.073 11.820
Osmancık 4.349* 17.639 29.473 29.184 33.494 42.960 53.849 63.018 52.490 53.758
Sungurlu - - 67.607 39.793 40.405 62.429 76.382 90.006 100.000 88.327 80.840
Uğurludağ - - - - - - - - - 18.111 16.265
Yəkun 202.601 247.602 341.353 446.389 518.366 571.831 608.660 597.065
  • 1831 ilinə dərc olunan nəfər əhəli sayı şəhər mərkəzlərinə ait olub kənd əhəli sayı daxili yoxdur.
  • ( - ) işarəti daxil olunan qutucuklar adı geçen ilçənin o tarixdə / tarixlərdə ilçə olmadığı üçündür.
  • Yuxardaki tabloda sarı rəngli bölmələr 1866-cı ildən əvvəldə ilçə olanları işarət ədər.

Türkiyə Böyük Millət Məclisinde vilayət

Çorum Vilayəti TBMM Millətvəkilləri :

  • 23. Dönem (22.07.2007)
  • 22. Dönem (3.11.2002)
Feridun Ayvazoğlu CHP
Ağah Kafkas AK Parti
Ali Yüksel Kavuştu AK Parti
Muzaffer Külcü AK Parti
Murat Yıldırım AK Parti
  • 21. Dönem (18.04.1999)
Bekir Aksoy
Abdulhaluk Mehmet Çay
Yasin Hatipoğlu
Melek Karaca
Vahit Kayırıcı
  • 20. Dönem (24.12.1995)
Mehmet Aykaç
Zülfikar Gazi
Yasin Hatipoğlu
Ali Haydar Şahin
Bekir Aksoy
Hasan Çağlayan
  • 19. Dönem (20.10.1991)
Yasin Hatipoğlu
Muharrem Şemsek
Cemal Şahin
Aslan Adnan Türkoğlu
Mustafa Ateş Amiklioğlu
  • 18. Dönem (29.11.1987)
Ünal Akkaya
Nevzat Aksu
Mithat Balak
Mustafa Namlı
Rıza Ilıman
Cemal Şahin
  • 17. Dönem (01.11.1983)
Ünal Akkaya
İhsan Nazmi Tombuş
Ali Rıza Akaydın
Mehmet Besim
Ali Ayhan Çetin
  • 16. Dönem (05.06.1977)
Mustafa Kemal Biberoğlu
Ahmet Cimbek
Aslan Topçubaşı
Şükrü Bütün
Ethem Eken
Mehmet Irmak
  • 15. Dönem (14.10.1973)
Yakup Çağlayan
Ethem Eken
Cahit Angın
Kasım Parlar
İhsan Tombuş
Turhan Utku
Yasin Hatipoğlu
  • 14. Dönem (12.10.1969)
Kemal Demirer
İhsan Tombuş
Aslan Topçubaşı
Abdurrahman Güler
Yakup Çağlayan
Cahit Angın
A. Naki Ulusoy
  • 13. Dönem (10.10.1965)
Abdurrahman Güler
Hilmi İncesulu
İhsan Akhun
Hasan Latif Sayıyüce
Arslan Topçubaşı
Ahmet Uysal
Nejdet Yücer
  • 12. Dönem (14.10.1961)
Abdurrahman Güler
İhsan Tombuş
Muzaffer Dündar
Necmi Ökten
Hilmi İncesulu
Nuri Ahıskalıoğlu
Faruk Küreli
  • 11. Dönem (01.11.1957)
Sedat Baran
Hüseyin Ortakçıoğlu
Mustafa Kemal Biberoğlu
yakup Gürsel
Cevat Köstekçi
Kemal Terzioğlu
Hamdi Bulgurcu
Ali Dedekargıoğlu
Kemal Erdem
Fevzi Hacırecepoğlu
  • 10. Dönem (14.05.1954)
Baha Koldaş
Sedat Baran
Şevki Gürses
Hüseyin Ortakçıoğlu
Ali Rıza Kılıçkale
Mustafa Kemal Biberoğlu
Yakup Gürsel
Cevat Köstekçi
Kemal Terzioğlu
  • 9. Dönem (22.05.1950)
Baha Koldaş
Sedat Baran
Şevki Gürses
Hüseyin Ortakçıoğlu
Ahmet Başıbüyük
Saip Özer
Hasan Ali Vural
Hakkı Yemeniciler
  • 8. Dönem (08.05.1946)
Edip Alpsarı
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münür Çağıl
Naim Atalay
Hasene Ilgaz
Suheyp Karafakioğlu
Necdet Yücel
  • 7. Dönem (08.03.1943)
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münür Çağıl
Naim Atalay
Eyüp Sabri Akgöl
Nuri Kayaalp
Hasan Akdoğan
Cemal Kazancıoğlu
  • 6. Dönem (03.04.1939)
İsmail Kemal Alpsar
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münir Çağıl
Eyüp Sabri Akgöl
Nuri Kayaalp
Süleyman Köstekcioğlu
Şakir Baran
  • 5. Dönem (01.03.1935)
İsmail Kemal Alpsar
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münir Çağıl
Eyüp Sabri Akgöl
Nebi Rıza Yıldırım
Ali Rıza Özcan
  • 4. Dönem (04.05.1931)
İsmail Kemal Alpsar
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münir Çağıl
Bekir Karamemet
Nebi Rıza Yıldırım
  • 3. Dönem (01.11.1927)
İsmail Kemal Alpsar
İsmet Eker
Mustafa Cantekin
Münir Çağıl
Ziya Bey
  • 2. Dönem (20.04.1924)
İsmail Kemal Alpsar
Münir Çağıl
Ferit bey
İsmet Eker
Ziya Bey
  • 1. Dönem (23.04.1920)
Çorum saat kulesi

TBMM Cumhuriyət Sənatosu:

(15 Ekim 1961 - 12 Eylül 1980)

Sənatörlər:

Sefa Yalçuk
Abdullah Ercan
Mahmut Şevket Özçetin
Sefa Yalçuk
Ahmet Sefa Yalçuk
Zeki Arslan
Alaaddin Çetin
  • 1981 Danışma Məclis Azalığı
Ahmet Samsunlu
A. Avni Şahin
  • 1960 Kurucu Məclis Azalığı :
Abdullah Ercan
Hattuşa Yazılıkaya

Vilayətin valileri

44 - Mustafa Toprak 23.03.2007 - görevde
43 - Hüseyin Poroy 20.09.2004 - 16.03.2007
42 - Erhan Tanju 18.02.2003 - 17.09.2004
41 - Atıl Üzelgün 22.02.1997 - 09.02.2003
40 - Mustafa Yıldırım 21.12.1992 - 21.02.1997
39 - Şevket Ekinci 15.08.1988 - 18.02.1992
38 - Adnan Darendeliler 22.12.1986 - 12.08.1988
37 - Fikret Koçak 04.02.1984 - 17.12.1986
36 - Ahmet Özer 13.09.1982 - 04.02.1984
35 - A.Nazif Demiröz 07.01.1981 - 07.09.1982
34 - Dursun Toprak 03.09.1980 - 02.01.1981
33 - Yüksel Çavuşoğlu 01.06.1980 - 01.09.1980
32 - Rafet Üçelli 09.12.1979 - 01.06.1980
31 - H.Nevzat Şensoy 12.02.1978 - 08.12.1979
30 - Adil Aktan 29.07.1975 - 25.10.1977
29 - Ertuğrul Süer 1.Dönem 16.08.1974 - 29.07.1975
2.Dönem 07.01.1977 - 17.02.1978
28 - Ziya Çoker 17.07.1973 - 08.08.1974
27 - Celalettin Tüfekci 19.07.1971 - 16.07.1973
26 - Hasan Basa 17.07.1970 - 16.09.1971
25 - C.Turgut Güvenç 25.10.1968 - 15.01.1970
24 - H.Nazım Başlamışlı 27.01.1966 - 08.10.1968
23 - Nusret Budunç 06.09.1965 - 21.01.1966


22 - H.Basri Kurtoğlu 12.06.1961 - 17.06.1964
21 - Celalettin Ünseli 13.10.1960 - 07.06.1961
20 - Mehmet Varınli 1.Dönem 13.06.1960 - 27.09.1960
2.Dönem 02.07.1964 - 29.04.1965
19 - Cevat Çapanoğlu 31.07.1957 - 09.06.1960
18 - Rüştü Ülken 25.06.1953 - 29.07.1957
17 - Eşref Erkut 14.05.1951 - 29.07.1957
16 - Raşit Demirtaş 26.07.1950 - 26.07.1950
15 - Recai Türeli 06.08.1949 - 27.06.1950
14 - Niyazi Mergen 30.11.1947 - 17.07.1949
13 - H.Bedri Bilaloğlu 01.12.1946 - 13.08.1947
12 - Sahip Örge 27.09.1943 - 30.11.1946
11 - Muzaffer Akalın 02.05.1941 - 26.09.1943
10 - S.Rıza Kılıç 12.12.1938 - 21.01.1939
9 - M.Süreyya Yurdakul 23.07.1937 - 29.11.1938
8 - O.Ziya Tekeli 14.03.1936 - 19.07.1937
7 - H.Haydar Berksun 20.06.1935 - 30.01.1936
6 - A.Hikmet Aykaç 27.05.1933 - 31.05.1935
5 - A.Cemal Bardakcı 26.10.1929 - 15.04.1933
4 - İ.Adil Güven 30.01.1928 - 26.10.1929
3 - H.Faiz Ergun 30.05.1926 - 30.01.1928
2 - A.Cevdet Ertuğrul 19.12.1923 - 30.05.1926
1 - Bahabey 10.10.1921 - 29.11.1923

Mənbə

Mənbə:
  • ( Türkiye Mülki İdare Bölümleri ) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
  • Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000 ( Əhəli sayı )
  • DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
  • DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
  • Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2004
  • Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2005
  • Türkiyə Vilayətlər Ensiklopediyası ( İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi ) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
  • Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
  • DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
  • Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 istanbul
  • İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
  • Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
  • Çorum İl Yıllığı 1973
  • Çorum İl Yıllığı 1967
  • Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vaqfiyəsi, Ankara 1959
  • Türkiye Ansiklopedisi, 1956
  • Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
  • Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
  • V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
  • Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
  • W.F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
  • J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
  • M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852

İzahatlar

  • Anadoluda qurulan tarixi qadim vaqiflar üç cürden mürəkkəbdir; vaqif eden açısından vaqfedilen vaqiflar 1- öz şəhərinə, 2- anasının şəhərinə, 3- avradının şəhərinədir.

Xarici keçidlər



Şablon:Çorum ilçeler