Əbhər sülh müqaviləsi

Əbhər sülh müqaviləsi - 1500-cü ilin payızında Ağqoyunlu şəhzadələri arasında imzalanmış və dövlətin rəsmən bölünməsini təsdiq edən müqavilə.

Tarixi

1497-ci il dekabrın 13-də İsfahan yaxınlığında Gödək Əhməd məğlub oldu və öldürüldü. Təqribən 7 ay hakimiyyətdə olan Gödək Əhməd məqsədinə nail olmadı.

Gödək Əhmədin ölümündən sonra Əbih Sultan 1497-ci ilin dekabrında Murad Mirzəni Qum şəhərində Ağqoyunlu sultanı elan etdi. 1498-ci ildə Eybə Sultan və tərəfdarları Əlvənd Mirzəni dəstəkləyərək Muradı məğlub etdilər. Murad Mirzə Marağa qalasında həps olundu.

Lakin 1499-cu ildə Eybə Sultan və tərəfdarlar məğlub oldular Əlvənd Mirzə Diyarbəkirə çəkildi. Eybə Sultanı öldürən qardaşı Nurəli bəy isə dəstəklədiyi Məhəmməd Mirzəni Təbrizdə sultan elan etdi. Məhəmməd Mirzənin də hakimiyyəti çox çəkmədi Əlvənd Mirzə geri qayıdaraq onu məğlub etdi və Fars vilayətinə çəkilməyə məcbur etdi.

Eybə Sultanın digər qardaşı Gözəl Əhməd bəy isə həps edilmiş Murad Mirzəni azad edərək, keçmiş Fars hakimi olan Qasım bəyin yanına gətirdi. Birləşmiş qüvvələr Fars vilayətinə hücum edərək Məhəmməd Mirzənin tərəfdarlarını məğlub etdilər. Döyüşdə Məhəmməd Mirzə öldürüldü.

Məhəmməd Mirzənin öldürülməsindən sonra iki şəhzadə Əlvənd Mirzə və Murad Mirzə arasında mübarizə davam edirdi. Lakin şəhzadələrdən heç biri üstünlüyü ələ keçirə bilmədi. Beləliklə Dərviş Baba Xeyrullahının vasitəçiliyi ilə Təbriz yaxınlığında - Əbhər adlı yerdə sülh müqaviləsi bağlandı.

Müqavilənin şərtləri

Müqavilənin şərtinə əsasən Qızılüzən çayı sərhəd olmaqla Azərbaycan və Diyarbəkir Əlvəndə, Ərəb İraqı, Əcəm İraqı və Kirman isə Sultan Murada qaldı.

Bu parçalanma Ağqoyunlu dövlətinin hərbi cəhətdən sarsılmasına və süqutunun sürətlənməsinə gətirib çıxardı.

Ədəbiyyat

• Nəcəfli T.H. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında. Bakı: Çaşıoğlu, 2000. - 198 s.
• Nuriyeva İradə Tofiq qızı. Azərbaycan Tarixi (ən qədim zamanlardan–XXI əsrin əvvəllərinədək). – Bakı: Mütərcim, 2015. – 336 səh.