Mühərrik yağları

Motor yağları — porşenli və fırlanan daxiliyanma mühərriklərinin yağlanması üçün istifadə olunan yağlar.

Təyinatından asılı olaraq yağlar dizel mühərrikləri üçün yağlara, benzin mühərrikləri üçün yağlara və hər iki növ mühərriklər üçün universal motor yağlarına bölünür. Bütün müasir motor yağları baza yağları və onların xassələrini yaxşılaşdıran aşqarlardan ibarətdir.

Motor yağları iş qabiliyyətinin temperatur məhdudiyyətinə görə yay, qış və bütün mövsümlər üçün nəzərdə tutulan yağlara bölünür. Baza yağı kimi müxtəlif özlülüyü olan distillə komponentləri, qalıq komponentləri, distillə və qalıq komponentlərinin qarışığı, eləcə də sintetik məhsullardan (poli-alfa-olefinlər, alkylbenzollar, mürəkkəb efirlər) istifadə olunur. Mövsüm yağlarının əksəriyyəti aşağı özlülüklü əsasları makropolimer aşqarlarla qatılaşdırmaq vasitəsilə alınır.

Motor yağları baza yağının tərkibinə görə sintetik, mineral və qismən sintetik yağlara ("yarısintetik" mineral və sintetik komponentlərin qarışığı) bölünür.

Tarix

Dünyada ən birinci motor yağı 1873-cü ildə amerikalı həkim Con Ellis tərəfindən patentləşdirilmişdi. Ellis xam neftin xassələrini tibbi məqsədlər üçün tədqiq edərkən xam neftin yaxşı yağlayıcı xassələrə malik olduğunu aşkar etmişdi. Ellis eksperimental mayeni buxar mühərriyinin ilişmiş qapağına tökmüş və nəticədə qapaqlar daha rahat hərəkət etməyə başlamış və Con Ellis dünyada ilk motor yağı brendini - Valvoline qeydiyyatdan keçirmişdir.

Motor yağlarına qoyulan ümumi tələblər

Avtomobil üçün istifadə olunan motor yağı.

Motor yağı mühərriyin mühüm elementidir. Yağ yalnız xassələrinin mühərriyin yağlayıcı sistemində onun məruz qaldığı termiki, mexaniki və kimyəvi təsirlərə uyğun olduğu halda funksiyalarını uzun müddət və etibarlı yerinə yeirə bilər. Mühərriyin quruluşu, onun istismar şərtləri və yağın xassələrinin qarşılıqlı uyğunluğu mühərriyin yüksək etibarlılığının şərtidir. Müasir motor yağları aşağıda göstərilmiş bir çox mühüm tələblərə cavab verməlidir: •mühərrik detallarının təmizliyini təmin edən yüksək yuyucu, dispersiyaedici-sabitləşdirici və müxtəlif həlledici xassələri; • yüksək termiki və termooksidləşdirici sabitlik yağlara porşenləri soyutmaq, onların istismar müddətini artırmaq imkanı verir; • yüksək yeyilməyə və korroziyaya qarşı xassələr; • köhnəlməyə və xarici təsirlərə qarşı davamlılıq; • yüksək yüklənmə və ətraf mühitin yüksək temperaturu şəraitində etibarlı yağlanma; • işlənmiş qazların neytrallaşma sistemi katalizatorları ilə uyğunluğu; • yağın reqlamentləşdirilmiş şəraitdə nəql edilməsi və saxlanması zamanı yüksək sabitliyi; • yüksək və aşağı temperaturlarda az köpüklənmə; • az miqdarda buxarlanma, dəm qazının az miqdarda əmələ gəlməsi.

Bəzi yağlara xüsusi əlavə tələblər qoyulur. Belə ki, makropolimer aşqarlarla qatılaşdırılmış yağlar mexaniki termiki destruksiyaya qarşı davamlı olmalıdır. Gəmidə istifadə olunan dizel yağları üçün xüsusilə aşqarların rütubətə davamlılığı və su ilə emulsiya əmələ gətirmə qabiliyyətinin zəif olması vacibdir.

Motor yağlarının kimyəvi tərkibi üzrə təsnifatı

Kimyəvi tərkibinə görə bütün yağlar iki böyük qrupa bölünür: mineral və sintetik. Ancaq 1999-2003-cü illərdə "sintetik" sözünün mənası bir qədər dəyişdi və indi sintetik motor yağı - mineral yağın kimyəvi emalı vasitəsilə alınır və ya kimyəvi yolla sintez olunurdu. Yarısintetik yağlar - mineral və sintetik motor yağlarının qarışığıdır. Baza motor yağı tərkibində aşqar olmayan motor yağıdır. Bütün baza motor yağları aşağıdakı qruplara bölünür:

• I – neftin həlledicilər vasitəsilə selektiv təmizlənməsi və parafinsizləşdirilməsi üsulu ilə alınmış baza yağları (adi mineral yağlar);
• II – tərkibində az miqdarda aromatik birləşmələr və parafinlər olan yüksək oksidləşdirici sabitliyə malik yüksək dərəcədə təmiz baza yağları (hidrotəmizləmə keçmiş yağlar - təkmilləşdirilmiş mineral yağlar);
• III - katalitik hidrokrekinq vasitəsilə alınmış yüksək özlülük indeksli baza yağları;
• IV – polialphaolefinlər (PAO) əsasında sintetik baza yağları;
• V - əvvəlki qruplara daxil olmayan digər baza yağları (mürəkkəb efirlər, qlikollar və s.).

Müasir baza yağlarının əksəriyyəti bir neçə baza yağı qrupları və aşqar paketlərinin qarışığı əsasında hazırlanır, bu da ayrı-ayrı qrupların nöqsanlarını aradan qaldırmağa imkan verir.