Sufi Xəlil: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 6: Sətir 6:
1473-cü ildə Ağqoyunlular və Osmanlılar arasında baş vermiş Otluqbeli döyüşündə Sufi Xəlil ordunun sağ cinahına rəhbərlik etmişdir. Döyüşdən əvvəl digər sərkərdələr kimi Sufi Xəlil də döyüşə girməyin yaxşı fikir olmadığını Uzun Həsənə bildirmişdi. Mənbələrdə onun bu sözləri qeydə alınmışdır, ''"vuruşmaq məsləhət deyildir və qeyblərin ən yaxşı bilicisindən (Allahdan) başqa heç kim vəziyyətin necə olacağını bilmir"'' <ref>Həsən bəy Rumlu.s.286.</ref>
1473-cü ildə Ağqoyunlular və Osmanlılar arasında baş vermiş Otluqbeli döyüşündə Sufi Xəlil ordunun sağ cinahına rəhbərlik etmişdir. Döyüşdən əvvəl digər sərkərdələr kimi Sufi Xəlil də döyüşə girməyin yaxşı fikir olmadığını Uzun Həsənə bildirmişdi. Mənbələrdə onun bu sözləri qeydə alınmışdır, ''"vuruşmaq məsləhət deyildir və qeyblərin ən yaxşı bilicisindən (Allahdan) başqa heç kim vəziyyətin necə olacağını bilmir"'' <ref>Həsən bəy Rumlu.s.286.</ref>


Uzun Həsənin ölümündən sonra Gürcüstanda gərginləşdi. Çünki, Ağqoyunlu hökmdarı Tiflisə təyin etdiyi Sufi Xəlil vasitəsi ilə Gürcüstanı itaət altına almağı bacarmışdı.<ref>Paydaş K. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerin Gürcüstana yaptıkları seferler.s.188.</ref> Lakin 1478-ci il yanvarın 5-də Uzun Həsənin ölümü ilə Ağqoyunlu taxtı uğrunda mübarizə başladı. Bu mübarizəyə qoşulan Sufi Xəlil Gürcüstanı tərk edərək Təbrizə gəldi. Ağqoyunlu dövlətində yaranmış vəziyyətdən istifadə edən gürcülər Tiflisdə möhkəmlənməyə çalışdılar. <ref>Həsən bəy Rumlu.s.308.</ref>
Uzun Həsənin ölümündən sonra Gürcüstanda gərginləşdi. Çünki, Ağqoyunlu hökmdarı Tiflisə təyin etdiyi Sufi Xəlil vasitəsi ilə Gürcüstanı itaət altına almağı bacarmışdı.<ref>Paydaş K. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerin Gürcüstana yaptıkları seferler.s.188.</ref> Lakin 1478-ci il yanvarın 5-də Uzun Həsənin ölümü ilə Ağqoyunlu taxtı uğrunda mübarizə başladı. Bu mübarizəyə qoşulan Sufi Xəlil Gürcüstanı tərk edərək Təbrizə gəldi. Ağqoyunlu dövlətində yaranmış vəziyyətdən istifadə edən gürcülər Tiflisdə möhkəmlənməyə çalışdılar.


1478-ci ildə Ağqoyunlu şəhzadələri arasındakı başqa bir Xoy döyüşündə Sufi Xəlil Uzun Həsənin böyük oğlu Sultan Xəlilin qoşununun mərkəzinə rəhbərlik edirdi. Avqustun 15-də baş vermiş döyüşdə Sultan Xəlil məğlub olub öldürülsə də, Sultan Yaqub Sufi Xəlili bağışladı.
1478-ci ildə Ağqoyunlu şəhzadələri arasındakı başqa bir Xoy döyüşündə Sufi Xəlil Uzun Həsənin böyük oğlu Sultan Xəlilin qoşununun mərkəzinə rəhbərlik edirdi. Avqustun 15-də baş vermiş döyüşdə Sultan Xəlil məğlub olub öldürülsə də, Sultan Yaqub Sufi Xəlili bağışladı.<ref>Həsən bəy Rumlu.s.308.</ref>


Xəlil bəy Bəkdaşın Tiflisi tərk etməsi ilə sərhəddəki Ağqoyunlu əmirləri müdafiəsiz qaldı. Sultan Yaqub ölkədə ciddi qayda yaratdıqdan sonra 1487-ci ildə Sufi Xəlili Şirazdan geri çağıraraq Gürcüstana hakim təyin etdi. Sultan Yaqub Qum qışlağında olan zaman Sufi Xəlil gürcülərə qarşı hücuma keçdi. Kartli çarı III Konstantin qorxudan Tiflisi tərk edərək digər mülklərinə çəkildi. Ağqoyunlularla gürcülər arasında döyüşlər davam etməkdə idi. Bu zaman Sufi Xəlil qışlamaq üçün Qarabağa gəldi. Sufi Xəlil yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək Tiflisi yenidən ələ keçirmək üçün hazırlıqlara başladı.<ref>Хунджи Ф.Р. Тарих-и алам-арай-и амини.s.102.</ref>
Xəlil bəy Bəkdaşın Tiflisi tərk etməsi ilə sərhəddəki Ağqoyunlu əmirləri müdafiəsiz qaldı. Sultan Yaqub ölkədə ciddi qayda yaratdıqdan sonra 1487-ci ildə Sufi Xəlili Şirazdan geri çağıraraq Gürcüstana hakim təyin etdi. Sultan Yaqub Qum qışlağında olan zaman Sufi Xəlil gürcülərə qarşı hücuma keçdi. Kartli çarı III Konstantin qorxudan Tiflisi tərk edərək digər mülklərinə çəkildi. Ağqoyunlularla gürcülər arasında döyüşlər davam etməkdə idi. Bu zaman Sufi Xəlil qışlamaq üçün Qarabağa gəldi. Sufi Xəlil yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək Tiflisi yenidən ələ keçirmək üçün hazırlıqlara başladı.<ref>Хунджи Ф.Р. Тарих-и алам-арай-и амини.s.102.</ref>

08:53, 1 avqust 2017 versiyası

Sufi Xəlil Bektaş(d.?–ö.1492) — Məşhur Ağqoyunlu sərkərdəsi və siyasi xadim.

Həyatı

1451-ci ildə Uzun Həsənin müdafiə etmiş başlıca qüvvələr Sufi Xəlilin içərisindən çıxdığı Mosullu və Pörnək tayfaları olmuşdur olmuşdur. Uzun Həsənin Teymuri hökmdarı Əbu Səid üzərindəki qələbəsində Mosullu Əmir bəy qardaşı və Sufi Xəlil mühüm rol oynamışlar.[1] 1467-ci ildə Uzun Həsəinin Bağdada yürüşündə və Həsənəli mirzə ilə Xoy döyüşündə iştirak etmişdir. [2]

1473-cü ildə Ağqoyunlular və Osmanlılar arasında baş vermiş Otluqbeli döyüşündə Sufi Xəlil ordunun sağ cinahına rəhbərlik etmişdir. Döyüşdən əvvəl digər sərkərdələr kimi Sufi Xəlil də döyüşə girməyin yaxşı fikir olmadığını Uzun Həsənə bildirmişdi. Mənbələrdə onun bu sözləri qeydə alınmışdır, "vuruşmaq məsləhət deyildir və qeyblərin ən yaxşı bilicisindən (Allahdan) başqa heç kim vəziyyətin necə olacağını bilmir" [3]

Uzun Həsənin ölümündən sonra Gürcüstanda gərginləşdi. Çünki, Ağqoyunlu hökmdarı Tiflisə təyin etdiyi Sufi Xəlil vasitəsi ilə Gürcüstanı itaət altına almağı bacarmışdı.[4] Lakin 1478-ci il yanvarın 5-də Uzun Həsənin ölümü ilə Ağqoyunlu taxtı uğrunda mübarizə başladı. Bu mübarizəyə qoşulan Sufi Xəlil Gürcüstanı tərk edərək Təbrizə gəldi. Ağqoyunlu dövlətində yaranmış vəziyyətdən istifadə edən gürcülər Tiflisdə möhkəmlənməyə çalışdılar.

1478-ci ildə Ağqoyunlu şəhzadələri arasındakı başqa bir Xoy döyüşündə Sufi Xəlil Uzun Həsənin böyük oğlu Sultan Xəlilin qoşununun mərkəzinə rəhbərlik edirdi. Avqustun 15-də baş vermiş döyüşdə Sultan Xəlil məğlub olub öldürülsə də, Sultan Yaqub Sufi Xəlili bağışladı.[5]

Xəlil bəy Bəkdaşın Tiflisi tərk etməsi ilə sərhəddəki Ağqoyunlu əmirləri müdafiəsiz qaldı. Sultan Yaqub ölkədə ciddi qayda yaratdıqdan sonra 1487-ci ildə Sufi Xəlili Şirazdan geri çağıraraq Gürcüstana hakim təyin etdi. Sultan Yaqub Qum qışlağında olan zaman Sufi Xəlil gürcülərə qarşı hücuma keçdi. Kartli çarı III Konstantin qorxudan Tiflisi tərk edərək digər mülklərinə çəkildi. Ağqoyunlularla gürcülər arasında döyüşlər davam etməkdə idi. Bu zaman Sufi Xəlil qışlamaq üçün Qarabağa gəldi. Sufi Xəlil yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək Tiflisi yenidən ələ keçirmək üçün hazırlıqlara başladı.[6]

1489-cu ildə Tiflis qalası alındıqdan sonra onun yenidən gürcülərin əlinə keçməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görüldü. Bəzi Ağqoyunlu əmirlərini Tiflisdə saxlayan Sufi Xəlil Ağqoyunlu ordusu ilə Qarabağda Qara Ağacda olan Sultan Yaqubun yanına döndü. [7]

İstinadlar

  1. Nəcəfli T.H. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında.s.19.
  2. Həsən bəy Rumlu.s.258.
  3. Həsən bəy Rumlu.s.286.
  4. Paydaş K. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerin Gürcüstana yaptıkları seferler.s.188.
  5. Həsən bəy Rumlu.s.308.
  6. Хунджи Ф.Р. Тарих-и алам-арай-и амини.s.102.
  7. Paydaş K. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerin Gürcüstana yaptıkları seferler.s.191-192.

Ədəbiyyat

  • Həsən bəy Rumlu. "Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı)". Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
  • Nəcəfli T.H. "Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında". Bakı: Çaşıoğlu, 2000. - 198 s.
  • Həsən bəy Rumlu."Qızılbaşlar tarixi". Tərcümə və şərhlər M.Ə. Məhəmmədinindir. — Bakı: «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993 —48 s.
  • Paydaş K. Ak-Koyunlu ve Kara-Koyunlu Türkmenlerin Gürcüstana yaptıkları seferler. Tarih İncelemeleri Dergisi, c. XXI, sayı 2, 2006.
  • Хунджи Ф.Р. Тарих-и алам-арай-и амини. Перевод с английского на русский. Т.А.Минорской. Редакторы и примеч. З.М.Буниятов, О.А.Эфендиев. Баку, 1987.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər