Stirol: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{Maddə
{{Maddə
|Şəkil= [[File:Stirol.png|thumb|Stirol]]
[[File:Stirol.png|thumb|Stirol]]
|Şəkil 1= [[File:Stirol1.png|thumb|Quruluşu]]
[[File:Stirol1.png|thumb|Quruluşu]]


|Adı= Stirol
|Adı= Stirol

12:07, 26 oktyabr 2017 versiyası

{{Maddə

Stirol
Quruluşu

|Adı= Stirol

|Kimyəvi formula= C8H8

|Fiziki-kimyəvi xassələri=

|Molekul kütləsi= 104.15 q/mol

|Sıxlığı= 0.909 q/sm

|İonlaşma enerjisi= 8,4±0,1 eВ[1]

|Termiki xassələri=

|Ərimə temperaturu= -30.6 C

|Qaynama temperaturu= 145

|Partlayış həddi= 0,9±0,1 həcm.%[1]

|Buxar təzyiqi= 5±1 мм рт. ст.[1]

}}

Stirol (eniletilen, vinilbenzol, etilbenzol) C8H8  — spesifik iyli rəngsiz mayedir. Stirol, demək olar ki, suda həll olmur, üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur, polimerlər üçün yaxşı həlledicidir.

Alınması

Sənayedə stirolu, əsasən (85%-ə qədər), 600-650oC temperaturda, atmosfer təzyiqi altında və qızdırılmış su buxarı əlavə etməklə (3-10 dəfə) etilbenzolun dehidrogenləşməsindən alırlar. Katalizator kimi kalium-karbonat əlavə etməklə dəmir-xrom oksidindən istifadə edilir. Digər sənaye üsulu (qalan 15%-i alırlar) etilbenzolun hidroperoksidindən propilen oksidin alınması prosesində əmələ gələn metilfenilkarbinolun dehidratasiyasından ibarətdir. Etilbenzolun hidroperoksidini etilbenzolun hava ilə qeyri-katalitik oksidləşməsindən alırlar. Stirol almaq üçün alternativ üsullar işlənib hazırlanmaqdadır. Butadienin viniltsikloheksenə tsiklomerləşməsi və sonra onun da dehidrogenləşməsi üsulu. Toluolun oksidləşərək stilbenə, stilbenin etilenlə metatezisi isə stirol alınmasına gətirib çıxarır. Toluolun metanolla qarşılıqlı təsirindən də stirol alına bilər. Bundan başqa, stirolun maye piroliz məhsullarından ayrılması üsulu işlənib hazırlanmışdır. Hal-hazırda bu proseslərdən heç biri iqtisadi cəhətdən əlverişli deyil və sənayedə reallaşmır. Laboratoriya şəraitində stirol polistirolu 320oC-yə qədər qızdıraraq ani surətdə ayırmaq yolu ilə alına bilər.


Xassələri

Stirol asanlıqla oksidləşir, halogenləri özünə birləşdirir, polimerləşir (şüşəyəbənzər bərk kütlə - polistirol əmələ gəlir) və müxtəlif monomerlərlə birgə polimerləşir. Stirolun polimerləşməsi otaq temperaturunda belə baş verir (hərdən partlayışla müşaiyət olunur) və ona görə də stirol saxlanılma zamanı antioksidantlarla (məsələn, üçlübutilpirokatexinlə, hidroxinonla) stabilləşdirilir. Halogenləşməsi, məsələn, bromla, anilindən fərqli olaraq, benzol həlqəsi üzrə deyil, vinil qrupu üzrə baş verərək 1,2-dibrometilbenzol əmələ gəlir.


Tətbiqi

Stirol demək olar ki, yalnız polimerlərin istehsalı üçün tətbiq olunur. Stirol əsasında alınan polimerlərin çoxsaylı növlərinə polistirol, penoplast (şişirdilmiş polistirol), stirolla modifikasiya olunmuş poliefirlər, ABŞ plastikləri (akrilonitril-butadien-stirol) və SAN (stirol-akrilonitril) aiddir. Stirol həmçinin napalmın tərkibinə daxildir. Polistirolun stirolda həll edilmiş nazik saçaqları polistirol üçün ideal yapışqan əmələ gətirir: istinin və polimerizatın qalıqlarının təsirindən yapışqan tikişi sürətlə polimerləşir və tamamilə yox olur, beləliklə 2 hissə vahid monolitə çevrilir.

Toksikliyi (zərərliyi)

Stirol – ümumi toksiki təsirli zəhərdir, qıcıqlandırıcı, mutagen və kanserogen effektlidir və xoşagəlməz iyə malikdir (qoxusunun hissedilmə astanası – 0,07 мг/м3). Xroniki zəhərlənmə zamanı işçilərin mərkəzi və ətraf sinir sistemləri, həzm traktı zədələnir, azot-zülal, xolesterin və lipid mübadiləsi pozulur, qadınlarda reproduktiv funksiyanın pozulması baş verir. Stirol orqanizmə əsasən inqalyasiya yolu ilə daxil olur. Stirolun buxarları və aerozolu burunun, gözün və udlağın selikli qişasına düşdükdə onları qıcıqlandırır. Havada orta ölümcül konsentrasiyası təxminən 500-5000 mq/m3 (sıçanlar üçün)-dur. Stirol təhlükənin üçüncü sinifinə (GOST 10003-90) aiddir.

Buraxıla bilən qatılıq həddi

Mümkün olan maksimum konsentrasiyası qanunvericilikdə təsdiq edilmiş sanitariya-gigiyenik norma üzrə 0,002 мг/м³ müəyyən olunmuşdur.

Ədəbiyyat

  • Нефтехимия. Доналд Л. Бардик, Уильям Л. Леффлер. М: Олимп-Бизнес, 2005
  • [1]http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0571.html
  • Химическая энциклопедия.