Azərbaycan (qəzet, 1918): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 21: Sətir 21:
'''"Azərbaycan"''' — Rəsmi dövlət qəzeti. [[Milli Məclis]]in orqanı.[[1918]]-ci ildə yaradılıb. [[ADR]] hökuməti [[1918]]-ci il [[3 iyul]]<nowiki/>unda [[Azərbaycan Cümhuriyyəti|''Azərbaycan Cümh''uriyyəti]] hökumətinin xəbərləri adı altında öz rəsmi orqanının dərcinə başlanması haqqında qərar verdi. ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin parlament orqanı kimi ilk nömrəsi [[15 sentyabr]] [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il tarixində - [[Qafqaz İslam Ordusu]]nun Bakını erməni-bolşevik işğalından, zülmündən azad etdiyi gün [[Gəncə]]<nowiki/>də işıq üzü gördü. İlk redaktorlarından biri [[Üzeyir bəy Hacıbəyli]] olub. Qəzet [[1919]]-ci il [[dekabr]]ın [[28]]-nə qədər [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]]<nowiki/>in qardaşı [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin imzası ilə çıxıb. O dövrdə nəşrin ərsəyə gəlməsində [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin əməyi və xidmətləri şəksizdir. [https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan_Demokratik_Respublikas%C4%B1 Azərbaycan Demokratik Respublikası] nin süqutundan sonra ölkədən köçmək məcburiyyətində qalan [[Ceyhun Hacıbəyli]] öz mühacirlik həyatında da eyni adlı qəzet buraxmağa çalışmış və [[1951]]-ci ildə buna Münxendə (Almaniyada) nail olmuşdu.
'''"Azərbaycan"''' — Rəsmi dövlət qəzeti. [[Milli Məclis]]in orqanı.[[1918]]-ci ildə yaradılıb. [[ADR]] hökuməti [[1918]]-ci il [[3 iyul]]<nowiki/>unda [[Azərbaycan Cümhuriyyəti|''Azərbaycan Cümh''uriyyəti]] hökumətinin xəbərləri adı altında öz rəsmi orqanının dərcinə başlanması haqqında qərar verdi. ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin parlament orqanı kimi ilk nömrəsi [[15 sentyabr]] [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il tarixində - [[Qafqaz İslam Ordusu]]nun Bakını erməni-bolşevik işğalından, zülmündən azad etdiyi gün [[Gəncə]]<nowiki/>də işıq üzü gördü. İlk redaktorlarından biri [[Üzeyir bəy Hacıbəyli]] olub. Qəzet [[1919]]-ci il [[dekabr]]ın [[28]]-nə qədər [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]]<nowiki/>in qardaşı [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin imzası ilə çıxıb. O dövrdə nəşrin ərsəyə gəlməsində [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin əməyi və xidmətləri şəksizdir. [https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan_Demokratik_Respublikas%C4%B1 Azərbaycan Demokratik Respublikası] nin süqutundan sonra ölkədən köçmək məcburiyyətində qalan [[Ceyhun Hacıbəyli]] öz mühacirlik həyatında da eyni adlı qəzet buraxmağa çalışmış və [[1951]]-ci ildə buna Münxendə (Almaniyada) nail olmuşdu.
== Azərbaycan (qəzet) yaranma tarixi AXC ==
== Azərbaycan (qəzet) yaranma tarixi AXC ==
''[[Azərbaycan]]'' qəzeti ondan əvvəl təxminən yarım əsrə yaxın bir müddət ərzində milli ziyalıların ölkənin adını daşıyan mətbuat orqanı yaratmaq, [[Qəzet|qəze]]<nowiki/>t çıxarmaq təşəbbüslərinin də davamı, məntiqi nəticəsi idi.[[1891]]-ci ildə tanınmış Azərbaycan ziyalısı [[Cəlal Ünsizadə]]<nowiki/>nin baş redaktoru olduğu ''Kəşkül'' qəzeti bağlandıqdan sonra ''Azərbaycan'' adlı qəzet çıxarmaq üçün rəsmi olaraq [[Tbilisi|Tiflis]]<nowiki/>də Baş Mətbuat İşləri İdarəsinə müraciət etmək arzusu da baş tutmamışdı. [[Təbriz]]<nowiki/>də Məşrutə hərəkatı dövründə nəşr edilən ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin də ömrü uzun sürə bilməmişdi. Bununla belə, [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərinin milli mətbuatında necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, [[Azərbaycançılıq|azərbaycançı]] düşüncə üstün mövqeyə çıxmışdı. [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərində ''[[Azərbaycan]]'' adlanacaq mətbuat orqanını da zəmanə artıq hazırlamışdı. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin yaranması ilə "Azərbaycan" adlı qəzetin nəşrə başlamasının reallaşması milli mətbuatımızın tarixində təkcə ərazi olaraq ölkənin deyil, milli dövlətin adını ifadə edən mətbuat orqanının fəaliyyətə başlaması ilə əlamətdardır. Bu mənada, "Azərbaycan" qəzetinin rəsmi dövlət qəzeti kimi meydana çıxması Azərbaycan tarixinin mühüm hadisəsidir.
''[[Azərbaycan]]'' qəzeti ondan əvvəl təxminən yarım əsrə yaxın bir müddət ərzində milli ziyalıların ölkənin adını daşıyan mətbuat orqanı yaratmaq, [[Qəzet|qəze]]<nowiki/>t çıxarmaq təşəbbüslərinin də davamı, məntiqi nəticəsi idi.[[1891]]-ci ildə tanınmış Azərbaycan ziyalısı [[Cəlal Ünsizadə]]<nowiki/>nin baş redaktoru olduğu ''Kəşkül'' qəzeti bağlandıqdan sonra ''Azərbaycan'' adlı qəzet çıxarmaq üçün rəsmi olaraq [[Tbilisi|Tiflis]]<nowiki/>də Baş Mətbuat İşləri İdarəsinə müraciət etmək arzusu da baş tutmamışdı. [[Təbriz]]<nowiki/>də Məşrutə hərəkatı dövründə nəşr edilən ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin də ömrü uzun sürə bilməmişdi. Bununla belə, [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərinin milli mətbuatında necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, [[Azərbaycançılıq|azərbaycançı]] düşüncə üstün mövqeyə çıxmışdı. [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərində ''[[Azərbaycan]]'' adlanacaq mətbuat orqanını da zəmanə artıq hazırlamışdı. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin yaranması ilə ''[[Azərbaycan]]'' adlı qəzetin nəşrə başlamasının reallaşması milli mətbuatımızın tarixində təkcə ərazi olaraq ölkənin deyil, milli dövlətin adını ifadə edən mətbuat orqanının fəaliyyətə başlaması ilə əlamətdardır. Bu mənada, ''Azərbaycan'' qəzetinin rəsmi dövlət qəzeti kimi meydana çıxması [[Azərbaycan tarixi]]<nowiki/>nin mühüm hadisəsidir.
Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>n "Azərbaycan" qəzeti haqqında yazırdı: ''Danışırlar ki, Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. "Azərbaycan" qəzetinin məsləki Vətən istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir.'' Qəzet [[1918]]-ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə]] şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri [[Bakı]]<nowiki/>da davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan q''əzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə [[438]] sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli,]] [[Ceyhun Hacıbəyli|Ceyhun Hacıbəyl]]<nowiki/>i, [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib.
Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>n ''Azərbaycan'' qəzeti haqqında yazırdı: ''Danışırlar ki, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan]] qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. Azərbaycan'' ''qəzetinin məsləki Vətən istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir.'' Qəzet [[1918]]-ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə]] şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri [[Bakı]]<nowiki/>da davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan q''əzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə [[438]] sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap ''Azərbaycan qəzeti'' edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli,]] [[Ceyhun Hacıbəyli|Ceyhun Hacıbəyl]]<nowiki/>i, [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib.
"Azərbaycan" qəzetinin [[rus dili]]<nowiki/>ndə nəşrinin baş redaktoru, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin deputatı [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]]<nowiki/>nin tam bir istiqlalçı ruhu var idi. Onun sonralar 1[[933|933-]]<nowiki/>cü ildə İstanbulda qələmə aldığı və hazırda [[Salman Mümtaz]] adına [[Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi]]<nowiki/>ndə saxlanılan ''[[27 aprel]] [[1920]]-ci il xatirələri'' adlı yazısı [[AXC]] hökumətinin süqutunun səbəbini gerçək surətdə əks etdirən qiymətli mənbədir. [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] xatirələrində yazırdı: "Nəhayət, 27 aprel gecəsi saat 12-də Bakıda bütün idarə, məhəllə bolşeviklərin əlinə keçdi. Bununla aşağı-yuxarı ikillik Milli Azərbaycan istiqlal tarixi qapandı. milli azəri türkünün istiqlal ruhunu əlindən ala bilmədilər. İşğal zəfərləri yarımçıq qaldı. Məmləkətin həqiqi övladlarının istiqlal uğrundakı qan ilə boyanmış və müttəhid bir kütlə halındakı gənc övladlarının hürriyyət və istiqlaliyyət ruhu ilə istiqlal hələ yürüyür. İmanın qüvvəsi, istiqlalın təbcili bizdə Bakı və Azərbaycan yaşadıqca yaşayacaq və bütün türk ellərini istiqlal ilə sevindirəcəkdir".
nin [[rus dili]]<nowiki/>ndə nəşrinin baş redaktoru, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin deputatı [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]]<nowiki/>nin tam bir istiqlalçı ruhu var idi. Onun sonralar 1[[933|933-]]<nowiki/>cü ildə İstanbulda qələmə aldığı və hazırda [[Salman Mümtaz]] adına [[Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi]]<nowiki/>ndə saxlanılan ''[[27 aprel]] [[1920]]-ci il xatirələri'' adlı yazısı [[AXC]] hökumətinin süqutunun səbəbini gerçək surətdə əks etdirən qiymətli mənbədir. [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] xatirələrində yazırdı: ''Nəhayət, [[27 aprel]] gecəsi saat 12-də Bakıda bütün idarə, məhəllə bolşeviklərin əlinə keçdi. Bununla aşağı-yuxarı ikillik Milli Azərbaycan [[İstiqlal qəzeti|istiqlal]] tarixi qapandı. milli [[Azəri Türk (jurnal)|azəri türkü]]<nowiki/>nün istiqlal ruhunu əlindən ala bilmədilər. İşğal zəfərləri yarımçıq qaldı. Məmləkətin həqiqi övladlarının istiqlal uğrundakı qan ilə boyanmış və müttəhid bir kütlə halındakı gənc övladlarının hürriyyət və istiqlaliyyət ruhu ilə istiqlal hələ yürüyür. İmanın qüvvəsi, istiqlalın təbcili bizdə [[Bakı]] və [[Azərbaycan]] yaşadıqca yaşayacaq və bütün türk ellərini istiqlal ilə sevindirəcəkdir.
Dövrün görkəmli ziyalıları rəsmi dövlət orqanının ətrafında birləşərək "Azərbaycan"çıların möhkəm cəbhəsini yaratmışdılar. "Azərbaycan"çıların fikrinə görə, "Azərbaycan" məfhumu [[Coğrafiya|coğraf]]<nowiki/>i bir mənadan ziyadə fikir və əməl şəklində təcəssüm edir. İstiqlal xaricində onun üçün bir Azərbaycan yoxdur". Beləliklə, "Azərbaycan" qəzeti azərbaycançı fikirlərin və əməllərin, istiqlal idealının qəzeti idi. Tədqiqatçıların fikrincə, ''Azərbaycan'' qəzeti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətinin mətbu salnaməsidir. "Azərbaycan" qəzetinin [[Gəncə]] və [[Bakı]] nəşrlərində [[Xalq Cümhuriyyəti binası|Xalq Cümhuriyyəti]] hökumətinin həyatında baş vermiş bütün hadisələr və proseslər özünün layiqli əksini tapıb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin istiqlal bəyannaməsi, [[AXC]] Milli Məclisinin işə başlaması və fəaliyyəti, Bakının [[Qafqaz İslam Ordusu]] tərəfindən azad olunması, [[Bakı Dövlət Universiteti]]<nowiki/>nin yaradılması, dövlət müstəqilliyinin ildönümünün qeyd edilməsi, hətta hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi zərurəti və s. kimi tarixi hadisələri bütün təfərrüatı ilə öyrənmək üçün "Azərbaycan" qəzeti mötəbər mənbədir. "Azərbaycan"çılar mövzusundan asılı olmayaraq, haqqında söz açılan məsələlərə müstəqil dövlətin formalaşdırılması və möhkəmləndirilməsi mövqeyindən yanaşır, yeni qurulmuş milli hökumətin ideyalarını və əməli addımlarını xalqa çatdırırdılar.
Dövrün görkəmli ziyalıları rəsmi dövlət orqanının ətrafında birləşərək [[Azərbaycan]]çıların möhkəm cəbhəsini yaratmışdılar. Azərbaycan çıların fikrinə görə, Azərbaycan məfhumu [[Coğrafiya|coğraf]]<nowiki/>i bir mənadan ziyadə fikir və əməl şəklində təcəssüm edir. İstiqlal xaricində onun üçün bir Azərbaycan yoxdur.'' Beləliklə, ''Azərbaycan'' qəzeti azərbaycançı fikirlərin və əməllərin, istiqlal idealının qəzeti idi. Tədqiqatçıların fikrincə, [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]] [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin fəaliyyətinin mətbu salnaməsidir. ''Azərbaycan'' qəzetinin [[Gəncə]] və [[Bakı]] nəşrlərində [[Xalq Cümhuriyyəti binası|Xalq Cümhuriyyəti]] hökumətinin həyatında baş vermiş bütün hadisələr və proseslər özünün layiqli əksini tapıb. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət rəmzləri|Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin istiqlal bəyannaməsi, [[AXC]] [[Milli Məclis]]<nowiki/>inin işə başlaması və fəaliyyəti, Bakının [[Qafqaz İslam Ordusu]] tərəfindən azad olunması, [[Bakı Dövlət Universiteti]]<nowiki/>nin yaradılması, dövlət müstəqilliyinin ildönümünün qeyd edilməsi, hətta hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi zərurəti və s. kimi tarixi hadisələri bütün təfərrüatı ilə öyrənmək üçün ''[[Azərbaycan]]'' qəzeti mötəbər mənbədir. ''[[Azərbaycan]]'' çılar mövzusundan asılı olmayaraq, haqqında söz açılan məsələlərə müstəqil dövlətin formalaşdırılması və möhkəmləndirilməsi mövqeyindən yanaşır, yeni qurulmuş milli hökumətin ideyalarını və əməli addımlarını xalqa çatdırırdılar.
Görkəmli publisist Məhəmmədağa Şahtaxtlının "Azərbaycanda darülfünun" məqaləsində ölkədə universitet açılması hadisəsi müstəqil dövləti qurmağın, inkişaf etdirməyin və qorumağın mühüm vasitələrindən biri olaraq dəyərləndirilir. Məhəmmədağa Şahtaxtlıya görə: ''Darülfünun olmazsa... ümumi
Görkəmli publisist [[Məhəmməd ağa Şahtaxtlı|Məhəmmədağa Şahtaxtlı]]<nowiki/>nın ''Azərbaycanda darülfünun'' məqaləsində ölkədə universitet açılması hadisəsi müstəqil dövləti qurmağın, inkişaf etdirməyin və qorumağın mühüm vasitələrindən biri olaraq dəyərləndirilir. [[Məhəmməd ağa Şahtaxtinski|Məhəmmədağa Şahtaxtlı]]<nowiki/>ya görə: ''[[Darülfünun|Darülfün]]<nowiki/>un olmazsa... ümumi''
maarifə aid orta məktəblərimizdə dərs verəcək müəllimlərimiz olmaz. Naxoşlarımızı müalicə edəcək təbiblər yetişməz. Hüquqşünas alimlər bulamayız ki, mal və mülk üçün münaqişə edən vətəndaşlarımızı... mühakimə etsin... Mədəni həyatın şəraitinə və amillərinə təhdid nəzərilə baxıldıqda o dəqiqə görünür ki, bu həyatın mənbəyi, sərçeşməsi mabədəl qəvalül-darülfünundur. Darülfünundan əl çəkmək mədəni həyatdan rugərdan olmaqdır''.<ref>Ülviyyə Tahirqızı Xalq Cəbhəsi.-2014.-28 iyun.-113.-S.11.</ref>
maarifə aid orta məktəblərimizdə dərs verəcək müəllimlərimiz olmaz. Naxoşlarımızı müalicə edəcək təbiblər yetişməz. Hüquqşünas alimlər bulamayız ki, mal və mülk üçün münaqişə edən vətəndaşlarımızı... mühakimə etsin... Mədəni həyatın şəraitinə və amillərinə təhdid nəzərilə baxıldıqda o dəqiqə görünür ki, bu həyatın mənbəyi, sərçeşməsi mabədəl qəvalül-darülfünundur. [[Darülfünun|Darülfün]]<nowiki/>undan əl çəkmək mədəni həyatdan rugərdan olmaqdır''.<ref>Ülviyyə Tahirqızı Xalq Cəbhəsi.-2014.-28 iyun.-113.-S.11.</ref>


== Redaktorları ==
== Redaktorları ==
Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyl]]<nowiki/>in ''Azərbaycan'' qəzeti haqqında yazırdı: ''"Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. Azərbaycan qəzetinin məsləki [[Vətən]] istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir".'' Qəzet [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə şəhəri]]<nowiki/>ndə nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan'' qəzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]], [[Ceyhun Hacıbəyli]], [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib.
Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyl]]<nowiki/>in ''Azərbaycan'' qəzeti haqqında yazırdı: ''Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. [[Azərbaycan qəzetlərinin siyahısı|Azərbaycan qəzeti]]<nowiki/>nin məsləki [[Vətən]] istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir.'' Qəzet [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə şəhəri]]<nowiki/>ndə nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan'' qəzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]], [[Ceyhun Hacıbəyli]], [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib.
''Azərbaycan'' qəzetinin redaktorları arasında onlardan hər birinin xidmətini yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin fəaliyyəti xüsusi fərqlənib. [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin ''"Azərbaycan"'' qəzetinə redaktorluq etdiyi vaxt digərləri ilə müqasiyədə daha çoxdur. Bundan başqa, mətbuat sahəsində daha böyük təcrübəyə malik olan Üzeyir Hacıbəylinin ''Azərbaycan'' qəzetinin ideya-siyasi səviyyəsinin yüksəldilməsindəki xidmətləri yüksək qiymətə layiqdir. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin açılması münasibətilə [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin ''Azərbaycan'' qəzetinin [[1918]]-ci il [[7 dekabr]] tarixli 58-ci sayında çap edilmiş "Tarixi günümüz" məqaləsində yazır: ''Bu o gündür ki, [[Azərbaycan türkləri]]<nowiki/>nin Milli Məclisi, [[Milli Şura]]<nowiki/>sı açılıb. Azərbaycan təkmil bir hökumət şəklinə girir. Yüz-yüz əlli sənə bundan əvvəl müxtəlif xanlıqlardan ibarət olan Azərbaycan torpağının rus istilasından qazandığı bir mənfəət o oldu ki, bu torpaq üzərində qurulmuş olan saxta və əməli hüquqları silinib-süpürülmüş müttəhid və vəsi bir ərazi şəklinə girdi və bu gün xilas olub da iki milyon mütəcavüz nüfus ilə [[Azərbaycan Cümhuriyyəti]] namını daşımağa kəsbi-ləyaqət etdi. Bəs bu gün haman bu [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin milli parlamanı, Milli Məclisi açılmaqla təşkilat və tərtibati-siyasiyyəsi artıq itmama yetir. Belə olan surətdə, deməli, qəlbimizdə bəslədiyimiz ümid - parlamanımızdır. Və ümidvarıq ki, cavan parlamanımız bu ümidimizin hüsuli yolunda var qüvvəsilə çalışacaq və Vətənimizin istiqlal və azadlığına birinci səbəb olacaqdır''.
''Azərbaycan'' qəzetinin redaktorları arasında onlardan hər birinin xidmətini yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin fəaliyyəti xüsusi fərqlənib. [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]]<nowiki/>nə redaktorluq etdiyi vaxt digərləri ilə müqasiyədə daha çoxdur. Bundan başqa, mətbuat sahəsində daha böyük təcrübəyə malik olan [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]]<nowiki/>nin ideya-siyasi səviyyəsinin yüksəldilməsindəki xidmətləri yüksək qiymətə layiqdir. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin açılması münasibətilə [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin ''Azərbaycan'' qəzetinin [[1918]]-ci il [[7 dekabr]] tarixli 58-ci sayında çap edilmiş "Tarixi günümüz" məqaləsində yazır: ''Bu o gündür ki, [[Azərbaycan türkləri]]<nowiki/>nin Milli Məclisi, [[Milli Şura]]<nowiki/>sı açılıb. Azərbaycan təkmil bir hökumət şəklinə girir. Yüz-yüz əlli sənə bundan əvvəl müxtəlif xanlıqlardan ibarət olan Azərbaycan torpağının rus istilasından qazandığı bir mənfəət o oldu ki, bu torpaq üzərində qurulmuş olan saxta və əməli hüquqları silinib-süpürülmüş müttəhid və vəsi bir ərazi şəklinə girdi və bu gün xilas olub da iki milyon mütəcavüz nüfus ilə [[Azərbaycan Cümhuriyyəti]] namını daşımağa kəsbi-ləyaqət etdi. Bəs bu gün haman bu [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin milli parlamanı, Milli Məclisi açılmaqla təşkilat və tərtibati-siyasiyyəsi artıq itmama yetir. Belə olan surətdə, deməli, qəlbimizdə bəslədiyimiz ümid - parlamanımızdır. Və ümidvarıq ki, cavan parlamanımız bu ümidimizin hüsuli yolunda var qüvvəsilə çalışacaq və Vətənimizin istiqlal və azadlığına birinci səbəb olacaqdır''.
[[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]] 1[[919]]-cu il yanvarın 16-dan [[1920|1920-]]<nowiki/>ci il aprelin 27-nə kimi ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin baş redaktoru olub. Qəzetdə onun çoxsayda baş məqaləsi, Azərbaycan parlamanenti haqqında reportajları, teatr və musiqiyə həsr olunmuş tənqidi yazıları çap edilmişdir. ''İçimizdəki Denikinlər, İstiqlal və istiqbal ümidi, İstefa münasibətilə, Azərbaycan istiqbalı, Azərbaycan parlamanı, Qarabağ hadisatı, Ermənistan və Azərbaycan münasibatı, Nə istəyirlər, Qara təhlükə'' və s. məqalələr bu gün də öz aktuallığını itirməyib.
[[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]] 1[[919]]-cu il yanvarın 16-dan [[1920|1920-]]<nowiki/>ci il aprelin 27-nə kimi ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin baş redaktoru olub. Qəzetdə onun çoxsayda baş məqaləsi, Azərbaycan parlamanenti haqqında reportajları, teatr və musiqiyə həsr olunmuş tənqidi yazıları çap edilmişdir. ''İçimizdəki Denikinlər, İstiqlal və istiqbal ümidi, İstefa münasibətilə, Azərbaycan istiqbalı, Azərbaycan parlamanı, Qarabağ hadisatı, Ermənistan və Azərbaycan münasibatı, Nə istəyirlər, Qara təhlükə'' və s. məqalələr bu gün də öz aktuallığını itirməyib.
[[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy Hacıbəyli]] ''Eyni müamilə gözləyirik'' məqaləsində yazır: ''Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan hökumətinə tabe olmamaq qəsdilə göstərməkdə olduqları inad artıq həyasızlıq dərəcəsinə varmışdır (Azərbaycan qəzeti, 5 may 1919-cu il). Nə istəyirlər məqaləsində yazırdı: Mart hadisatında (1918-ci ilin mart soyqırımı nəzərdə tutulur - S.Q.) bizi, yəni müsəlman burjuyundan tutmuş müsəlman fəqirləri, kasibəsini və baxüsus müsəlman əlsiz-ayaqsızlarını erməni-daşnak soldatlarının süngü, güllə və xəncərlərlə arvad və uşağına kimi qırdıran bolşeviklərə biz nətövr etibar edə bilərik? Bolşeviklik naminə erməni-müsəlman qırğını salanların hansı "gözəl" sözünə və "insaniyyəti-pərvəranə" sözlərinə inana bilərik? Bolşevikləri dursun, menşeviklərinə nasıl bel bağlaya bilərik? İstiqlalımızı qəbul etmədiklərinə görəmi? Və bu gün hər bir vəsilə ilə olur-olsun "istiqlalımızı əlimizdən almaq yolunda çalışdıqlarına görəmi?'' (''Azərbaycan'' qəzeti, [[7 may]] [[1919]]-cu il).
[[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy Hacıbəyli]] ''Eyni müamilə gözləyirik'' məqaləsində yazır: ''Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan hökumətinə tabe olmamaq qəsdilə göstərməkdə olduqları inad artıq həyasızlıq dərəcəsinə varmışdır (Azərbaycan qəzeti, 5 may 1919-cu il). Nə istəyirlər məqaləsində yazırdı: Mart hadisatında (1918-ci ilin mart soyqırımı nəzərdə tutulur - S.Q.) bizi, yəni müsəlman burjuyundan tutmuş müsəlman fəqirləri, kasibəsini və baxüsus müsəlman əlsiz-ayaqsızlarını erməni-daşnak soldatlarının süngü, güllə və xəncərlərlə arvad və uşağına kimi qırdıran bolşeviklərə biz nətövr etibar edə bilərik? Bolşeviklik naminə erməni-müsəlman qırğını salanların hansı "gözəl" sözünə və "insaniyyəti-pərvəranə" sözlərinə inana bilərik? Bolşevikləri dursun, menşeviklərinə nasıl bel bağlaya bilərik? İstiqlalımızı qəbul etmədiklərinə görəmi? Və bu gün hər bir vəsilə ilə olur-olsun istiqlalımızı əlimizdən almaq yolunda çalışdıqlarına görəmi?'' (''Azərbaycan'' qəzeti, [[7 may]] [[1919]]-cu il).
[[AXC]]-nin dövlət bayrağı qəbul olunarkən Üzeyirbəy "Azərbaycan" qəzetinin 2 may 1919-cu il, 175-ci sayında ''Bayrağımız saralmaz'' məqaləsində yazırdı: ''...Bayrağımız haqq bayrağıdır. O, bir millətin bəşəri hüquqlarının parçasıdır. Bir millətin ki, onun insan kimi yaşamağa haqqı vardır. Bir millətinki, daha əsir olmaq istəmir...''.
[[AXC]]-nin dövlət bayrağı qəbul olunarkən Üzeyirbəy ''Azərbaycan'' qəzetinin 2 may 1919-cu il, 175-ci sayında ''Bayrağımız saralmaz'' məqaləsində yazırdı: ''...Bayrağımız haqq bayrağıdır. O, bir millətin bəşəri hüquqlarının parçasıdır. Bir millətin ki, onun insan kimi yaşamağa haqqı vardır. Bir millətinki, daha əsir olmaq istəmir...''.
Müstəqillik dövründə Üzeyir bəy həm publisistika, həm də musiqi sahəsində çalışırdı. O, 1919-cu ildə [[Əhməd Cavad|Əhməd Cavadı]]<nowiki/>n sözlərinə bəstələdiyi ''[[Azərbaycan]]'' marşı hazırda müstəqil [[Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti|Azərbaycan Respublikas]]ının himnidir. "Azərbaycan" qəzetinin 1919-cu il 27 fevral tarixli 124-cü sayında göstərilirdi: "...Üzeyir Hacıbəyov tərəfindən "Azərbaycan" adlı bir balet rəqsi yazılmışdır ki, bu baletdə ''tərəkəmə'' səbukundədir və səhnə üçün hazırlanmaqdadır...".
Müstəqillik dövründə Üzeyir bəy həm publisistika, həm də musiqi sahəsində çalışırdı. O, 1919-cu ildə [[Əhməd Cavad|Əhməd Cavadı]]<nowiki/>n sözlərinə bəstələdiyi ''[[Azərbaycan]]'' marşı hazırda müstəqil [[Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti|Azərbaycan Respublikas]]ının himnidir. ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin [[1919|1919-]]<nowiki/>cu il [[27 fevral]] tarixli 124-cü sayında göstərilirdi: ''...[[Üzeyir Hacıbəyov]] tərəfindən Azərbaycan adlı bir balet rəqsi yazılmışdır ki, bu baletdə tərəkəmə səbukundədir və səhnə üçün hazırlanmaqdadır...''.
[[1991]]-ci ildə respublikamızda rəsmi parlament qəzeti təsis edilərkən Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin bu adda qəzeti çıxdığından onu "Azərbaycan" adlandırmaq mümkün olmadı. Nəşrə ilk "Azərbaycan"la eyni dövrdə çıxan, onun reqaktor və müəlliflərinin əməkdaşlıq etdiyi "Həyat" qəzetinin adı verildi. 444 nömrədən sonra isə (23 sentyabr 1992-ci ildə) Azərbaycan Respublikasının parlament orqanına öz adı - "Azərbaycan" qaytarıldı. Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin nəşri "Azərbaycan" adlandırılsa da, onun rəsmi dövlət qəzetinə heç bir aidiyyatı olmayıb. Özünü ADR-in varisi elan etmiş Azərbaycan Respubikasının parlament qəzeti (orqanı) statusunda ilk dövrdə (yuxarıda qeyd olunan səbəbdən) "Həyat" adlanan nəşrə "Azərbaycan" adının qaytarılması tarixi ədalətin bərpası idi.
[[1991]]-ci ildə respublikamızda rəsmi parlament qəzeti təsis edilərkən Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin bu adda qəzeti çıxdığından onu ''Azərbaycan'' adlandırmaq mümkün olmadı. Nəşrə ilk ''Azərbaycan''la eyni dövrdə çıxan, onun reqaktor və müəlliflərinin əməkdaşlıq etdiyi [[Həyat (qəzet)|''Həyat'' qəzeti]]<nowiki/>nin adı verildi. 444 nömrədən sonra isə (23 sentyabr 1992-ci ildə) Azərbaycan Respublikasının parlament orqanına öz adı - A''zərbaycan'' qaytarıldı. Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin nəşri ''Azərbaycan'' adlandırılsa da, onun rəsmi dövlət qəzetinə heç bir aidiyyatı olmayıb. Özünü ADR-in varisi elan etmiş Azərbaycan Respubikasının parlament qəzeti (orqanı) statusunda ilk dövrdə (yuxarıda qeyd olunan səbəbdən) "Həyat" adlanan nəşrə "Azərbaycan" adının qaytarılması tarixi ədalətin bərpası idi.

<nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/>''<nowiki/><nowiki/><nowiki/>''
== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==

* [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]
* [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]
== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==

06:36, 30 may 2018 tarixindəki versiya

Azərbaycan
Loqonun şəkli
Növ Rəsmi dövlət qəzeti
Format A2
Sahibi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamenti
Təsisçi Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin orqanı
Baş redaktor Bəxtiyar Sadıqov
Redaktor
Yaranma tarixi 15 sentyabr 1918
Dil Azərbaycan dili
Nəşrini dayandırıb 28 aprel 1920
Qiymət 40 qəpik
Səhifə 8-16
Baş ofis
Ünvan Bakı ş., Mətbuat pr. 529-cu məhəllə, 4-cü mərtəbə
Ölkə
Tiraj 10445 (2014-cü il)[1]
Azərbaycan Qəzeti
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Azərbaycan" — Rəsmi dövlət qəzeti. Milli Məclisin orqanı.1918-ci ildə yaradılıb. ADR hökuməti 1918-ci il 3 iyulunda Azərbaycan Cümhuriyyəti hökumətinin xəbərləri adı altında öz rəsmi orqanının dərcinə başlanması haqqında qərar verdi. Azərbaycan qəzetinin parlament orqanı kimi ilk nömrəsi 15 sentyabr 1918-ci il tarixində - Qafqaz İslam Ordusunun Bakını erməni-bolşevik işğalından, zülmündən azad etdiyi gün Gəncədə işıq üzü gördü. İlk redaktorlarından biri Üzeyir bəy Hacıbəyli olub. Qəzet 1919-ci il dekabrın 28-nə qədər Üzeyir bəyin qardaşı Ceyhun Hacıbəylinin imzası ilə çıxıb. O dövrdə nəşrin ərsəyə gəlməsində Ceyhun Hacıbəylinin əməyi və xidmətləri şəksizdir. Azərbaycan Demokratik Respublikası nin süqutundan sonra ölkədən köçmək məcburiyyətində qalan Ceyhun Hacıbəyli öz mühacirlik həyatında da eyni adlı qəzet buraxmağa çalışmış və 1951-ci ildə buna Münxendə (Almaniyada) nail olmuşdu.

Azərbaycan (qəzet) yaranma tarixi AXC

Azərbaycan qəzeti ondan əvvəl təxminən yarım əsrə yaxın bir müddət ərzində milli ziyalıların ölkənin adını daşıyan mətbuat orqanı yaratmaq, qəzet çıxarmaq təşəbbüslərinin də davamı, məntiqi nəticəsi idi.1891-ci ildə tanınmış Azərbaycan ziyalısı Cəlal Ünsizadənin baş redaktoru olduğu Kəşkül qəzeti bağlandıqdan sonra Azərbaycan adlı qəzet çıxarmaq üçün rəsmi olaraq Tiflisdə Baş Mətbuat İşləri İdarəsinə müraciət etmək arzusu da baş tutmamışdı. Təbrizdə Məşrutə hərəkatı dövründə nəşr edilən Azərbaycan qəzetinin də ömrü uzun sürə bilməmişdi. Bununla belə, XX əsrin əvvəllərinin milli mətbuatında necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, azərbaycançı düşüncə üstün mövqeyə çıxmışdı. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan adlanacaq mətbuat orqanını da zəmanə artıq hazırlamışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ilə Azərbaycan adlı qəzetin nəşrə başlamasının reallaşması milli mətbuatımızın tarixində təkcə ərazi olaraq ölkənin deyil, milli dövlətin adını ifadə edən mətbuat orqanının fəaliyyətə başlaması ilə əlamətdardır. Bu mənada, Azərbaycan qəzetinin rəsmi dövlət qəzeti kimi meydana çıxması Azərbaycan tarixinin mühüm hadisəsidir. Qəzetin baş redaktoru Üzeyir Hacıbəylin Azərbaycan qəzeti haqqında yazırdı: Danışırlar ki, Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. Azərbaycan qəzetinin məsləki Vətən istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir. Qəzet 1918-ci il 15 sentyabr tarixdə Gəncə şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etmişdi. İki dildə çıxan Azərbaycan qəzetinin Azərbaycan dilində 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunub. İlk sayları Heyəti-idarə, Heyəti-təhririyyə kimi Redaksiya heyəti mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap Azərbaycan qəzeti edilən Azərbaycan qəzetinə müxtəlif vaxtlarda Üzeyir Hacıbəyli, Ceyhun Hacıbəyli, Xəlil İbrahim, qəzetin rus variantına isə Səfi bəy Rüstəmbəyli baş redaktorluq edib. nin rus dilində nəşrinin baş redaktoru, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Məclisinin deputatı Səfi bəy Rüstəmbəylinin tam bir istiqlalçı ruhu var idi. Onun sonralar 1933-cü ildə İstanbulda qələmə aldığı və hazırda Salman Mümtaz adına Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində saxlanılan 27 aprel 1920-ci il xatirələri adlı yazısı AXC hökumətinin süqutunun səbəbini gerçək surətdə əks etdirən qiymətli mənbədir. Səfi bəy Rüstəmbəyli xatirələrində yazırdı: Nəhayət, 27 aprel gecəsi saat 12-də Bakıda bütün idarə, məhəllə bolşeviklərin əlinə keçdi. Bununla aşağı-yuxarı ikillik Milli Azərbaycan istiqlal tarixi qapandı. milli azəri türkünün istiqlal ruhunu əlindən ala bilmədilər. İşğal zəfərləri yarımçıq qaldı. Məmləkətin həqiqi övladlarının istiqlal uğrundakı qan ilə boyanmış və müttəhid bir kütlə halındakı gənc övladlarının hürriyyət və istiqlaliyyət ruhu ilə istiqlal hələ yürüyür. İmanın qüvvəsi, istiqlalın təbcili bizdə Bakı və Azərbaycan yaşadıqca yaşayacaq və bütün türk ellərini istiqlal ilə sevindirəcəkdir. Dövrün görkəmli ziyalıları rəsmi dövlət orqanının ətrafında birləşərək Azərbaycançıların möhkəm cəbhəsini yaratmışdılar. Azərbaycan çıların fikrinə görə, Azərbaycan məfhumu coğrafi bir mənadan ziyadə fikir və əməl şəklində təcəssüm edir. İstiqlal xaricində onun üçün bir Azərbaycan yoxdur. Beləliklə, Azərbaycan qəzeti azərbaycançı fikirlərin və əməllərin, istiqlal idealının qəzeti idi. Tədqiqatçıların fikrincə, Azərbaycan qəzeti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətinin mətbu salnaməsidir. Azərbaycan qəzetinin Gəncə və Bakı nəşrlərində Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin həyatında baş vermiş bütün hadisələr və proseslər özünün layiqli əksini tapıb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin istiqlal bəyannaməsi, AXC Milli Məclisinin işə başlaması və fəaliyyəti, Bakının Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən azad olunması, Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması, dövlət müstəqilliyinin ildönümünün qeyd edilməsi, hətta hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi zərurəti və s. kimi tarixi hadisələri bütün təfərrüatı ilə öyrənmək üçün Azərbaycan qəzeti mötəbər mənbədir. Azərbaycan çılar mövzusundan asılı olmayaraq, haqqında söz açılan məsələlərə müstəqil dövlətin formalaşdırılması və möhkəmləndirilməsi mövqeyindən yanaşır, yeni qurulmuş milli hökumətin ideyalarını və əməli addımlarını xalqa çatdırırdılar. Görkəmli publisist Məhəmmədağa Şahtaxtlının Azərbaycanda darülfünun məqaləsində ölkədə universitet açılması hadisəsi müstəqil dövləti qurmağın, inkişaf etdirməyin və qorumağın mühüm vasitələrindən biri olaraq dəyərləndirilir. Məhəmmədağa Şahtaxtlıya görə: Darülfünun olmazsa... ümumi maarifə aid orta məktəblərimizdə dərs verəcək müəllimlərimiz olmaz. Naxoşlarımızı müalicə edəcək təbiblər yetişməz. Hüquqşünas alimlər bulamayız ki, mal və mülk üçün münaqişə edən vətəndaşlarımızı... mühakimə etsin... Mədəni həyatın şəraitinə və amillərinə təhdid nəzərilə baxıldıqda o dəqiqə görünür ki, bu həyatın mənbəyi, sərçeşməsi mabədəl qəvalül-darülfünundur. Darülfünundan əl çəkmək mədəni həyatdan rugərdan olmaqdır.[2]


Redaktorları

Qəzetin baş redaktoru Üzeyir Hacıbəylin Azərbaycan qəzeti haqqında yazırdı: Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. Azərbaycan qəzetinin məsləki Vətən istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir. Qəzet 1918-ci il 15 sentyabr tarixdə Gəncə şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etmişdi. İki dildə çıxan Azərbaycan qəzetinin Azərbaycan dilində 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunub. İlk sayları Heyəti-idarə, Heyəti-təhririyyə kimi Redaksiya heyəti mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən Azərbaycan qəzetinə müxtəlif vaxtlarda Üzeyir Hacıbəyli, Ceyhun Hacıbəyli, Xəlil İbrahim, qəzetin rus variantına isə Səfi bəy Rüstəmbəyli baş redaktorluq edib. Azərbaycan qəzetinin redaktorları arasında onlardan hər birinin xidmətini yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, Üzeyir Hacıbəylinin fəaliyyəti xüsusi fərqlənib. Üzeyir Hacıbəylinin Azərbaycan qəzetinə redaktorluq etdiyi vaxt digərləri ilə müqasiyədə daha çoxdur. Bundan başqa, mətbuat sahəsində daha böyük təcrübəyə malik olan Üzeyir Hacıbəylinin Azərbaycan qəzetinin ideya-siyasi səviyyəsinin yüksəldilməsindəki xidmətləri yüksək qiymətə layiqdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Məclisinin açılması münasibətilə Üzeyir Hacıbəylinin Azərbaycan qəzetinin 1918-ci il 7 dekabr tarixli 58-ci sayında çap edilmiş "Tarixi günümüz" məqaləsində yazır: Bu o gündür ki, Azərbaycan türklərinin Milli Məclisi, Milli Şurası açılıb. Azərbaycan təkmil bir hökumət şəklinə girir. Yüz-yüz əlli sənə bundan əvvəl müxtəlif xanlıqlardan ibarət olan Azərbaycan torpağının rus istilasından qazandığı bir mənfəət o oldu ki, bu torpaq üzərində qurulmuş olan saxta və əməli hüquqları silinib-süpürülmüş müttəhid və vəsi bir ərazi şəklinə girdi və bu gün xilas olub da iki milyon mütəcavüz nüfus ilə Azərbaycan Cümhuriyyəti namını daşımağa kəsbi-ləyaqət etdi. Bəs bu gün haman bu Azərbaycan Cümhuriyyətinin milli parlamanı, Milli Məclisi açılmaqla təşkilat və tərtibati-siyasiyyəsi artıq itmama yetir. Belə olan surətdə, deməli, qəlbimizdə bəslədiyimiz ümid - parlamanımızdır. Və ümidvarıq ki, cavan parlamanımız bu ümidimizin hüsuli yolunda var qüvvəsilə çalışacaq və Vətənimizin istiqlal və azadlığına birinci səbəb olacaqdır. Üzeyir bəy 1919-cu il yanvarın 16-dan 1920-ci il aprelin 27-nə kimi Azərbaycan qəzetinin baş redaktoru olub. Qəzetdə onun çoxsayda baş məqaləsi, Azərbaycan parlamanenti haqqında reportajları, teatr və musiqiyə həsr olunmuş tənqidi yazıları çap edilmişdir. İçimizdəki Denikinlər, İstiqlal və istiqbal ümidi, İstefa münasibətilə, Azərbaycan istiqbalı, Azərbaycan parlamanı, Qarabağ hadisatı, Ermənistan və Azərbaycan münasibatı, Nə istəyirlər, Qara təhlükə və s. məqalələr bu gün də öz aktuallığını itirməyib. Üzeyir bəy Hacıbəyli Eyni müamilə gözləyirik məqaləsində yazır: Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan hökumətinə tabe olmamaq qəsdilə göstərməkdə olduqları inad artıq həyasızlıq dərəcəsinə varmışdır (Azərbaycan qəzeti, 5 may 1919-cu il). Nə istəyirlər məqaləsində yazırdı: Mart hadisatında (1918-ci ilin mart soyqırımı nəzərdə tutulur - S.Q.) bizi, yəni müsəlman burjuyundan tutmuş müsəlman fəqirləri, kasibəsini və baxüsus müsəlman əlsiz-ayaqsızlarını erməni-daşnak soldatlarının süngü, güllə və xəncərlərlə arvad və uşağına kimi qırdıran bolşeviklərə biz nətövr etibar edə bilərik? Bolşeviklik naminə erməni-müsəlman qırğını salanların hansı "gözəl" sözünə və "insaniyyəti-pərvəranə" sözlərinə inana bilərik? Bolşevikləri dursun, menşeviklərinə nasıl bel bağlaya bilərik? İstiqlalımızı qəbul etmədiklərinə görəmi? Və bu gün hər bir vəsilə ilə olur-olsun istiqlalımızı əlimizdən almaq yolunda çalışdıqlarına görəmi? (Azərbaycan qəzeti, 7 may 1919-cu il). AXC-nin dövlət bayrağı qəbul olunarkən Üzeyirbəy Azərbaycan qəzetinin 2 may 1919-cu il, 175-ci sayında Bayrağımız saralmaz məqaləsində yazırdı: ...Bayrağımız haqq bayrağıdır. O, bir millətin bəşəri hüquqlarının parçasıdır. Bir millətin ki, onun insan kimi yaşamağa haqqı vardır. Bir millətinki, daha əsir olmaq istəmir.... Müstəqillik dövründə Üzeyir bəy həm publisistika, həm də musiqi sahəsində çalışırdı. O, 1919-cu ildə Əhməd Cavadın sözlərinə bəstələdiyi Azərbaycan marşı hazırda müstəqil Azərbaycan Respublikasının himnidir. Azərbaycan qəzetinin 1919-cu il 27 fevral tarixli 124-cü sayında göstərilirdi: ...Üzeyir Hacıbəyov tərəfindən Azərbaycan adlı bir balet rəqsi yazılmışdır ki, bu baletdə tərəkəmə səbukundədir və səhnə üçün hazırlanmaqdadır.... 1991-ci ildə respublikamızda rəsmi parlament qəzeti təsis edilərkən Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin bu adda qəzeti çıxdığından onu Azərbaycan adlandırmaq mümkün olmadı. Nəşrə ilk Azərbaycanla eyni dövrdə çıxan, onun reqaktor və müəlliflərinin əməkdaşlıq etdiyi Həyat qəzetinin adı verildi. 444 nömrədən sonra isə (23 sentyabr 1992-ci ildə) Azərbaycan Respublikasının parlament orqanına öz adı - Azərbaycan qaytarıldı. Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin nəşri Azərbaycan adlandırılsa da, onun rəsmi dövlət qəzetinə heç bir aidiyyatı olmayıb. Özünü ADR-in varisi elan etmiş Azərbaycan Respubikasının parlament qəzeti (orqanı) statusunda ilk dövrdə (yuxarıda qeyd olunan səbəbdən) "Həyat" adlanan nəşrə "Azərbaycan" adının qaytarılması tarixi ədalətin bərpası idi.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Mənbə

  • «Azərbaycan» — 90. «Oskar» NRM, Bakı, Ön söz: "Azərbaycan"ın varisi "Azərbaycan", səh 7-11.

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycan qəzeti 26.10.2014
  2. ↑ Ülviyyə Tahirqızı Xalq Cəbhəsi.-2014.-28 iyun.-113.-S.11.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Azərbaycan_(qəzet,_1918)&oldid=4315946"