İkinci Dünya müharibəsində Şərq cəbhəsi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
şablon
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
Sətir 9: Sətir 9:
| səbəbi = [[Üçüncü Reyx]]<nowiki/>in [[Barbarossa əməliyyatı]]<nowiki/>na start verməsi
| səbəbi = [[Üçüncü Reyx]]<nowiki/>in [[Barbarossa əməliyyatı]]<nowiki/>na start verməsi
| nəticəsi = SSRİ-nin qələbəsi
| nəticəsi = SSRİ-nin qələbəsi
* SSRİ [[Mərkəzi Avropa|Mərkəz]], [[Şərqi Avropa|Şərqi]], [[Baltikyanı ölkələr|Şimal-şərqi]] və [[Balkan yarımadasıCəmub-şərqi Avropa]]nı işğal edir və [[Çexoslovakiya]], [[Macarıstan Xalq Respublikası (1949-1989)|Macarıstan]], [[Polşa Xalq Respublikası|Polşa]], [[Rumıniya Sosialist Respublikası|Rumıniya]] və [[Almaniya Demokratik Respublikası|Şərqi Almaniya]] kimi ölkələrdə kommunist kukla hökumətlər təsis edir.
* SSRİ [[Mərkəzi Avropa|Mərkəz]], [[Şərqi Avropa|Şərqi]], [[Baltikyanı ölkələr|Şimal-şərqi]] və [[Balkan yarımadası||Cənub-şərqi Avropa]]<nowiki/>nı işğal edir və [[Çexoslovakiya]], [[Macarıstan Xalq Respublikası (1949-1989)|Macarıstan]], [[Polşa Xalq Respublikası|Polşa]], [[Rumıniya Sosialist Respublikası|Rumıniya]] və [[Almaniya Demokratik Respublikası|Şərqi Almaniya]] kimi ölkələrdə kommunist kukla hökumətlər təsis edir.
* Soyuq müharibənin başlaması və Dəmir pərdənin qurulması.
* [[Soyuq müharibə]]<nowiki/>nin başlaması və "[[Dəmir pərdə]]"nin qurulması.
* Yunanıstan vətəndaş müharibəsinin başlaması.
* [[Yunanıstan vətəndaş müharibəsi]]<nowiki/>nin başlaması.
| ərazi =
| ərazi =
* [[Almaniya tarixi (1945–1990)|Almaniyanın bölünməsi]].
* [[Almaniya tarixi (1945–1990)|Almaniyanın bölünməsi]].
Sətir 22: Sətir 22:
* {{flaqifikasiya|Macarıstan|1940}}
* {{flaqifikasiya|Macarıstan|1940}}
* {{flaqifikasiya|Bolqarıstan}} <small> (1944-cü ilin sentyabrın 5-dən 9-a qədər)</small>}}
* {{flaqifikasiya|Bolqarıstan}} <small> (1944-cü ilin sentyabrın 5-dən 9-a qədər)</small>}}
----'''Kukla dövlətlər'''{{plainlist|
----'''[[Kukla dövlət|Kukla dövlətlər]]'''{{plainlist|
* {{flaqifikasiya|Slovakiya|1939}}
* {{flaqifikasiya|Slovakiya|1939}}
* {{flaqifikasiya|Xorvatiya|1941}}}}
* {{flaqifikasiya|Xorvatiya|1941}}}}

08:33, 9 iyun 2018 versiyası

Şərq cəbhəsi
İkinci Dünya müharibəsi
Saat istiqamətində yuxarı soldan: sovet İl-2 Berlin səmalarında; alman Tiger (tank) Tiger I tankları Kurks döyüşündə; alman Stuka yüngül bombardman təyyarələri 1943-cü ildə; Ukraynada yəhudilərin Aynzatsqrupp tərəfindən öldürülməsi; Vilhelm Keytel Almaniya təslimiyyət aktını imzalaması; Stalinqrad döyüşü sovet qoşunları
Tarix 22 iyun 1941 – 25 may 1945
(3 il, 11 ay və 3 gün)
Yeri Şərqi Avropa, Mərkəzi AvropaBalkan yarımadası
Səbəbi Üçüncü Reyxin Barbarossa əməliyyatına start verməsi
Nəticəsi

SSRİ-nin qələbəsi

Ərazi dəyişikliyi
Münaqişə tərəfləri
Berlin-Roma-Tokio oxu

Kukla dövlətlər
Birgə döyüşkənlər
Antihitler koalisiyası

Keçmiş Berlin-Roma-Tokio oxu üzvləri

Sadəcə hava və dəniz
Komandan(lar)

bilinmir

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şərq cəbhəsi (alm. die Ostfront‎, ing. Eastern Front), Böyük Vətən müharibəsi (rus. Великая Отечественная война, translit. Velikaya Oteçestvennaya Voyna) və ya Almaniya–SSRİ müharibəsi (alm. German-Soviet War‎) — İkinci dünya müharibəsi illərində Şərqi Avropa, Mərkəzi AvropaBalkan yarımadasında Berlin-Roma-Tokio oxuFinlandiya ilə SSRİ, PolşaAntihitler koalisiyası arasında 22 iyun 1941–9 may 1945-ci illərdə baş vermiş müharibə cəbhəsi.

Şərq cəbhəsində baş verən döyüşlər tarixin ən böyük hərbi qarşıdurmaları olmuşdur. Onlar tarixdə görünməmiş vəhşilik, geniş miqyaslı dağıntılar, kütləvi deportasiyalar və çoxlu insanın döyüş, aclıq, xəstəlik və qırğınlara görə həyatını itirməsi ilə xarakterizə edilir. Şərq cəbhəsi demək olar ki, bütün həbs düşərgələrinin fəaliyyət göstərdiyi, gettoların tərtib edildiyi və poqromların, Holokostun baş verdiyi yer hesab edilir. İkinci Dünya müharibəsində təxminən 70 milyon nəfər həlak olmuşdursa, bu ədədin 30 milyonu Şərq cəbhəsinə aiddir. Şərq cəbhəsi İkinci Dünya müharibəsinin Avropa hissəsinin nəticəsini müəyyənləşdirmədə həlledici rol oynamışdır və Üçüncü Reyxin məğlub olmasının əsas səbəbidir.

Cəbhənin iki əsas döyüşçü tərəfi Üçüncü Reyx və Sovet İttifaqı idi. Şərq cəbhəsinin hərbi əməliyyatlarında iştirak etməyən ABŞBöyük Britaniya Sovet İttifaqına lend-liz şəklində çoxlu yardım göstərmişdir.

Arxaplan

İkinci Dünya müharibəsinin Şərq cəbhəsinin başlamasının səbəblərindən biri faşizmkommunizm rejimləri arasındakı ziddiyyətlər idi. SSRİ tərəfindən faşizm təhlükəsinin lazımınca qiymətləndirilməməsi də müharibənin mühüm səbəblərindən biri idi. 1941-ci ilin yazında YuqoslaviyaYunanıstan danışıqsız faşistlərə təslim oldu. Balkanlarda ingilislərin mövqelərinə ciddi zərbə vuruldu. Britaniya korpusu Misirə qaytarıldı. Daha sonra faşistlər, demək olar ki, bütün Avropanı özlərinə tabe etmişdilər. Qarşıda SSRİ-nin işğalı dururdu. Almaniya SSRİ üzərinə “Barbarossa” adlı hücum planı hazırlamışdı. Plana görə, SSRİ 1941-ci ilin payızına kimi işğal edilməli idi.[2]

Döyüşlər

1941-ci ilin iyununda Almaniya SSRİ-yə hücum etdi. “İldırımsürətli müharibə” strategiyasına əsaslanan alman qoşunları qışa qədər Arxangelsk-Həştərxan xəttinə çıxmaq niyyətində idilər. KiyevSmolenski ələ keçirən almanlar həmin ilin payızında Moskvaya yaxınlaşdılar, lakin dekabrda sovet qoşunlarının əks-hücumu ilə Moskva ətrafında alman qoşunları darmadağın edildi. Bununla da “İldırımsürətli müharibə” planı puça çıxdı.

Antihitler koalisiyası döyüşlərdə uğur qazana bilmirdi. Bu, almanlara Şərqdə SSRİ-yə qarşı hücumu genişləndirməyə imkan yaratdı, lakin almanların hücumu Stalinqrad yaxınlığında dayandırıldı. Sovet qoşunlarının əks-hücumu faşistlərin ağır məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Strateji üstünlük müttəfiq qoşunlarının tərəfinə keçdi. Müharibədə tam əsaslı dönüş yarandı.

Bu zaman Leninqradın blokadası yarıldı. Sovet qoşunları Qafqazda hücuma keçib almanları geri oturtdu. 1943-cü ilin yayında baş vermiş Kursk döyüşündə faşistlərin məğlub edilməsi ilə sovet-alman cəbhəsində əsaslı dönüş başa çatdı.

Qızıl Ordu 1944-cü ilin sonuna kimi SSRİ ərazisi faşistlərdən tamamilə azad etdi. Sovet ordusu Şərqi PrussiyaPolşaya daxil oldu. 1944-cü ilin sentyabrında BolqarıstanRumıniya müttəfiqlərlə barışıq imzaladı və Almaniyaya müharibə elan etdilər. Bu zaman sovet ordusu Yuqoslaviyaya daxil oldu.[2]

İstinadlar

  1. Toomas Alatalu. Tuva: A State Reawakens. 44. Soviet Studies. 1992. 881–895.
  2. 2,0 2,1 Yaqub Mahmudlu, Tofiq Nəcəfli, Kərəm Məmmədov, Sevil Bəhramova, Sabir Ağayev. Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün "Ümumi tarix" fənni üzrə dərslik. "Şərq-Qərb" Nəşriyyatı. 2016. İstifadə tarixi: 8 iyun 2018.