Şuşa qəzası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə using AWB
Sətir 1: Sətir 1:
{{mənbə azlığı}}
{{Mənbə azlığı}}
{{Rusiya İmperiyasının qəzası
{{Rusiya İmperiyasının qəzası
|adı = Şuşa qəzası
|adı = Şuşa qəzası
Sətir 24: Sətir 24:
Azərbaycan [[Rusiya]]ya birləşdikdən sonra [[Azərbaycan xanlıqları]] 6 əyalətə (Bakı, Quba, Şəki, Şirvan, Qarabağ, Talış), 2 dairəyə (Yelizavetpol, Car-Balakən) və 2 distansiyaya (Qazax, Şəmşədin) bölündü.
Azərbaycan [[Rusiya]]ya birləşdikdən sonra [[Azərbaycan xanlıqları]] 6 əyalətə (Bakı, Quba, Şəki, Şirvan, Qarabağ, Talış), 2 dairəyə (Yelizavetpol, Car-Balakən) və 2 distansiyaya (Qazax, Şəmşədin) bölündü.


Şuşa qəzası [[Cavanşir qəzası|Cavanşir]], [[Göyçay qəzası|Göyçay]], [[Cavad qəzası|Cavad]], [[Cəbrayıl qəzası|Cəbrayıl]], [[Zəngəzur qəzası|Zəngəzur]] qəzaları ilə həmsərhəd idi. Mərkəzi [[Şuşa şəhəri]] idi. [[1846]]-cı ildən ildən [[Şamaxı quberniyası|Şamaxı]] ( [[1858]]-ci ildən [[Bakı quberniyası|Bakı]]) [[1867]]-ci ildən isə [[Yelizavetpol]] quberniyasına na daxil edilmişdi. Şuşa qəzası [[Mehri]], Kəbirli, [[Zəngəzur]], Cavanşir, [[Çiləbörd]], [[Vərəndə sahəsi|Vərəndə]] sahələrinə bölünürdü. [[1867]]-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, [[Zəngəzur]] və [[Cavanşir]] sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər. Qəzanı qəza rəisi, onun müavini, xəzinədar, sahə iclasçıları və şəhər polisi idarə edirdi. Qəzada məhkəmə yaradılmışdı. Sahəsi 4911 km² , əhalisi 140740 nəfər olmuşdur (1897). Təsərüfatında əkinçilik, maldarlıq, ipəkçilik, üzümçülük, bağçılıq əsas yer tuturdu.
Şuşa qəzası [[Cavanşir qəzası|Cavanşir]], [[Göyçay qəzası|Göyçay]], [[Cavad qəzası|Cavad]], [[Cəbrayıl qəzası|Cəbrayıl]], [[Zəngəzur qəzası|Zəngəzur]] qəzaları ilə həmsərhəd idi. Mərkəzi [[Şuşa şəhəri]] idi. [[1846]]-cı ildən ildən [[Şamaxı quberniyası|Şamaxı]] ( [[1858]]-ci ildən [[Bakı quberniyası|Bakı]]) [[1867]]-ci ildən isə [[Yelizavetpol]] quberniyasına na daxil edilmişdi. Şuşa qəzası [[Mehri]], Kəbirli, [[Zəngəzur]], Cavanşir, [[Çiləbörd]], [[Vərəndə sahəsi|Vərəndə]] sahələrinə bölünürdü. [[1867]]-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, [[Zəngəzur]] və [[Cavanşir]] sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər. Qəzanı qəza rəisi, onun müavini, xəzinədar, sahə iclasçıları və şəhər polisi idarə edirdi. Qəzada məhkəmə yaradılmışdı. Sahəsi 4911 km² , əhalisi 140740 nəfər olmuşdur (1897). Təsərüfatında əkinçilik, maldarlıq, ipəkçilik, üzümçülük, bağçılıq əsas yer tuturdu.


[[1846]]-cı ildə qəzanın rəisi podpolkovnik, kavaler Mixail Petroviç Kolyubakin, köməkçisi rotmeystr Pyotr Pyotroviç Tarnovski, katibi titulyar müşavir Filosof Abdomeviç Vinoqradov idi. [[Muğru sahəsi]]nin murovu Andrey Mirkoviç Mokrtski, [[Kəbirli sahəsi]]nin murovu knyaz Anton Yeqoroviç Şalikov, [[Zəngəzur sahəsi]]nin murovu kollej qeydyiyatçısı Cahangir İvanoviç Ağasərov,[[Cavanşir sahəsi]]nin murovu əyalət katibi Dmitri Boqdanoviç Şahnəzərov,,[[Çiləbopd sahəsi]]nin murovu prapoşik Yusif Bəhramoviç Şahnəzərov,[[Vərəndə sahəsi]]nin murovu Avət Matveyeviç Mamikanov idi.
[[1846]]-cı ildə qəzanın rəisi podpolkovnik, kavaler Mixail Petroviç Kolyubakin, köməkçisi rotmeystr Pyotr Pyotroviç Tarnovski, katibi titulyar müşavir Filosof Abdomeviç Vinoqradov idi. [[Muğru sahəsi]]nin murovu Andrey Mirkoviç Mokrtski, [[Kəbirli sahəsi]]nin murovu knyaz Anton Yeqoroviç Şalikov, [[Zəngəzur sahəsi]]nin murovu kollej qeydyiyatçısı Cahangir İvanoviç Ağasərov,[[Cavanşir sahəsi]]nin murovu əyalət katibi Dmitri Boqdanoviç Şahnəzərov,,[[Çiləbopd sahəsi]]nin murovu prapoşik Yusif Bəhramoviç Şahnəzərov,[[Vərəndə sahəsi]]nin murovu Avət Matveyeviç Mamikanov idi.
Sətir 86: Sətir 86:


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{Reflist|2}}
{{İstinad siyahısı|2}}


== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==

15:02, 5 sentyabr 2018 versiyası

Şuşa qəzası
Qəzanın gerbi Quberniyanın gerbi
Qəzanın gerbi Quberniyanın gerbi
Ölkə  Rusiya İmperiyası
Quberniya Yelizavetpol quberniyası
Mərkəzi Şuşa şəhəri
Yaradılıb 1840
Ləğv edilib 1921
Sahəsi 4315,6 verst²[1] (1897)
Əhalisi 138771 nəfər[1] (1897)
Xəritə
Şuşa qəzası xəritədə
Şuşa qəzası 1 Yanvar 1903-ci illər xəritəsi.

Şuşa qəzası (rus. Шушинский уезд) — Rusiya İmperiyası (Kaspi vilayəti, ŞamaxıYelizavetpol quberniyaları tərkibində), Azərbaycan Demokratik RespublikasıZaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası (Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası tərkibində) tərkibində mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Şuşa şəhəri idi.

Qəzanın tarixi

Çar hökumətinin Qafqazda 1840-cı il 10 aprel tarixli inzibati islahatına əsasən Kaspi vilayətinin tərkibində yaradılmışdır. (1841, 1 yanvar).

Azərbaycan Rusiyaya birləşdikdən sonra Azərbaycan xanlıqları 6 əyalətə (Bakı, Quba, Şəki, Şirvan, Qarabağ, Talış), 2 dairəyə (Yelizavetpol, Car-Balakən) və 2 distansiyaya (Qazax, Şəmşədin) bölündü.

Şuşa qəzası Cavanşir, Göyçay, Cavad, Cəbrayıl, Zəngəzur qəzaları ilə həmsərhəd idi. Mərkəzi Şuşa şəhəri idi. 1846-cı ildən ildən Şamaxı ( 1858-ci ildən Bakı) 1867-ci ildən isə Yelizavetpol quberniyasına na daxil edilmişdi. Şuşa qəzası Mehri, Kəbirli, Zəngəzur, Cavanşir, Çiləbörd, Vərəndə sahələrinə bölünürdü. 1867-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, ZəngəzurCavanşir sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər. Qəzanı qəza rəisi, onun müavini, xəzinədar, sahə iclasçıları və şəhər polisi idarə edirdi. Qəzada məhkəmə yaradılmışdı. Sahəsi 4911 km² , əhalisi 140740 nəfər olmuşdur (1897). Təsərüfatında əkinçilik, maldarlıq, ipəkçilik, üzümçülük, bağçılıq əsas yer tuturdu.

1846-cı ildə qəzanın rəisi podpolkovnik, kavaler Mixail Petroviç Kolyubakin, köməkçisi rotmeystr Pyotr Pyotroviç Tarnovski, katibi titulyar müşavir Filosof Abdomeviç Vinoqradov idi. Muğru sahəsinin murovu Andrey Mirkoviç Mokrtski, Kəbirli sahəsinin murovu knyaz Anton Yeqoroviç Şalikov, Zəngəzur sahəsinin murovu kollej qeydyiyatçısı Cahangir İvanoviç Ağasərov,Cavanşir sahəsinin murovu əyalət katibi Dmitri Boqdanoviç Şahnəzərov,,Çiləbopd sahəsinin murovu prapoşik Yusif Bəhramoviç Şahnəzərov,Vərəndə sahəsinin murovu Avət Matveyeviç Mamikanov idi.

Qəza məhkəməsinin hakimi kollej asessoru Qriqor Markoviç Sakvarelidze, dövlət ittihamçısı titulyar müşavir Makari Alekseyeviç Bardovski, İvan Markoviç Şulşevski, Şəhər əhəlisindən nümayəndə Avin Antonoviç Nazarov, Kənd camaatından nümayəndə Məşədi Məsih Qarabaği, katib İvan İvanoviç Lenuar idi.

Qəza qazısı şiə camatına Mirzə Əbülqasım bəy Haqverdiyev, sünnü təriqətinə İsa əfəndi idi.

Toxuculuq

Toxuculuq (xalça, ip, mahud və s.) geniş yayılmışdı.1872-ci ildə Moskva Politexnik sərgisində böyük müvəfəqiyyətlər nümayiş etdirilən Azərbaycan xalçaları, ipək malları və digər əl işləri ekspertler və Moskva universiteti nəzdindəki təbiətşünaslıq həvəskarlarının imperator cəmiyyəti şurası tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Sərgidə iştirak edən xalçaçıların böyük bir dəstəsi, o cümlədən Şuşa qəzasından Bayram Məşədi Qurban oğlu, Kərbəlayi Əhməd Dəmir oğlu, Cabbar Hacı Əhməd oğlu yüksək keyfiyyətli və çeşidli xalça nümayiş etdirdiklərinə görə sərginin qızıl medalı ilə təltif edildilər. Başqa qrup isə gümüş medala layiq görüldü.

İpəkəyirmə

Qarabağın ipəkçilik müəssisələri əsasən Şuşa və Cəbrayıl qəzalarında yerləşirdi. XX əsrin əvvəllərində Şuşa qəzasında 12, Cəbrayıl qəzasında isə 5 ipəkəyirən fabrik var idi. Bu fabriklərin bəziləri maşınla, buxar qazanları ilə təchiz edilmiş iri fabriklər idi. Qarabağın ipəkçilik sənayesində hətta səhmdar cəmiyyətlər də fəaliyyət göstərirdi. Belə səhmdar cəmiyyətlərdən biri hələ XX əsrin başlanğıcında Şuşa qəzasında yaradılmışdı. Bu səhmdar cəmiyyətin 6 ipəkəyirən, 2 ipəkeşən və 3 baramaboğan fabriki var idi. Bu fabriklər əsas etibarilə Şuşa qəzası ərazisində yerləşmişdi.

Əhali

1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Bakı, Şamaxı, Lənkəran, Nuxa və Şuşa qəzalarını əhatə edən Şamaxı quberniyasının əhalisi 319.923 nəfəri kişilər, 283.083 nəfəri qadınlar olmaqla 603.006 nəfər idi.[2] Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu.[2] Qəzalar üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır.[2] Kişilərin qəzalar üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən həqiqi dövlət məsləhətçisi Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu.[2] Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Şuşa qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 105.404 nəfər əhali yaşayırdı.[2]

İnzibati bölgü

Malıbəyli nahiyəsi

Qacar nahiyəsi

Ağdam nahiyəsi

Mənbə

  1. О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.

Qeydlər

İstinadlar

  1. 1,0 1,1 "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." (rus.)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.

Xarici keçidlər