Kamboca: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 95.86.167.71 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Drabdullayev17 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
k →‎top: clean up using AWB
Sətir 3: Sətir 3:
|rəsmi_adı = Kamboca Krallığı
|rəsmi_adı = Kamboca Krallığı
|qısa_adı = Kamboca
|qısa_adı = Kamboca
|milli şüar = [[Şəkil:CambodiaMotto.svg|160px]] <br /> ''Millət'', ''Din'', ''Kral''
|milli_şüar = [[Şəkil:CambodiaMotto.svg|160px]] <br /> ''Millət'', ''Din'', ''Kral''
|himn = [[Şəkil:United States Navy Band - Nokoreach.ogg]]</center> <br />''Nokor Reach'' <br /> ''Sehirli Krallıq''
|himn = [[Şəkil:United States Navy Band - Nokoreach.ogg]]</center> <br />''Nokor Reach'' <br /> ''Sehirli Krallıq''
|bayrağı = Flag of Cambodia.svg
|bayrağı = Flag of Cambodia.svg
Sətir 59: Sətir 59:
[[Şəkil:Un-cambodia.png|thumb|320px|Kamboca]]
[[Şəkil:Un-cambodia.png|thumb|320px|Kamboca]]


'''Kamboca''' — [[Cənub-Şərqi Asiya]] regionunda [[Hind-Çin]] yarımadasının cənub sahilində yerləşən dövlət. Ölkə şimal-qərbdən [[Tailand]], şimal-şərqdən [[Laos]], şərqdən [[Vyetnam]], cənub-qərbdən isə [[Siam körfəzi]] ilə əhatə olunmuşdur.
'''Kamboca''' — [[Cənub-Şərqi Asiya]] regionunda [[Hind-Çin]] yarımadasının cənub sahilində yerləşən dövlət. Ölkə şimal-qərbdən [[Tailand]], şimal-şərqdən [[Laos]], şərqdən [[Vyetnam]], cənub-qərbdən isə [[Siam körfəzi]] ilə əhatə olunmuşdur.


Kamboca zəngin və mürəkkəb coğrafi təbiətə malikdir. Paytaxtı [[Pnompen]] şəhəri olan Kamboca dövləti 19 əyalət və 5 böyük şəhərdən ibarətdir.
Kamboca zəngin və mürəkkəb coğrafi təbiətə malikdir. Paytaxtı [[Pnompen]] şəhəri olan Kamboca dövləti 19 əyalət və 5 böyük şəhərdən ibarətdir.


Əhalisinin sayı 15 milyon nəfərdən çoxdur. Ölkənin rəsmi dini [[buddizm]]dir. Əhalinin təqribən 95%-i bu dinə sitayiş edir. [[Vyetnamlılar]], [[çinlilər]] və [[çamlar]] etnik azlıqlardır.<ref>{{cite web|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |title=Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat |publisher=News.xinhuanet.com |accessdate=8 noyabr 2017}}</ref> Paytaxt və ən böyük şəhər olan Pnompen ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi rolunu oynayır.
Əhalisinin sayı 15 milyon nəfərdən çoxdur. Ölkənin rəsmi dini [[buddizm]]dir. Əhalinin təqribən 95%-i bu dinə sitayiş edir. [[Vyetnamlılar]], [[çinlilər]] və [[çamlar]] etnik azlıqlardır.<ref>{{cite web|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |title=Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat |publisher=News.xinhuanet.com |accessdate=8 noyabr 2017}}</ref> Paytaxt və ən böyük şəhər olan Pnompen ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi rolunu oynayır.


== Tarixi ==
== Tarixi ==

08:52, 1 dekabr 2018 versiyası

Kamboca

Preăh Réachéanachâk Kâmpŭchéa
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ
Rəsmi dili Kxmer dili
Paytaxt Pnompen
Ən böyük şəhər paytaxt
İdarəetmə forması Komstitusiyalı monarxiya
Sahəsi Dünyada 88-ci
 • Ümumi 181040 km²
 • Su sahəsi (%) 2,5
Əhalisi
 • Əhali 15,957,223 nəfər (65-ci)
 • Siyahıyaalma (3.III.2008) 13 395 682 nəf.
 • Sıxlıq 81.8 nəf./km² (118-ci)
ÜDM (AQP)
 • Ümumi 58.939 milyard dollar
ÜDM (nominal)
 • Ümumi (2016 təxmini) 19.368 dollar
İİİ (2014) 0.555 (artış)
Valyuta Kamboca rieli
İnternet domeni .kh
ISO kodu KH
BOK kodu CAM
Telefon kodu +855
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Kamboca

KambocaCənub-Şərqi Asiya regionunda Hind-Çin yarımadasının cənub sahilində yerləşən dövlət. Ölkə şimal-qərbdən Tailand, şimal-şərqdən Laos, şərqdən Vyetnam, cənub-qərbdən isə Siam körfəzi ilə əhatə olunmuşdur.

Kamboca zəngin və mürəkkəb coğrafi təbiətə malikdir. Paytaxtı Pnompen şəhəri olan Kamboca dövləti 19 əyalət və 5 böyük şəhərdən ibarətdir.

Əhalisinin sayı 15 milyon nəfərdən çoxdur. Ölkənin rəsmi dini buddizmdir. Əhalinin təqribən 95%-i bu dinə sitayiş edir. Vyetnamlılar, çinlilərçamlar etnik azlıqlardır.[1] Paytaxt və ən böyük şəhər olan Pnompen ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi rolunu oynayır.

Tarixi

Kamboca ərazisinin məskunlaşması erkən neolit dövrünə təsadüf edir. Eramızdan əvvəl I əsrdə ilk cəmiyyət, I-VI əsrlərdə ilk Funan dövləti meydana gəlmişdir. IX-XIII əsrlərdə Hind-Çin yarımadasındakı Kambucadeş imperiyasına daxil edilmiş, imperiyanın süqutundan sonra isə XVIII əsrin əvvəllərində SiamVyetnam dövlətlərindən asılı vəziyyətə düşmüşdür. 1884-cü ildən Kamboca Fransanın müstəmləkəsinə çevrilmişdir. Yaponiya 1940-cı ildə Kampuçini işğal edərək onu özünün hərbi bazasına çevirdi. Uzun müddətli mübarizədən sonra Kampuçiya 1953-cü il noyabrın 9-da müstəqillik qazandı.[2]

Mədəniyyəti

Phnom Penh

Kamboca nisbətən zəif inkişaf etmiş aqrar ölkədir. Bu zəif inkişaf onun maarif və mədəniyyətinə də təsir etmişdir. 6 illik təhsil hamı üçün məcburi idi. 13 illik orta təhsil sistemi (6 il ibtidai, 7 il orta) mövcud idi. Lakin 1975-ci il aprelin 17-dən, Kampuçi Vahid Milli Qurtuluş Cəbhəsi (KVMAC) və Kral Milli birlik höküməti hakimiyyətə gəldikdən sonra maarif və mədəniyyətdə tənəzzül və geriləmə başladı. Məktəblər və kitabxanalar bağlandı, tədris fənlərinin öyrənilməsi qadağan edildi, kitabların çoxu yandırıldı, xeyli muzey eksponatları məhv edildi.

Kampocada radikal hakimiyyət uzaqlaşdırıldıqdan sonra isə maarifin inkişafı yeni, demokratik qaydalar əsasında bərpa edilməyə başladı. Valideynlərini itirmiş uşaqlar üçün əyalət mərkəzlərində internatlar yaradıldı.

Pnompendə milli kitabxana, milli muzey və s. mədəniyyət mərkəzləri bərpa edildi. Mətbuat, radio verlişlərinin fəaliyyəti də ölkənin iqtisaslarına uyğun olaraq dayandırılmış, məzmunu dəyişmişdir. Mətbuat və radio verlişləri siyasi mübarizə və vuruşmaların mərkəzində olmuşdur.

Ədəbiyyat

Kambocada ilk ədəbi abidələr III əsrə aid olan Bokan və VI əsrədə yaradılmış Tonle – Bati məbədlərinin divarlarındakı sanskrit yazılarından ibarətdir. VII əsrin əvvəllərinə aid qədim Khmer mədəniyyətinin inkişafına brahmanizm və buddizmin əhəmiyyətli təsiri olmuşdur.

İstiqlaliyyət qazandıqdan sonra (1953) Kampuçidə şəhərsalma da inkişaf etməyə başladı. 1957 – 60-cı illərdə Kamponqasom, 1962-ci ildə Bokor şəhərləri salındı. Ənənəvi xalq sənəti də inkişaf etməyə başladı. İpəkçilik, bədii parça, ağac və fil dişi üzərində oyma, həkkaklıq, keramika, tikmə və s. inkişaf etməyə başladı. Nqok Dim, Sam Yun və başqaları rəssamlıq və qrafika sahəsində əsərlər yaratmışdılar.

Musiqi

Kxmerlərin musiqi mədəniyyətinin qədim tarixi var. Anqkor məbədlərinin barelyeflərində orkestr, ayrı – ayrı musiqi alətləri təsvir olunmuşdur. Hələ IX – XIII əsrlərdə yüksək inkişaf etmiş Khmer klassik musiqisi demək olar ki, muasir dövrədək dəyişməz qalmışdır. Bu musiqinin lad əsasını pentatonika təşkil edir.

Burada ritm əsas rol oynayır. Kxmer musiqisində sampxo, çxayyam, sko – txom (zərb), ta – diyeu, tyapey, ta kxe, tro – qe (simli) və s. musiqi alətlərindən istifadə edilir. Kambocanın Milli mahnı və rəqs ansamblı 1979-cu ildə yaradılmışdır.

Din

Wat Preah Puth (Buddizm)

Buddizm Kamboca əhalisinin böyük əksəriyyətinin etiqad etdiyi dindir. Özünün cənub qanadı olan txeravad formasında təşəkkül tapıb və iki təriqətə bölünür: maxanikyyadxammayutikanikayya. Txeravada kxmer, lao, siam, dağ kxmerləri etiqad edir. Kampuçiyada yaşayan çinlilərvyetnamlılar əsasən buddizmin maxayana formasını qəbul edirlər. Ölkədə eyni zamanda 14 min nəfər katolik vardır. Daha nüfuzlu protestant təşkilatı isə ölkədəki xristianmissioner alyansıdır. Bundan başqa, yeddinci günün adventistləri və digər protestant qruplar (ümumi sayı 2 min nəfər) vardır. Kambocada eyni zamanda az sayda müsəlman qrupları (tyamlarmalaylar) yaşayır. Dağ kxmerlərinin bir hissəsi və dağ tyamları ənənəvin dini inanclarını qoruyub saxlayırlar.

İstinadlar

  1. "Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat". News.xinhuanet.com. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2017.
  2. Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi. Ali məktəblər üçün dərslik M.J.MANAFOVA, N.T.ƏFƏNDİYEVA və S.A.ŞAHHÜSEYNOVANIN ümumi redaktəsilə. Bakı: Sabah nəşriyyatı (2008), 2010, 876 səh. İSBN 5-86106-104-1