Çorum ili: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Alexbot (müzakirə | töhfələr)
7.159 redaktə
k Bot redaktəsi əlavə edilir: ru:Чорум (ил)
Azərbaycanca olmayan hissələr çıxarıldı
Sətir 19: Sətir 19:




'''Çorum'''; [[Türkiyə]]nin [[Qara dəniz bölgəsi]]ndə bir vilayət.


'''Çorum'''; [[Türkiyə Respublikası|Türkiyə Respublikası'nın]], [[Qara dəniz bölgəsi|Qara dəniz bölgəsinin]] orta bölmə coğrafiyasında bir vilayəttir.

'''Çorum''', aynı adlı vilayətin mərkəzi olan şəhərdir. Ləbləbisi ilə məşhurdur. Topraq sənayə ve makina istehsalat sənayə çok gelişmiştir.

==İdarə==
'''1 - Vilayət mülki idari təqsimat:'''

Çorum Vilayətində [[2007]]-ci ildə mülki idari təqsimat olaraq 13 bağlı qəza ([[ilçə]]) ilə mərkəz Çorum qəzası ilə yəkun 14 ilçə vardır. Bu ilçələrə bağlı olaraq 4 [[nahiyə]] (bucaq) ilə 732 [[kənd]] məvcuddur.

*'''1 - 1 - Vilayət İlçələri, 14 adət: '''[[Çorum]], [[Alaca]], [[Bayat]], [[Boğazkale]], [[Dodurga]], [[İskilip]], [[Kargı]], [[Laçin]], [[Mecitözü]], [[Oğuzlar]], [[Ortaköy]], [[Osmancık]], [[Sungurlu]] və [[Uğurludağ]]

*'''1 - 2 - Vilayət Nahiyələri, 4 adət:'''
:Çorum mərkəz ilçə: [[Cemilbey]], [[Seydim]]
:Kargı ilçəsi: [[Hacıhamza]],
:Osmancık ilçəsi: [[Kamil]]

*'''1 - 3 - Vilayət Kəndləri, 732 adət:'''
:1980-ci ildə vilayətdə yəkun 750 adət kənd var idi. 2001-ci il rəsmi qeydlerine görə bu sayı 732 adət olmuşdur. Vilayətdə en çox kənd bağlısı olan ilçə mərkəz ilçə Çorum'dur; 1980-ci ildə 208 adət kəndi vardı, 2001-ci ildə bu sayı 197 oldu.

[[Image:ISKILIP_Kale_1024.jpg|thumb|300px|right|[[İskilip]] Qalası, qadim [[Hatti]] mədəniyyət dövrindən indiyə göstərişi olan tüm surları...Yerdən 100 mətr yuxarıda yəkparə kayada qurulu]]
'''2 - Vilayət məhəlli idari təqsimat:'''

Çorum Vilayətində 2007-ci ildə məhəlli idari təqsimat olaraq 38 [[bələdiyyə]] və bu bələdiyyələrə bağlı olaraq 187 [[məhəllə]] vardır.

*'''2 - 1 - Vilayət Bələdiyyələri, 38 adət:'''
:Çorum mərkəz ilçə: 4 adət; [[Çorum]], [[Düvenci]], [[Konaklı]], [[Seydim]]
:Alaca ilçəsi: 4 adət; [[Alaca]], [[Alacahöyük]], [[Çopraşık]], [[Büyükhırka]]
:Bayat ilçəsi: 3 adət; [[Bayat]], [[Eskialibey]], [[Kunduzlu]]
:Boğazkale ilçəsi: 3 adət; [[Boğazkale]], Evci, Evren
:Dodurga ilçəsi: 2 adət; [[Dodurga]], [[Alpagut]]
:İskilip ilçəsi: 1 adət; [[İskilip]]
:Kargı ilçəsi: 2 adət; [[Kargı]], [[Hacıhamza]]
:Laçin ilçəsi: 3 adət; [[Laçin]], Çamlıca, Narlı
:Mecitözü ilçəsi: 2 adət; [[Mecitözü]], [[Elvançelebi]]
:Oğuzlar ilçəsi: 1 adət; Oğuzlar
:Ortaköy ilçəsi: 3 adət; [[Ortaköy]], [[Aşdağul]], [[Karahacip]]
:Osmancık ilçəsi: 2 adət; [[Osmancık]], Başpınar
:Sungurlu ilçəsi: 7 adət; [[Sungurlu]], Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü
:Uğurludağ ilçəsi: 1 adət; [[Uğurludağ]]

[[Şəkil:Hitit surları.jpg|right|thumb|300px|Qadim [[Hitit]] surları, 2007-ci ildə özünə sadık aynı təxnika ilə yeniden inşa edildi]]
*'''2 - 2 - Vilayət Məhəllələri: 187 adət'''
:Çorum mərkəz ilçə: 23 adət; Çorum 13, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 3
:Alaca ilçəsi: 15 adət; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3
:Bayat ilçəsi: 13 adət; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu
:Boğazkale ilçəsi: 9 adət; Boğazkale 3, Evci 3, Evren 3
:Dodurga ilçəsi: 9 adət; Dodurga 5, Alpagut 4
:İskilip ilçəsi: 14 adət; İskilip 14
:Kargı ilçəsi: 10 adət; Kargı 5, Hacıhamza 5
:Laçin ilçəsi: 10 adət; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4
:Mecitözü ilçəsi: 11 adət; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3
:Oğuzlar ilçəsi: 5 adət; Oğuzlar 5
:Ortaköy ilçəsi: 7 adət; Ortaköy 3, Aşdağul 2, Karahacip 2
:Osmancık ilçəsi: 24 adət; Osmancık 18, Başpınar 4
:Sungurlu ilçəsi: 31 adət; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4
:Uğurludağ ilçəsi: 6 adət; Uğurludağ 6


{| class="wikitable" width=500
! colspan=10 |Çorum vilayəti mülki - məhəlli idarə və coğrafya statistik məlumatları
|-bgcolor="#ccccff"
| align="center" | '''[[İlçə]]'''
| align="center" | <small>'''[[Ərazi]]''' (km²)</small>
| align="center" | <small>'''[[Yüksəklik]]''' (m)</small>
| align="center" | <small>'''[[Əhali|Mərkəz Əhali]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Əhali|Qəsəbə Əhali]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Əhali|Kənd Əhali]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Əhali|Yəkun Əhali]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Bələdiyyə|Bələdiyyə sayı]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Kənd|Kənd sayı]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Məhəllə|Məhəllə sayı]]'''</small>
|-
| align="left" | [[Çorum]]
| align="right" | 2178?
| align="right" | 801
| align="right" | 161.321
| align="right" | 4.955
| align="right" | 55.423
| align="right" | 221.699
| align="right" | 4
| align="right" | 197
| align="right" | 23
|-
| align="left" | [[Alaca]]
| align="right" | 1.371
| align="right" | 950
| align="right" | 24.983
| align="right" | 6.717
| align="right" | 21.493
| align="right" | 53.193
| align="right" | 4
| align="right" | 94
| align="right" | 15
|-
| align="left" | [[Bayat]]
| align="right" | 784
| align="right" | 625
| align="right" | 7.381
| align="right" | 3.654
| align="right" | 19.539
| align="right" | 30.574
| align="right" | 3
| align="right" | 36
| align="right" | 13
|-
| align="left" | [[Boğazkale]]
| align="right" | 245
| align="right" | 1.036
| align="right" | 1.970
| align="right" | 3.410
| align="right" | 2.810
| align="right" | 8.190
| align="right" | 3
| align="right" | 12
| align="right" | 9
|-
| align="left" | [[Dodurga]]
| align="right" | 214
| align="right" | 510
| align="right" | 3.431
| align="right" | 1.669
| align="right" | 5.339
| align="right" | 10.439
| align="right" | 2
| align="right" | 10
| align="right" | 9
|-
| align="left" | [[İskilip]]
| align="right" | 1.481
| align="right" | 720
| align="right" | 19.648
| align="center" | -
| align="right" | 25.679
| align="right" | 45.327
| align="right" | 1
| align="right" | 65
| align="right" | 14
|-
| align="left" | [[Kargı]]
| align="right" | 1.301
| align="right" | 450
| align="right" | 5.728
| align="right" | 2.468
| align="right" | 12.192
| align="right" | 20.388
| align="right" | 2
| align="right" | 57
| align="right" | 10
|-
| align="left" | [[Laçin]]
| align="right" | 209
| align="right" | 720
| align="right" | 2.153
| align="right" | 3.756
| align="right" | 3.516
| align="right" | 9.425
| align="right" | 3
| align="right" | 11
| align="right" | 10
|-
| align="left" | [[Mecitözü]]
| align="right" | 959
| align="right" | 750
| align="right" | 5.787
| align="right" | 1.506
| align="right" | 18.771
| align="right" | 26.064
| align="right" | 2
| align="right" | 54
| align="right" | 11
|-
| align="left" | [[Oğuzlar]]
| align="right" | 181
| align="right" | 650
| align="right" | 4.673
| align="center" | -
| align="right" | 4.405
| align="right" | 9.083
| align="right" | 1
| align="right" | 8
| align="right" | 5
|-
| align="left" | [[Ortaköy]]
| align="right" | 300
| align="right" | -
| align="right" | 3.349
| align="right" | 5.216
| align="right" | 3.255
| align="right" | 11.820
| align="right" | 3
| align="right" | 13
| align="right" | 7
|-
| align="left" | [[Osmancık]]
| align="right" | 1.179
| align="right" | 430
| align="right" | 28.423
| align="right" | 1.905
| align="right" | 23.430
| align="right" | 53.758
| align="right" | 2
| align="right" | 54
| align="right" | 24
|-
| align="left" | [[Sungurlu]]
| align="right" | 1.810
| align="right" | 780
| align="right" | 35.397
| align="right" | 15.314
| align="right" | 30.129
| align="right" | 80.840
| align="right" | 7
| align="right" | 102
| align="right" | 31
|-
| align="left" | [[Uğurludağ]]
| align="right" | 608
| align="right" | 775
| align="right" | 7.648
| align="center" | -
| align="right" | 8.617
| align="right" | 16.265
| align="right" | 1
| align="right" | 19
| align="right" | 6
|-bgcolor="#ccccff"
| align="left" | [[Yəkun]]
| align="center" | '''12.820 '''
| align="center" | ------
| align="center" | '''311.897'''
| align="center" | '''50.570'''
| align="center" | '''234.598'''
| align="center" | '''597.065'''
| align="right" | '''38'''
| align="right" | '''732'''
| align="right" | '''187'''
|}

==Tarixi==
Çorum vilayəti torpaqları tarixi dövrlərin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda qadim dövrlerde kurulan ilk anadolu siyasi birliği və dövləti bu torpaqlardan çıkıp anadoluya hökm ətmişdir. Qadim [[Hitit]]'lerin paytaxı [[Hattuşaş]] Çorum vilayətindədir. Tarixi dövrlərə baxıldıgında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek çevresinde yapılan qazılarda ve torpaqüstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Dövr ile İlk Tunç Dövrinə tarixlənən araç, gereç və siahlar bulunmuştur.
[[Image:Hittite Empire.png|thumb|300px|Qadim [[Hitit İmperiyası]] və paytaxı [[Hattuşa]]]]

:M.Ö. Kalkolitik Dövr ? -4000
:M.Ö. İlk Tunc Dövri 3000 - 2000
:M.Ö. Orta Tunc Dövri 2000 - 1650
:M.Ö. [[3000]]? - [[1650]] - Hatti
:M.Ö. [[2000]]? - [[1300]] - [[Kaşkalar]] (İskilip və şimali)
:M.Ö. [[1650]] - [[1460]] - Hitit Krallık
:M.Ö. [[1460]] - M.Ö. [[1200]] - Hitit İmperiya
:M.Ö. Paflagon (Kızılırmak qərbi)
:M.Ö. [[750]] - [[330]] Frig
:M.Ö. [[676]] - İskit akınları
:M.Ö. [[550]] - M.Ö. [[332]] - Pers akınları (Kızılırmak şərqi)
:M.Ö. [[300]] - [[200]] Galat
:M.Ö. [[323]] - M.S. [[170]] - Kapadokya (Kızılırmak şərqi)
:M.Ö. - M.S. Pontus
:[[175]] - [[395]] - Roma İmperiyası
:[[395]] - [[1071]] - [[Bizans İmperiyası]] hökmranlıq dövri.
:[[968]] - (3 Eylül) Çorum, Amasya və Kastamonu civarında zəlzələ
:[[1050]] - Mərkəz üssü Amasya olan bir zəlzələ
:[[1074]] - [[Bizans İmperiyası]]nın elinden alınması.
:[[1075]] - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl, Danişmend zəlzələsi,
:[[1080]] - Türklərin, [[Danişməndli Bəyliyi|Danişməndli Bəyliyinin]] yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri və indiki [[Çorum]] şəhərini qurmaları
:[[1097]] - [[1101]] - Xaçlı ordusu istilası
:[[1109]] - [[Danişməndlilər|Danişməndlilərin]] yörəyə tümdən hökmran olmaları.
:[[1175]] - Anadolu Selçuklularının eline geçti.
:[[1240]] - Babai ayaklanması
:1240+ - İs­ki­lip; Ce­ce­li Əşirəti Ce­ce oğul­la­rın­dan Yah­ya Bey’in ida­re­sinde girer daha sonra Nu­red­din Ca­ca aşiret beyi olur.
:[[1257]] - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) zəlzələ nəticəsində yıxıldı və yeniden yapıldı
:[[1272]] - Aslen İskilipli Kırşehir Emiri Cəcə Nureddin ([[Nu­red­din Cib­ril bin Ca­ca]]) İskilip qəzasına vakfiyə olarak mescid, camii və hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır.
:[[1283]] [[Mecitözü]] Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
:[[1344]] - Eretna Beyliği hökmranlıqına daxil oldu.
:[[1352]] - [[Mecitözü]] Elvan Çelebi Zaviyesi
:[[1381]] - Çorum havarisi [[Qazi Bürhanəddin]] hökmranlıqına daxil oldu.
:[[1391]] - Qısa bir vaxt üçün [[Osmanlı İmperiyası]] hökmranlıqına daxil oldu.
:[[1392]] - [[Qazi Bürhanəddin]], [[Şahzadə Ertuğrul]] komutasındaki [[Osmanlı İmperiyası]] ordusunu Çorum yaxınlarında ([[Kırkdilim]]) yendi və bu savaşta [[İldırım Bəyazid]] taxt varisi uşağı Ertuğrul öldü.
:[[1398]] - [[Ağqoyunlular|Ağqoyunlu]] hökmdarı [[Qara Yuluq Osman Bəy]] tərəfindən Qazi Bürhanəddinin öldürülməsiylə birlikdə Çorum və havarisinin [[Osmanlı İmperiyası]] hökmranlıqına daxil olması.
:[[1398]] - Çorum, indiki [[Sivas]] şəhərinin mərkəzi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı əyalətinə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
:[[1409]] - II Beyazıd zamanında olan deprem 40 gün devam etmişdir.
:[[1416]] - İskilip, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı İmperiyasına daxil olub.
:[[1419]] - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
:[[1423]] - Çorum, indiki [[Amasya]] şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
:[[1427]] - Yörgüç Paşa, Osmancık və Çorum'da asileri yenerek yeniden mərkəzi otoriteyi sağladı.
:[[1428]] - [[Osmancık]], İmaret Camisi
:[[1435]] - [[Qara Yuluq Osman Bəy|Qara Yuluq Osman Bəyin]] iki uşağı Osmanlıya sığınırak önce [[Mecitözü]] indiki [[Elvançelebi]] bəldəsindəki [[Elvan Çelebi]] Dərgahına gəlirlər bunu xəbər alan dövrin padişaxı [[II Murad]], Hasan və Üveys adlı bu iki kardaşa və ailələrinə İskilipi [[Tımar]] olarak verir.
:[[1436]] - Yörgüç Paşa, [[İskilip]] şəhərinə Amasya'da qurulu vakfına irad edilmek üzere hamam yaptırdı. vaqfiyə tarixi
[[Şəkil:İskilip Kaya Mezarları.jpg|thumb|300px|[[İskilip]] kaya məzarları]]
:[[1446]] - Zəlzələ, çox şiddətli olur və xalq arasında Danişmend Zəlzələsi yahut Kiçik Kıyamət deyilir. 40 gün aralıqlarla sürer [[Image:Hattusa.liongate.jpg|right|thumb|300px|Arslanlı kapı, [[Hattuşaş]]]]
:[[1484]] - [[Osmancık]], Sultan II. Bayezıd Köprüsü
:[[1512]] - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
:[[1514]] - Şiddetli zəlzələ Çorum'un üçte biri yıxılıraq harap olur.
:[[1543]] - 30 qadar evi yıkan bir zəlzələ
:[[1559]] - Gülabibey Camii'nin de yıxıldığı və şehere zarar ziyan eden bir deprem
:[[1560]] - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
:[[1579]] - Zəlzələ, bu zəlzələdən xalq çox mağdur oldu və hububatdan alınan vergi o il alınmadı.
:[[1585]] - Çorum və Amasya zəlzələsi
:[[1591]] - Çorum, indiki [[Ankara]] şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
:[[1595]] - Çorum, indiki [[Amasya]] şəhərinin mərkəzi olduğu əyalətə bağlı sancaq mərkəzi oldu.
:[[1601]] - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
:[[1692]] - Böyük bir zəlzələ olmuştur, şəhərlər və kəndlər harap olmuştur.
:[[1729]] - Çorum'da kuşluk vaxtində zəlzələ oldu. Aynı gün altı kere zelzele oldu, bir aydan fazla dəvam etti, İskilip'in bütün evleri harap oldu
:[[1730]] - İndiki İskilip kitabxanasın banisi olan; Hocazade, Şeyh Hasip və Hacıbey kitabxanaları qurulmaqlı olub.
:[[1734]] - Şiddetli bir zəlzələ oldu.
:[[1754]] - Kalınsaz adı ilə ([[Sungurlu]]) [[Yozgat]]'a bağlı nahiyə oldu.
:[[1756]] - İndiki Çorum Vilayət kitabxanasın çekirdeği kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vaqif kitabxanası açıldı.
:[[1759]] - Şiddətli bir zəlzələ oldu
:[[1763]] - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
:[[1793]] - Çorum zəlzələsi.
:[[1794]] - Kalınsaz ([[Sungurlu]]) nahiyəsi Çorum'a bağlandı.
:[[1800]] - Zəlzələ və 600 nəfər şəhəri terq edir.
:[[1822]] - İskilip, Terzi Bekir kitabxanası quruldu
:[[1824]] - Zəlzələ xalq uzun vaxt çadırlarda iqamət edir.
:[[1841]] - Çorum, [[Sivas]] əyalətindən alınıp [[Ankara]] əyalətinə bağlı sancak mərkəzi.
:[[1848]] - İskilip Camii Kebir kitabxanası quruldu.
:[[1863]] - Çorum, sancak mərkəzi qezaya çevrildi.
:[[1864]] - Çorum, Yozgat sancağına bağlı qeza olaraq bağlandı.
:[[1864]] - Osmancık, Amasya sancaqına bağlandı.
:[[1866]] - Kalınsaz, Budaközü ([[Sungurlu]]) adı ilə ilçə oldu.
:[[1866]] - Hacıköy ([[Mecitözü]]) ilçə oldu.
:[[1866]] - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancaqına qəza olaraq bağlandı.
:[[1866]] - [[Ruslar]] tarafından Qafqazyadan sürgün edilen [[Çərkəzlər]] İskilip'e geldi.
:[[1871]] - Mecitözü Rüşdiyyəsi açıldı.
:[[1872]] - Çorum Rüşdiyyəsi açıldı.
:[[1872]] - [[İskilip]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1875]] - [[İskilip]], Kastomunu livasına bağlı.
:[[1876]] - [[Çorum]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1879]] - İskilip və Sungurlu'da Rüşdiyyə məktəbləri açıldı.
:[[1890]] - İskilip, Amasya sancaqına qəza olaraq bağlandı.
:[[1891]] - [[Osmancık]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1894]] - Çorum, [[Ankara]] əyalətinə bağlı olaraq yeniden sancak mərkəzi oldu və [[İskilip]], [[Osmancık]] ile [[Sungurlu]] qəzaları Çorum'a bağlandı. İndiki siyasi idarənin banisi oldu bu durum. Bu durum dövrin Osmanlı paşası [[Yedi Sekiz Hasan Paşa|Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın]] gayreti ilə məydana gəlir.
:[[1895]] - Çorum Hasan Paşa Kitabxanası quruldu.
:[[1902]] - Çorum İdadi məktəbi fəaliyyətə kəçirildi.
:[[1905]] - [[Alaca]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1908]] - İskilip mərkəzli böyük yıkıma yol açan zəlzələ
:[[1911]] - [[Kargı]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1914]] - Çorum, yeni bir padişah salnaməsi ilə Ankara'ya bağlı sancaq mərkəzi olur və İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ilə Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
:[[1919]] - Hüseyinabad ([[Alaca]]) nahiyəsi qəza yapıldı.
:[[1920]] - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmları.
:[[1920]] - Çerkez Ethem və birliklerinin isyancıları yenmesi.
:[[1921]] - Çorum [[Türkiyə Respublikası|Türkiyə Respublikası'nın]] müstəqil sancaq oldu.
:[[1924]] - Çorum [[Türkiyə Respublikası|Türkiyə Respublikası'nın]] müstəqil vilayəti oldu.
:[[1924]] - İskilip kitabxanası Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
[[Image:Iskilip_corum_arasi_ilk_kopru.jpg|thumb|300px|right|Kızılırmak, [[İskilip]] - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1930]]
:[[1925]] - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
:[[1929]] - Çorum Meteoroloji İstasyonu quruldu
:[[1930]] - Yazılı tarix boyunca [[Kızılırmak]] üzerinde bilinən İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
:[[1932]] - Çorum'da modern un üretiminin banisi olan Hatap Un Fabrikası istehsalat fəaliyyətinə başladı.
:[[1932]] - Hüseyinabad qəzasının adı [[Alaca]] olarak dəyişildi
:[[1932]] - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
:[[1939]] - Mərkəz üssü Erzincan olan Zəlzələ Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
:[[1941]] - Alacahöyük Müzesi açıldı
:[[1943]] - Çorum'da meydana gelen zəlzələdə 2554 ev yıxıldı və 618 kişi öldü.
:[[1945]] - İskilip ilçəsinə tümü bağlı [[Dedesli Ovası]] köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum mərkəz ilçəyə dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
:[[1946]] - Çorum'da ilk kz torpaq sənayəsi olaraq Yıldız Kiremit və Tuğla Fabrikası quruldu.
:[[1953]]-cü ildə [[Kastamonu Vilayəti|Kastamonu]] vilayəti ilçəsi [[Kargı]] Çorum vilayətinə daxil olub.
:[[1957]] - Çorum Çimento Fabrikası fəaliyyətə başlanış olup.
:[[1958]] - [[Bayat]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1958]]-ci ildə [[İskilip]] ilçəsinin nahiyəsi olan [[Bayat]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1959]]-ci ildə [[Mecitözü]] ilçəsinin nahiyəsi olan [[Ortaköy]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1966]] - Boğazköy Müzesi açıldı.
:[[1966]] - Çorum'da makina sənayəsinin banisi olan Çağıl Makina fəaliyyətə başladı.
:[[1968]] - Çorum Müzesi açıldı.
:[[1969]] - [[Uğurludağ]] [[bələdiyyə]] teşkilatı quruldu
:[[1973]] - Çorum makina imalat sənayəsinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
:[[1975]] - İki illik yüksək məktəblər açıldı; Makina Meslek Yüksək Okulu v Eğitim Enstitüsü.
:[[1975]] - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
:[[1976]] - ÇOPİKAS A.Ş. quruldu, kağıt və oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
:[[1977]] - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
:[[1977]] - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
:[[1980]] - Tarixe Çorum Olayları diyə girən Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum mərkəz ilçede çox sayıda aile Çorum'dan göç etti.
:[[1981]] - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
:[[1981]] - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
:[[1981]] - İlk kəz Hitit Festivali tərtib ədildi. (16 Eylül 1981)
:[[1982]] - Vilayət daxilindəki kiremit və tuğla fabrikası sayı 40 adədə ulaştı.
:[[1985]] - Çorum makina imalat sənayəsinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
:[[1987]] - Çorum'un ilk yüksək evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
:[[1987]] - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş quruldu.
:[[1987]]-ci ildə [[Sungurlu]] ilçəsinin nahiyəsi olan [[Boğazkale]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1990]]-cı ildə [[Osmancık]] ilçəsinin nahiyəsi olan [[Dodurga]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1990]]-cı ildə Çorum Mərkəz ilçəsinin nahiyəsi olan [[Laçin]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1990]]-cı ildə [[İskilip]] ilçəsinin qəsəbəsi olan [[Karaören]] adı dəyişilip [[Oğuzlar]] adıyla ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1990]]-cı ildə [[İskilip]] ilçəsinin nahiyəsi olan [[Uğurludağ]] ilçə olaraq Çorum vilayətinə daxil oldu.
:[[1996]] - 5.6 və 5.4 şiddetinde peşpeşe iki Zəlzələ olur, can kaybı olmadı.

==Kültür==
[[Image:Yazilikaya.12gods.jpg|thumb|450px|[[Hattuşaş]] Yazılıkaya]]


*[[Hattuşaş]] - Boğazkale; Hitit İmperiyasının paytaxı
*Yazılıkaya Tapınağı
*Alacahöyük
*Ortaköy-Şapinuva
*Hüseyindede Eski Hitit Kült Merkezi
*Kapılıkaya Anıtsal Kaya Mezarı
*İskilip Kaya Mezarları

===Qalalar===
*'''İskilip Kalesi'''; [[Hatti]], Hitit, Henet, Paflagon, Galat, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı dövrləri
*Mitridat Kalesi, İskilip;
*Çorum Kalesi
*Osmancık Kandiber Kalesi Selçuklu dövri
*Hacıhamza Kalesi 1723

[[Image:Yivlikkayası.jpg|thumb|300px|right|Yivlik Kayası, [[İskilip]], kaya üzərində Hatti yaxut daha keçmiş dövrdən kaldığı ehtimal olan ''şəfa'' mənasında oyulmuş yazı və yol vardır]]
*'''Yivlik Kayası''', İskilip; Qadim dövrlərin şəfa - sağlık və inanç mərkəzi,

*İskilip Redif Kışlası 19. əsr

===Çan Saatları===
*'''Çorum Saat Kulesi'''; 1894-ci ildə əsasən Çorumlu olan padişah II Abdulhamid'in has adamı Beşiktaş muhafızı [[Yedi Sekiz Hasan Paşa]] tarafından məmləkətinə yaptırılmıştır.
*Sungurlu Saat Kulesi 1891
*mecitözü Saat Kulesi

===Körpülər===
*Koyunbaba Köprüsü 1484 - 1489



===Hamamlar===
*'''Dəri Hamamı''', İskilip [[Cəcə Bəy]] hamamı 13. əsr
*Sabah Hamamı, İskilip; 15. əsr
*Hacıhamza Hamamı 1514
*Paşa Hamamı 1484
*Yeni Hamam 1573


===Kitabxanalar===

Çorum Vilayətində kitabxana mədəniyyəti Çorum v İskilip şəhərləri xaricində yənidir. İskilip ve Çorum kitabxanalarının əsası qadim Osmanlı dövri mədrəsələrinə dayanmaqlı olub indiki hal Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə yənidən qurulmaları ilə olur. Digər şəhər kitabxanaları sıra ilə 1963-cü ildən sonra açıldı; Sungurlu 1963, Osmancık 1967, Mecitözü 1965, Alaca 1978, Bayat 1978.

Vilayətin tümündə 18 xalq və müstəqil 2 uşaq olmak üzere yəkun 20 kitabxana var. 2006-cı il statisikasına görə vilayəttə yəkun 228.482 adət kitab vardı. En çox kitab olan kitabxanaları; Çorum Hasan Paşa Kitapxanası 47.303, İskilip Xalq Kitabxanası 38.046 adət və Sungurlu Xalq Kitabxanası 19.866 adət gəri qalan 123.547 kitab 17 xalq və uşaq kitabxanasındadır.

Vilayət mərkəzi olan Çorum'da beş adət kitabxana mövcud olub yəkun kitab varlıq 72.805 adət digər 12 ilçə ilə 3 bəldə kitabxanasında ise 155.677 kitab var olub; İskilip Xalq Kitabxanası 38.046 adət, Sungurlu Xalq Kitabxanası 19.866, Mecitözü Xalq Kitabxanası 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçəsində kitabxana na mövcuddur.

Türkiyə Respublikası'nın yəkun 28 adet 'El Yazması Əsər' kitabxanası vardır. Bu El Yazması Əsər kitabxanalarından İskilip ve Çorum şəhərlərində olmaq üzere Çorum vilayətində iki var. İskilip Xalq Kitabxanasında 529 adət, Çorum Hasan Paşa Kitabxanasında 3692 adət el yazması kitab vardır.

'''İskilip Xalq Kitabxanası'''

İskilip kitabxanası [[1730]]-cu ildə qurulmuş olan; '''Hocazade''', '''Şeyh Hasip''' və '''Hacıbey''' kitabxanaları ilə 1822-ci ildə qurulan '''Terzi Bekir Ağa''' və 1848-ci ildə qurulan '''Camii Kebir''' kitabxanalarının 1924-cü ildə qanun ilə [[Cəcə Bəy]] Mədrəsəsi kitabxanasında cəm olub tək kitabxana olaraq faaliyete keçdi. Vilayətin en eski kitabxanasıdır. Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə çıxan [http://tr.wikisource.org/wiki/Tevhid-i_Tedrisat_Kanunu ''Tevhid-i Tedrisat Kanunu''] adlı ixtilal qanunu ilə dövlət sahipliğinde yənidən açılması ilə indiki hal olur.

İskilip Xalq Kitabxanasında tarixi 1443 adət ərəb əlifbası ilə yazılmış taş baskı kitab ilə 529 adət el yazması kitab ilə [[2006]]-cı ildə 38.046 adət yəkun kitab vardır.

İskilip Xalq Kitabxanasında [[1996]]-cı ildə yaşlılar üçün xüsusi okuma salonu xidmətə açılmış olub bu salon Türkiyə umumiyəsində gerçekleştirilen ilk uygulamadır.


'''[[Yedi Sekiz Hasan Paşa|Hasan Paşa]] Xalq Kitabxanası'''

[[1895]]-ci ildə [[Yedi Sekiz Hasan Paşa|Hasan Paşa]] vaqfi olaraq quruldu. Hasan Paşa Kitabxanası Çorum vilayətinin indi en böyük kitabxanası olub daxilində çox sayı dünyada əmsali olmayan nadir əl yazma kitablar vardır.

2006-cı ildə mövcud kitab sayı 47.303 adət bunun 3692 adət kitab el yazması olub.


'''Vilayət Xalq Kitabxanası'''

Mərkəz ilçə olan Çorum şəhərindədr. Vilayət Xalq Kitabxanası əsəsındə Osmanlı dövrində vaqif olaraq qurulan üç kitabxanaya daynamaqlı. Bunlar; [[1756]]-ci ildə '''Elhaç Ali Efendi bin Mahmut''', [[1787]]-ci ildə '''Süleyman Fevzi Paşa''', [[1878]]-ci ildə '''Müftü Ahmet Feyzi Efendi''' adlarıyla vaqif kitabxanası olaraq quruldular və Türkiyə Respublikasının quruluşundan sonra 1924-cü ildə çıxan [http://tr.wikisource.org/wiki/Tevhid-i_Tedrisat_Kanunu ''Tevhid-i Tedrisat Kanunu''] adlı ixtilal qanunu ilə dövlət sahipliğinde yənidən açılması ilə indiki hal olur. Bu üç kitabxana 1924-cü ildə bu qanun ilə birleştirldi və adı 'İl (Vilayət) Xalq Kitabxanası' oldu.

===Müzelər===
[[Image:Hattusa.rampart.jpg|thumb|right|150px|[[Hattuşaş]] Yerkapı Yoxuşu]]
Müze olaraq; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. Ələvə olaraq [[Hattuşaş]] örən yeri de açıq müze olub ziyaretcilere xizmet eder.

'''[[Alacahöyük müzesi]]''' vaxtında kənd indi bəldə olan yerde 1935-ci ildən sonra məhəllində arkeologiya qazılarında çıxarılabilən tarixi əsərlər üçün 1941-ci ildə quruldu. Müzede miladdan əvvəl 4000-ci ildən indiyə gələn tarixi əsərlər mövcuddur.

'''[[Boğazköy]] müzesi''' umumiyətlə qadim Hitit dövri arkeologiya əsərləri bulundurmaqlıdır. 1966-cı ildə quruldu.

{| class="wikitable" width=400
! colspan=3 |2006-cı il Müze/Örən statistikasları
|-
| align="center" | '''''Müze Adı'''''
| align="center" | '''''Əsər Sayı <small>(adət)</small>'''''
| align="center" | '''''Ziyaretci Sayı <small>(adət)</small>'''''
|-
| align="center" | Çorum
| align="right" | 13.804
| align="right" | 12.452
|-
| align="center" | Alacahöyük
| align="right" | 3.324
| align="right" | 12.742
|-
| align="center" | Boğazköy
| align="right" | 12.420
| align="right" | 5.677
|-
| align="center" | Hattuşaş Yazılıkaya
| align="right" | ören yeri
| align="right" | 26.738
|-
| align="center" | ''Umumi Yəkun''
| align="right" | '''29.548'''
| align="right" | '''57.609'''
|}

===Məhəlli xalq ədəbiyyatı===

Çorum vilayətində xalq ədəbiyyatına XV. əsrdən başlayan [[Bəktaşi]] - [[Aləvi]] ədəbiyyatı təsirədici olmuşdur.

Aşıq Ali Açık, Deli Boran, Aşıq Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşıq Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşıq Gülabi...


İskilip ilçəsində haftanın gün adları da Türkiyə Türkcəsindən fərqlidir; Gİrevi - Pazar, Düşəmbə - Pazartesi, Dəri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitəsi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitəsi - Cumartesi


===Vilayətin məşhurları===
'''İskiliplilər''':

*[[Mustafa el-İmadi ]] -
*[[Muhyiddin Mehmed-i İskilibi|Muhyiddin Mehmed-i İskilibi (Şeyx Yavsi - Xunkar Şeyxi)]] - [[II Bəyazid|II Bayezidin]] Amasya şəhzadəliq dövri hocası və Bayrami təriqət şeyxi və şeyxülislam Ebussuudun atası. (Babası Mustafa el-İmadi olup; İmadi, [[Ali Kuşçu]] ilə [[Fatih Sultan Məhəmməd]] xana birlikte [[Ağqoyunlu]] [[Uzun Həsən|Uzun Həsənın]] adına elçi gelmişlerdir.)

*[[Mevlana Ebussuud İmadi|Şeyxülislam Ebussuud]] - [[Qanuni Sultan Süleyman]] və [[II Səlim]] dövri [[Osmanlı Devleti]] şeyxülislamı. Astronom və matematikçi [[Ali Kuşçu|Ali Kuşçunun]] torunu.
*[[Kazasker Cafer Efendi]] - Ebussuud'un soyundan gelir, Osmanlı Dövləti Anadolu Kazaskerliği vəzifəsində bulunmuştur. İskilipdə yer alan tarixi camilerden Yenicami'yi yaptıran şəxs.
*[[Şeyxülislam Sunullah]] - Cafer Efendizade Mustafa Sunullah Efendi
*[[Doktor Türk Emin Paşa]]
*[[İskilipli Mehmet Atıf Hoca]]
*[[Münir Çağıl]]
*[[İsmail Kemal Alpsar]]
*[[Edip Alpsar]]
*[[İsmail Beşikci]] - Sosyolog
*[[Lömen Hoca|Numan Seymen]]- Çanaqqala Gazisi
*[[Abdulhaluk Mehmet Çay]] - Tarixci və siyasi xadim.
*[[Ömer Küyük]] - İstiqlal Şavaşı Gazisi Ölüm tarixi:13 Ocak 2006

'''Çorumlular:'''

==Coğrafiya==
Çorum vilayəti torpaqlarının %61-i dağlıqdır. Bu dağlar dərin vadilərlə yarılmaqlıdır.
Dağlar şimali-qerbi istiqamətində uzanmıştır.

Çorum vilayəti [[Qara dəniz bölgəsi|Qara dəniz bölgəsinin]] orta qara dəniz bölməsinin daxili kısmında yer almaktadır. Şərqində [[Amasya]], cənupda [[Yozgat]], qərbində [[Çankırı]], şimaldə [[Sinop]], şimali şarkında [[Samsun]], cənubi qərbində [[Kırıkkale]] vilayətləri ilə çevrilidir.


Çorum vilayət mərkəzinin digər vilayət mərkəzlərinə uzaqlıqları; [[Ankara]]'ya 244, [[İstanbul]]'a 608, [[Amasya]]'ya 92, [[Sinop]]'a 294, [[Samsun]]'a 172, [[Tokat]]'a ise 188 km. mesafededir.

İlçələrin vilayət mərkəzinə uzaqlıqları; [[Alaca]] 52, [[Bayat]] 83, [[Boğazkale]] 87, [[Dodurga]] 42, [[İskilip]] 56, [[Kargı]] 106, [[Laçin]] 29, [[Mecitözü]] 37, [[Oğuzlar]] 68, [[Ortaköy]] 57, [[Osmancık]] 59, [[Sungurlu]] 72 və [[Uğurludağ]] 66 km'dir.


[[Image:Taybi Ovasi Kızılırmak.jpg|right|thumb|350px|[[Kızılırmak (nehir)|Kızılırmak]] və Taybı ovası, [[İskilip]]; En bereketli ova]]
'''Ovalar:'''
*[[Çorum Ovası]]: ərazi 375 km², yüksəklik 800m
*[[Bozboğa Ovası]]: ərazi 70 km², yüksəklik 820m
*[[Ovasaray Ovası]]: ərazi 75 km², yüksəklik 700-800m
*[[Hüseyin Ovası]]: ərazi 264 km², yüksəklik 725 - 875m
*[[Dedesli Ovası]]: ərazi 250 km² yüksəklik 500 - 550m
*[[Taybı Ovası]]: ərazi 144 km², yüksəklik 500 - 550m
*[[Irmak Ovası]]: ərazi 600 km², yüksəklik 500-550m
*[[Seydim Ovası]]: ərazi 50 km², yüksəklik 950m
*[[Mecitözü Ovası]]: ərazi 100 km², yüksəklik 950m
*[[Osmancık Ovası]]: ərazi 300 km², yüksəklik 300 - 350m
*[[Düvenci Ovası]]: ərazi 32 km², yüksəklik 900m
*[[Hamamözü Ovası]]: ərazi 75 km², yüksəklik 400 - 500m
*[[Kuyumcu Ovası]]: ərazi 72 km², yüksəklik 400 - 500m
*[[Sungurlu Ovası]]: ərazi 750 km², yüksəklik 550 -580m
*[[Delice Ovası]]: ərazi 300 km², yüksəklik 500 - 600m
*[[Kargı Ovası]]: ərazi ? km², yüksəklik 250 - 400m

[[Şəkil:Kızılırmak iskilip.jpg|thumb|350px|[[İskilip]]; [[Dedesli Ovası]] yaxınları [[Kızılırmak]]]]
'''Akarsuları : '''
*[[Kızılırmak]]: Kızılırmak havzasının 182 km'lik bölməsi vilayət sınırlarındadır. Vilayət sınırlarında eni 500 ilə 1000 mətr arası dəyişir və dərinlik 1 - 1.5 mətr olur.
*[[Yeşilırmak]],
*[[Çat suyu]],
*[[Mecitözü çayı]],
*[[Çekerek ırmağı]].

'''Dağlar:'''
Umumiyətlə çox yüksəkboylu olmayan dağlar mövcuddur.
*[[Erenler tepesi]], Kargı 2.097 mt.
*[[Türbe tepe]], Kargı 1.981 mt.
*[[Kara tepe]] - Mecitözüt 1.846 mt.,
*[[Kırklar Dağ]] - Mecitözü 1.791 mt.,
*[[Çal dağı]] - Osmancık
*[[Ada dağı]] - Osmancık
*[[Teke dağı]] - İskilip 1.700 mt.
*[[Kavak dağı]] - İskilip
*[[Göl dağı]] - İskilip
*[[Deveci dağı]] - İskilip
*[[Sakaröküz dağı]] - İskilip
*[[Çatalkaya Tepesi-Karadağ]] - Çorum-Merkez 1.566 mt.dir.

===İqlim===
Vilayətin ümimiysində iki fərqli iqlim cürü göstəriş ədir: Qara dəniz və Daxili Anadolu iqlimi.

Qara dəniz iqlimi olan şəhərlər Kızılırmak hövzəsincə olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık və Uğurludağ. Qışları çox yağış olub yazları daxili anadolu iqlim tesiri ilə sıcaq olub.

Daxili Anadolu iqlimi Kızılırmak hövzsinin cənubunda olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy və Sungurlu olub.

Çorum vilayətinde bulunan şəhər, nahiyə və kəndlər umumi olaraq tipik [[qarasal iqlim]] özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. Yüksək yərləşimlərdə özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iqlim tipi olup mikro klima iqlim özelliklerini göstəriş ədər.

'''Yağmur'''
<center>
{| class="wikitable" style="font-size:90%;width:100%;border:0px;text-align:center;line-height:120%;"
! style="background: #99CCCC; color: #000080" height="17" | İlçələr
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Rasat sürə
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Oca
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Şub
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Mar
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Nis
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | May
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Haz
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Tem
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ağu
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Eyl
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Eki
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Kas
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ara
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Çorum
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 54 il
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 39.8
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 30.2
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 37.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 45.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 60.6
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 48.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 17.7
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 11.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 20.1
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 24.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 30.9
| style="background: #FF9900; color:#000080;" | 43.3
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" height="16;" | Bayat
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 18 il
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 69.3
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 62.2
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 51.2
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 52.2
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 60.9
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 38.9
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 17.8
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 15.9
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 22
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 30
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 32.1
| style="background: #FFCC00; color: black;" | 75.9
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | İskilip
| style="background: #99CCFF;" | 32 il
| style="background: #99CCFF;" | 70.1
| style="background: #99CCFF;" | 51.7
| style="background: #99CCFF;" | 56.4
| style="background: #99CCFF;" | 55.4
| style="background: #99CCFF;" | 69.8
| style="background: #99CCFF;" | 47.3
| style="background: #99CCFF;" | 17.6
| style="background: #99CCFF;" | 15.1
| style="background: #99CCFF;" | 16.5
| style="background: #99CCFF;" | 27.5
| style="background: #99CCFF;" | 35.8
| style="background: #99CCFF;" | 70.1
|-
| colspan="14" style="text-align:center;font-size:100%;"| İlərə Görə Aylık Yağış Statistikası
|}
</center>

==Geologiya==
Zəlzələ yaradıcısı [[Şimal Anadolu Fay Hattı]] Çorum şəhərinin 20 kilomətr şimalindən geçmektedir.

Vilayətin geologiya yapısında iki ana kütlə (kayaç) qrup gözə çatar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi isə, “Tortul Kütlələr” dir. Vilayətin asıl geolojiq karakterini 3. geolojiq zamanın sonları ile 4. geolojiq zamanda meydanaçıxma oluşumlar meydana gətirməkdədir.

Bununla birlikdə, geolojiq dövrlərdən ilkəl vaxt olaraq məlumat olunan Arkean və Prekambrien dövrlərinə aid Çorum mərkəz ilçə, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü və xüsusiyətlə Kargı ilçlərində müğtəlif metamorfik (başkalaşım) torpraqlarına rastlanılmıştır. Xüsusiyətlə 3. geolojiq zamanın kütlələrindən olan jips (kireçtaşı) və kayatuzu yataqları ilə karbon miqdari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataqlarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva və Ovacık Kəndində) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlələrindən olan Trakit, Granit, Bazalt və Andezit kimi kütlə ərəzisinə də Çorum mərkəz ilçəsində, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık və İskilip ilçələrində rastlaşma olub. Tortul kütlelere isə vilayətin çox yörəsində rastlaşma olub.


Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem daxilində yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzərində yer almaktadır. K.A.F. vilayət merkezinin 20 kilomətr şimalindən Osmancık və Kargı ilçələrinin daxili sınırlarından geçmekdədir.

==İqtisadiyyat==
[[Şəkil:Osmancık ve çeltik tarlaları.jpg|thumb|250px|[[Osmancık]] və [[çəltik]] tarlaları. Çəltik, [[Kızılırmak]] boyunca [[İskilip]], [[Çorum]], [[Osmancık]] ilə [[Kargı|Kargının]] tüm ovalarında olur və Türkiyə istehsalatının illərə görə %10 - 12 faizi Çorumdan vilaytindən çıxar]]




Çorum vilayəti [[İqtisadiyyat|iqtisadiyyatı]] [[tarım]], [[heyvandarlıq]], [[sənayə]] və [[ticarət|ticarətçilikten]] ibarətdir.

2000-ci il statistiklərinə görə Çorum vilayəti iqtisadiyyatının sektörlere görə dağılımı; xizmətlər %32, ticarət %30, tarım %25, sənayə %9, inşaat %4 olaraq meydana gelmiştir.

Vilayətin coğrafi konumu nedeniyle [[Daxili Anadolu bölgəsi]] ilə [[Qara dəniz bölgəsi]] arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup iqtisadiyyatınıda olumlu olaraq etkilemektedir. Ankara ilə Samsun arasında şimal - cənup doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi şərq - qərp doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya və Tokat vilayətləridə Çorum topraqlarında yer alan yollardan istifadə ederler.

Çorum Vilayəti, Osmanlı İmperiyası illərindən indiyə qədər [[tarım]] və [[heyvandarlıq]] başat olagelmiştir. [[1913]]-cü il Osmanlı tarım statistiklərinə görə indiki illərdə unutulmuş bir sənayə bitki olan '''cehri''' vardır ve bu bitki boya sənayədə qullanılmaktaymış. Cehri; kimya sənayə gelişince unutulup gitmiş o illərdə İskilip və Çorum şəhərlərində pek çox ailə geçimini cehriden sağlarmış. İlde 70 ton cehri istehsal edildiği 1913-cü il statistikində yazılıdır. 1913-cü ildə Osmanlı İmperiyasının yəkun heyvan varlıq sayısının %1'i Çorum'da mövcuddur.

Vilayət xaricindən alınan istehsalat olaraq; beyaz eşya, nəft mamulləri, otomotiv yedek parçası, makinalar, kazanlar, mexanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. Vilayət xaricinə satışı yapılan istehsalat kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makınalar, mexanik araçalr, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kağıt və karton nəviləridir.

===Tarım istehsalatı===

[[Image:Iskilip cevizi.jpg|250px|thumb|İskilip cövüzü; [[İskilip]] və [[Oğuzlar]] cövüz istehsalatında Türkiyə üçün mühim mərkəzi olub mamul haldə buralarda tüm ölkənin cövüzü işlenir...]]
[[Image:Iskilip ekinler.jpg|thumb|250px|İskilip, əkin tarlası]]
[[Şəkil:Iskilip kirazı.jpg|thumb|250px|İskilip gilası, albalı]]
[[Şəkil:Iskilip ak kiraz.jpg|thumb|250px|İskilip ağ gilası, növü cür gilas istehsal olur]]
[[Şəkil:Iskilip karası üzümü.jpg|thumb|250px|İskilip karası üzümü, qadim [[Hatti]] dövrlərindən indiyə sirke, pekmez, şarap, kurutmalık olaraq istehsal olur]]
[[Şəkil:Iskilip misket üzümü.jpg|thumb|250px|İskilip misqet üzümü, qurutmalıq və sofralıq olub Aləvi kəndlərində boğma rakı yapımı üçün istehsal olur]]
[[Şəkil:Iskilip fasulye tarlası.jpg|thumb|250px|İskilip civarı bir fasulyə tarlası, yazın göy olaraq, qurutup qışlıq yahut konserve olaraq harcanır.]]
[[Şəkil:Bucket of raw okra pods.jpg|thumb|250px|Bamya, Kargı və Hacıhamza Türkiyə istehsalatının %8 - 10-unu qarşılar.]]
[[Şəkil:Bawang Putih.jpg|thumb|Sarımsak]]
[[Şəkil:Two colors of onions.jpg|thumb|Soğan; İskilip, Sungurlu, Çorum ovaları ana istehsalatcılar olub Türkiyənin illərə görə %8 - 12 faizi qarşılanır.]]
[[Şəkil:Papaver somniferum fruto.jpg|thumb|Haşhaş]]

Çorum vilayətində çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş istehsal miktarları fazladır. En çox yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, mohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 ili Türkiyə statistiklərinə görə yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum vilayətində istehsal edilir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve havarisinin mikro klima iqlimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002-ci ildə vilayəttəki traktör sayı 20.929 adət.





{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2004-cü ildə Tarım Ərəziləri
|-
| align="center" | '''Növü'''
| align="right" | '''Miqdər (ha)'''
|-
| align="center" | Ekili Ərəzi
| align="right" | 474.126
|-
| align="center" | Nadas Ərəzi
| align="right" | 121.757
|-
| align="center" | Bağ Ərəzisi
| align="right" | 9.093
|-
| align="center" | Meyve Ərəzisi
| align="right" | 2.876
|-
| align="center" | Sebze Ərəzisi
| align="right" | 11.753
|-
| align="center" | Tarıma müsait kullanım dışı
| align="right" | 2.863
|-
| align="left" | Tarım Ərəzisi
| align="right" | '''662.468'''
|}

{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |İllərə Görə Traktör sayı
|-
| align="center" | 1970
| align="right" | 1.862
|-
| align="center" | 1979
| align="right" | 9.234
|-
| align="center" | 2002
| align="right" | 20.929
|-
| align="center" | 2005
| align="right" | 30.505
|}

Əkin, arpa, çavdar, yulaf və tritikale böyük ölçüde quru tarım ərəzilərində
istehsal edilir. Mısır iqlim xüsusiyətincə su istər, çəltik tümüylə su daxilində olan tavalarda istehsal edilir. İstehsal əksəriyyətlə İstehsalatçı eliyle tahıl borsasında satılmaqda yahut un və yəm fabrikalarına vərilməkdədir.

{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |2005-ci il Tarla bitkiləri istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Ərəzi (ha)'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Buğday
| align="right" | 292.610
| align="right" | 924.396
|-
| align="center" | Arpa
| align="right" | 87.632
| align="right" | 282.604
|-
| align="center" | Çavdar
| align="right" | 710
| align="right" | 1.528
|-
| align="center" | Yulaf
| align="right" | 660
| align="right" | 1.581
|-
| align="center" | Çəltik
| align="right" | 8.280
| align="right" | 59.097
|-
| align="center" | Mısır
| align="right" | 200
| align="right" | 1.082
|-
| align="center" | Tritikale
| align="right" | 875
| align="right" | 274
|}

Noxud və yeşil mərcimək quru tarım ərəzilərində istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.
{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |2005-ci il baklagiller istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Ərəzi (ha)'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Noxud
| align="right" | 25.676
| align="right" | 28.406
|-
| align="center" | Kuru Fasulye
| align="right" | 1.468
| align="right" | 1.600
|-
| align="center" | Yeşil Mərcimək
| align="right" | 9.054
| align="right" | 9.173
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |2005-ci il Yem bitkileri istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Ərəzi (ha)'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Fiğ (Dane)
| align="right" | 17.755
| align="right" | 17.945
|-
| align="center" | Fiğ (K.Ot)
| align="right" | 4.005
| align="right" | 10.428
|-
| align="center" | Mısır (Silaj)
| align="right" | 993
| align="right" | 46.035
|-
| align="center" | Yonca (K.Ot)
| align="right" | 2.365
| align="right" | 25.598
|-
| align="center" | Korunga
| align="right" | 1.191
| align="right" | 4.193
|-
| align="center" | Heyvan Pancarı
| align="right" | 12
| align="right" | 450
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |2005-ci il Sənayə bitkileri istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Ərəzi (ha)'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Şeker Pancarı
| align="right" | 7.555
| align="right" | 310.198
|-
| align="center" | Haşhaş
| align="right" | 634
| align="right" | 205
|-
| align="center" | Ayçiçeği (Yağlık)
| align="right" | 6.955
| align="right" | 10.004
|-
| align="center" | Ayçiçeği (Çerezlik)
| align="right" | 425
| align="right" | 732
|-
| align="center" | Patates
| align="right" | 1.262
| align="right" | 29.040
|}



{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |2005-ci il Bahçə bitkiləri istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Ərəzi (ha)'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Lahana (Beyza)
| align="right" | 161
| align="right" | 3.811
|-
| align="center" | Ispanak
| align="right" | 220
| align="right" | 1.321
|-
| align="center" | Pırasa
| align="right" | 73
| align="right" | 689
|-
| align="center" | Kabak (Sakız)
| align="right" | 32
| align="right" | 378
|-
| align="center" | Kabak (Bal)
| align="right" | 108
| align="right" | 1.427
|-
| align="center" | Hıyar
| align="right" | 411
| align="right" | 5.315
|-
| align="center" | Patlıcan
| align="right" | 64
| align="right" | 444
|-
| align="center" | Bamya
| align="right" | 130
| align="right" | 536
|-
| align="center" | Domates
| align="right" | 1.810
| align="right" | 46.845
|-
| align="center" | Biber (Sivri)
| align="right" | 132
| align="right" | 836
|-
| align="center" | Biber (Dolmalık)
| align="right" | 29
| align="right" | 177
|-
| align="center" | Karpuz
| align="right" | 508
| align="right" | 8.426
|-
| align="center" | Kavun
| align="right" | 1.736
| align="right" | 30.799
|-
| align="center" | Fasulye (Taze)
| align="right" | 718
| align="right" | 3.761
|-
| align="center" | Barbunya (Taze)
| align="right" | 201
| align="right" | 1.366
|-
| align="center" | Sarımsak
| align="right" | 8
| align="right" | 61
|-
| align="center" | Soğan (Kuru)
| align="right" | 4.689
| align="right" | 109.659
|-
| align="center" | Havuç
| align="right" | 22
| align="right" | 198
|-
| align="center" | Turp (Bayır)
| align="right" | 19
| align="right" | 232
|-
| align="center" | Soğan (Taze)
| align="right" | 110
| align="right" | 1.174
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci il Məyvə istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | Erik
| align="right" | 1.229
|-
| align="center" | Kayısı
| align="right" | 391
|-
| align="center" | Gilas
| align="right" | 1.104
|-
| align="center" | Vişne
| align="right" | 683
|-
| align="center" | Badem
| align="right" | 165
|-
| align="center" | Ceviz
| align="right" | 2.902
|-
| align="center" | Dut
| align="right" | 974
|-
| align="center" | Üzüm
| align="right" | 14.623
|-
| align="center" | Elma
| align="right" | 7.426
|}



{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci il Gübre qullanımı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar (Ton)'''''
|-
| align="center" | '''Saf N'''
| align="right" | 60.991
|-
| align="center" | '''Saf P205'''
| align="right" | 45.559
|-
| align="center" | '''Saf K20'''
| align="right" | 11,4
|}

===Orman istehsalatı===
Vilayətin ormanlıq ərəziləri daha çox şimalinde olub İskilip, Çorum, Osmancık və Kargıda sıx olaraq mövcuddur. Dağ kəndlərinin geçimi ormancılıq istehsalatına bağlıdır.

Yəkun ormalıq ərəzisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman vərimli, 187.952 hektar orman vərimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. Vilayət ormanlarının yəkunu dövlətə aid olub şəxs ormanı na mövcuddur.

[[Şəkil:Iskilip çukurhan yaylası.jpg|thumb|250px|İskilip - Çukurhan Yaylası, Ormanlar vilayətin önemli bir geçim kayanğıdır.]]
*Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
*İskilip ilçəsində: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
*Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
*Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
*Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
*Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
*Mecitözü və Sungurlu ilçələrində: Karaçam, Meşe.
{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci ildə Orman istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar (m³)'''''
|-
| align="center" | Tomruk
| align="right" | 37.730
|-
| align="center" | Maden Direk
| align="right" | 4.413
|-
| align="center" | Sənayə Odunu
| align="right" | 3.641
|-
| align="center" | Kağıtlık Odun
| align="right" | 13.580
|-
| align="center" | Lif Yonga Odunu
| align="right" | 73.000
|-
| align="center" | Yakacak Odun
| align="right" | 152.931
|}

{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci il Orman - Mera Ərəzisi
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar (ha)'''''
|-
| align="center" | '''Çayır Ərəzisi'''
| align="right" | 5.530
|-
| align="center" | '''Mera Ərəzisi'''
| align="right" | 139.582
|-
| align="center" | '''Orman Ərəzisi'''
| align="right" | 365.208
|-
| align="center" | '''Yoz Ərəzi'''
| align="right" | 145.593
|}

===Heyvandarlıq istehsalatı===

[[Şəkil:Iskilip kızılırmak mandalar.jpg|thumb|250px|right|Camışlar / Mandalar, [[Kızılırmak]] nəhrində sərinləşiyor, İskilip]]
[[Şəkil:Ram, lambs, and chickens.jpg|thumb|200px|right|Qoyunlar və tavuklar]]
[[Şəkil:European honey bee extracts nectar.jpg|thumb|200px|right|Bal arısı]]
[[Şəkil:Huehnereier 2989.jpg|thumb|200px|right|Yumurta, Türkiyə yumurta istehsalatının %5 faizi Çorum'da yapılır.]]
[[Şəkil:Angora 003.jpg|thumb|200px|right|[[Ankara]] - Tiftik Keçisi]]
[[Şəkil:Bubikon.JPG|thumb|200px|right|Sığır]]

Vilayəti iqtisadiyyatında heyvandarlıq istehsalatı ikinci derecededir. 2002-ci il Türkiyə statistiklərinə görə vilayət daxilində 162.000 sığır, 139.000 qoyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda məvcuddur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli heyvandarlıq iqtisadi istehsalatlarındandır.

Mera ərəzisi 139.582 hektar olub vilayətin heyvandarlıq istehsalatı üçün əhəmmiyyət ərz ətməkdədir.

[[1913]]-cü ildə heyvandarlıq istehsalatı; 89.059 sığır, 195.735 qoyun, 220.856 keçi/çəpiş, 8.000 camış vardı. Ələvə olaraq 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır kimi çekim heyvanı vardı.

[[1927]]-ci ildə istehsalatı dövlət statistikasına görə; vilayəttə 83.000 qədər sığır, 160.000 qədər koyun, 230.000 qədər çəpiş, 230.000 qədər tavuk ilə ələvə olaraq 80.000 qədər eşek, katır və at kimi çəkim heyvanı vardı.

Ləzzətli yoğurdu üçün xüsusiyyət ilə camış sulak kəndlərdə və Kızılırmak kenar kəndlərində bəslənməkdədir.

1980-ci ilə qədər vilayətte çox sayı kıl çəpişi vardı. Orman ərəzisində təzə sürgünlərə verilen zərər nəticədə çox sayı kənddə yasaqlandılar.

Vilayət daxilində bir adət balıkçılık istehsalatı ilə iştigal ədən şiket var olup illik kapasitəsi 15.000 ton olub ancaq 10.000 ton qədər istehsal mümkün olmaqdadır.

{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |Böyük baş heyvandarlıq istehsalatı <small>(adət)</small>
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''2003-cü il'''
| align="center" | '''2005-ci il'''
|-
| align="center" | Sığır (Kültür)
| align="right" |
| align="right" | 28.418
|-
| align="center" | Sığır (Melez)
| align="right" |
| align="right" | 89.465
|-
| align="center" | Sığır (Yerli)
| align="right" |
| align="right" | 46.461
|-
| align="center" | Sığır Yəkunu
| align="right" | '''162.144'''
| align="right" | '''164.344'''
|-
| align="center" | Manda
| align="right" | 4.830
| align="right" | 3.297
|-
| align="center" | At
| align="right" | 1.104
| align="right" |
|-
| align="center" | Katır
| align="right" | 1.245
| align="right" |
|-
| align="center" | Eşek
| align="right" | 10.766
| align="right" |
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=3 |Kiçik baş heyvandarlıq istehsalatı <small>(adət)</small>
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="right" | '''2003-cü il'''
| align="center" | '''2005-ci il'''
|-
| align="center" | '''Qoyun'''
| align="right" | 139.334
| align="right" | 154.180
|-
| align="center" | '''Kıl Keçisi'''
| align="right" | 17.125
| align="right" | 17.249
|-
| align="center" | '''Tiftik Keçisi'''
| align="right" | 3.285
| align="right" | 3.649
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci il kuş - kanatlı və yumurta istehsalatı
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar'''''
|-
| align="center" | '''Yumurtacı Tavuk'''
| align="right" | 2.426.200
|-
| align="center" | '''Et Tavuk'''
| align="right" | 18.950
|-
| align="center" | '''Ördek'''
| align="right" | 10.695
|-
| align="center" | '''Kaz'''
| align="right" | 18.805
|-
| align="center" | '''Hindi'''
| align="right" | 23.680
|-
| align="center" | '''Tavuk Yumurtası'''
| align="right" | '''514.318.000'''
|-
| align="center" | '''Ördek Yumurtası'''
| align="right" | 372.750
|-
| align="center" | '''Kaz Yumurtası'''
| align="right" | 621.400
|-
| align="center" | '''Hindi Yumurtası'''
| align="right" | 798.500
|}


{| class="wikitable" width=300
! colspan=2 |2005-ci il Arıcılık istehsalatı məlumatları
|-
| align="center" | '''''Nevi'''''
| align="center" | '''''Miqdar'''''
|-
| align="center" | '''Eski Usul Kovan Sayı'''
| align="right" | 722
|-
| align="center" | '''Fenni Usul Kovan Sayı'''
| align="right" | 44.384
|-
| align="center" | '''Bal Üretimi'''
| align="right" | 565.120 <small>kg</small>
|-
| align="center" | '''Bal Mumu Üretimi'''
| align="right" | 13.808 <small>kg</small>
|-
| align="center" | '''Arı Baxan Kənd Sayı'''
| align="right" | 626
|}

===Sənayə istehsalatı===
Vilayəttəki başlıca sənayə tesisleri; muhtelif gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makina, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001-ci il Türkiyə statistiklərinə görə vilayət daxilində 10'dan fazla nəfər çalıştıran sənayə işletmesi sayı 82 adət. Bunlardan 40 adəti taş və topraq sənayəsi, 18'i gıda, içki və tütün sənayəsi, 10'u metal eşya, makina və teçhizat sənayəsi, 5'i metal ana sənayəsi, 4'ü tekstil, giyim ve deri sənayəsi, 2'si mobilya sənayəsi, 1'i kağıt, kağıt ürünleri ve basım sənayəsi, 1'i motorlu kara taşıtları sənayəsi. Vilayətin sembolü olan ləbləbi isə İskilip və Çorum şəhərlərində kiçik işletmelerce istehsal edilir.

{| class="wikitable" width=500
! colspan=11 |Çorum vilayəti Sənayə Təsisləri 2005-ci il
|-bgcolor="#ccccff"
| align="center" | '''[[İlçə]]'''
| align="center" | <small>'''[[Gıda Sənayə]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Makina Sənayə]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Taş/Torpaq Sənayə]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Digər Sənayə]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Yəkun]]'''(cəm)</small>
|-
| align="left" | [[Çorum]]
| align="center" | 36
| align="center" | 47
| align="center" | 76
| align="center" | 95
| align="center" | 41
| align="center" | 76
| align="center" | 59
| align="center" | 82
| align="center" | '''212'''
|-
| align="left" | [[Alaca]]
| align="center" | 3
| align="center" | 3
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 1
| align="center" | 1
| align="center" | '''4'''
|-
| align="left" | [[Bayat]]
| align="center" | 1
| align="center" | 1
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 2
| align="center" | 2
| align="center" | '''3'''
|-
| align="left" | [[Boğazkale]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" |
|-
| align="left" | [[Dodurga]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" |
|-
| align="left" | [[İskilip]]
| align="center" | 3
| align="center" | 3
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 4
| align="center" | 6
| align="center" | '''7'''
|-
| align="left" | [[Kargı]]
| align="center" | 8
| align="center" | 11
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 1
| align="center" | 2
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | '''9'''
|-
| align="left" | [[Laçin]]
| align="center" | 1
| align="center" | 1
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | '''1'''
|-
| align="left" | [[Mecitözü]]
| align="center" | 2
| align="center" | 2
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 1
| align="center" | 2
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | '''3'''
|-
| align="left" | [[Oğuzlar]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" |
|-
| align="left" | [[Ortaköy]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" |
|-
| align="left" | [[Osmancık]]
| align="center" | 16
| align="center" | 21
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 11
| align="center" | 20
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | '''27'''
|-
| align="left" | [[Sungurlu]]
| align="center" | 9
| align="center" | 12
| align="center" | 4
| align="center" | 5
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | 6
| align="center" | 9
| align="center" | '''19'''
|-
| align="left" | [[Uğurludağ]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" |
|-bgcolor="#ccccff"
| align="left" | [[Yəkun]]
| align="center" | '''79'''
| align="center" | ------
| align="center" | '''80'''
| align="center" | ------
| align="center" | '''54'''
| align="center" | ------
| align="right" | '''72'''
| align="right" | ------
| align="center" | '''285'''
|}

===Maden istehsalatı===
Vilayət daxilində işletilen pek çox sayıda linyit kömür işeltmesi vardır. Bu işletmeler İskilip, Dodurga ve Bayat ilçələrindədir. Hususi olaraq Dodurga linyiti en zengin rezerve ve kaloriye sahiptir.

==Əhali==
İndiki Çorum Vilayətini meydana getiren şəhərlərə baxarsaq üçü xaricində olanlar qeza kimliğine [[1866]]-ci ildən sonra qavuşuşmuşlardır. 1866-ci ilə qadar üç şəhər qeza statusunda olup bunlar; Çorum, İskilip və Osmancık'tır. İndiki vilayət sınırları kalıcı halinə 1924-cü ildə qavuşur. [[1924]]-cü ile qadar iskilip'e bağlı olan indiki [[Çankırı Vilayəti|Çankırı]] vilayətinin iki ilçə torpaqları qoparılmış ve [[Çankırı Vilayəti|Çankırı]] vilayətinə daxil edilmişlerdir. Öyləki [[1900]]-cu il İskilip torpaqlarında indi tam yədi adət ilçə qurulu olup bu ilçələr 3 vilayətə ([[Çankırı Vilayəti|Çankırı]], Çorum, [[Kastamonu Vilayəti|Kastamonu]]) dağılmıştır. Birde Kargı ilçəsinin xususi durumu xaricinde sınır dəyişiklik olmamıştır.

Aşağıdaki tabloda [[Çorum]], [[İskilip]], [[Osmancık]], [[Sungurlu]] və [[Mecitözü]] ilçə əhəli sayısında illərə görə ani azalışların nedenleri için;
*[[Bayat]] [[1958]]-ci ildə, [[Oğuzlar]] və [[Uğurludağ]] [[1990]]-cı ildə İskilip ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
*[[Alaca]] [[1919]]-cu ildə, [[Laçin]] [[1990]]-cı ildə Çorum'dan ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
*[[Ortaköy]] [[1959]]-cu ildə Mecitözünden ayrılıp ilçə yapıldı.
*[[Dodurga]] [[1990]]-cı ildə Osmancık ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarıldı.
*[[Boğazkale]] [[1987]]-ci ildə Sungurlu ilçəsindən ayrılıp ilçə statusuna çıxarılmaları

məlumatlarını diqqətə alasınız.




{| class="wikitable" width=650
! colspan=19 |İllərə görə vilayət Əhali statistik məlumatları
|-bgcolor="#ccccff"
| align="center" | '''[[İlçə]]'''
| align="center" | '''[[1831]]*'''
| align="center" | '''[[1849]]'''
| align="center" | '''[[1893]]'''
| align="center" | '''[[1907]]'''
| align="center" | '''[[1927]]'''
| align="center" | '''[[1950]]'''
| align="center" | '''[[1960]]'''
| align="center" | '''[[1970]]'''
| align="center" | '''[[1980]]'''
| align="center" | '''[[1990]]'''
| align="center" | '''[[2000]]'''
| align="center" | '''[[2007]]'''
|-
|-bgcolor="#FFCC00"
| align="left" | [[Çorum]]
| align="right" | 10.075*
| align="right" |
| align="right" | 49.057
| align="right" | 80.973
| align="right" | 60.752
| align="right" | 88.056
| align="right" | 118.536
| align="right" | 144.569
| align="right" | 168.985
| align="right" | 189.748
| align="right" | 221.699
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Alaca]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 26.787
| align="right" | 46.444
| align="right" | 54.315
| align="right" | 56.657
| align="right" | 56.724
| align="right" | 53.403
| align="right" | 53.193
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Bayat]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 22.836
| align="right" | 27.078
| align="right" | 31.957
| align="right" | 36.294
| align="right" | 30.574
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Boğazkale]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 9.973
| align="right" | 8.190
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Dodurga]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 13.550
| align="right" | 10.439
| align="right" |
|-
|-bgcolor="#FFCC00"
| align="left" | [[İskilip]]
| align="right" | 11.450*
| align="right" | 43.442
| align="right" | 43.271
| align="right" | 52.362
| align="right" | 53.722
| align="right" | 66.611
| align="right" | 55.618
| align="right" | 67.434
| align="right" | 72.569
| align="right" | 52.569
| align="right" | 45.327
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Kargı]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 31.564
| align="right" | 32.261
| align="right" | 31.247
| align="right" | 26.762
| align="right" | 20.388
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Laçin]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 11.960
| align="right" | 9.425
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Mecitözü]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 31.928
| align="right" |
| align="right" | 36.752
| align="right" | 44.319
| align="right" | 34.598
| align="right" | 35.496
| align="right" | 34.911
| align="right" | 31.246
| align="right" | 26.064
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Oğuzlar]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 11.154
| align="right" | 9.083
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Ortaköy]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 9.580
| align="right" | 11.016
| align="right" | 12.420
| align="right" | 13.073
| align="right" | 11.820
| align="right" |
|-
|-bgcolor="#FFCC00"
| align="left" | [[Osmancık]]
| align="right" | 4.349*
| align="right" |
| align="right" | 17.639
| align="right" | 29.473
| align="right" | 29.184
| align="right" | 33.494
| align="right" | 42.960
| align="right" | 53.849
| align="right" | 63.018
| align="right" | 52.490
| align="right" | 53.758
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Sungurlu]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 67.607
| align="right" | 39.793
| align="right" | 40.405
| align="right" | 62.429
| align="right" | 76.382
| align="right" | 90.006
| align="right" | 100.000
| align="right" | 88.327
| align="right" | 80.840
| align="right" |
|-
| align="left" | [[Uğurludağ]]
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="center" | -
| align="right" | 18.111
| align="right" | 16.265
| align="right" |
|-bgcolor="#ccccff"
| align="left" | [[Yəkun]]
| align="right" | ''' '''
| align="right" |
| align="right" | ''' '''
| align="right" | '''202.601'''
| align="right" | '''247.602'''
| align="right" | '''341.353'''
| align="right" | '''446.389'''
| align="right" | '''518.366'''
| align="right" | '''571.831'''
| align="right" | '''608.660'''
| align="right" | '''597.065'''
| align="right" |
|}

*[[1831]] ilinə dərc olunan nəfər əhəli sayı şəhər mərkəzlərinə ait olub kənd əhəli sayı daxili yoxdur.
*( - ) işarəti daxil olunan qutucuklar adı geçen ilçənin o tarixdə / tarixlərdə ilçə olmadığı üçündür.
*Yuxardaki tabloda sarı rəngli bölmələr [[1866]]-cı ildən əvvəldə ilçə olanları işarət ədər.

==Türkiyə Böyük Millət Məclisinde vilayət==

'''Çorum Vilayəti TBMM Millətvəkilləri :'''
{| cellpadding="5" width="100%" style="background: none;"
| width="33%" style="font-size:95%;" valign="top"|
*'''23. Dönem''' (22.07.[[2007]])
::
*'''22. Dönem''' (3.11.[[2002]])
::Feridun Ayvazoğlu CHP
::Ağah Kafkas AK Parti
::Ali Yüksel Kavuştu AK Parti
::Muzaffer Külcü AK Parti
::Murat Yıldırım AK Parti
*'''21. Dönem''' (18.04.[[1999]])
::Bekir Aksoy
::Abdulhaluk Mehmet Çay
::Yasin Hatipoğlu
::Melek Karaca
::Vahit Kayırıcı
*'''20. Dönem''' (24.12.[[1995]])
::Mehmet Aykaç
::Zülfikar Gazi
::Yasin Hatipoğlu
::Ali Haydar Şahin
::Bekir Aksoy
::Hasan Çağlayan
*'''19. Dönem''' (20.10.[[1991]])
::Yasin Hatipoğlu
::Muharrem Şemsek
::Cemal Şahin
::Aslan Adnan Türkoğlu
::Mustafa Ateş Amiklioğlu
*'''18. Dönem''' (29.11.[[1987]])
::Ünal Akkaya
::Nevzat Aksu
::Mithat Balak
::Mustafa Namlı
::Rıza Ilıman
::Cemal Şahin
*'''17. Dönem''' (01.11.[[1983]])
::Ünal Akkaya
::İhsan Nazmi Tombuş
::Ali Rıza Akaydın
::Mehmet Besim
::Ali Ayhan Çetin
*'''16. Dönem''' (05.06.[[1977]])
::Mustafa Kemal Biberoğlu
::Ahmet Cimbek
::Aslan Topçubaşı
::Şükrü Bütün
::Ethem Eken
::Mehmet Irmak
*'''15. Dönem''' (14.10.[[1973]])
::Yakup Çağlayan
::Ethem Eken
::Cahit Angın
::Kasım Parlar
::İhsan Tombuş
::Turhan Utku
::Yasin Hatipoğlu
*'''14. Dönem''' (12.10.[[1969]])
::Kemal Demirer
::İhsan Tombuş
::Aslan Topçubaşı
::Abdurrahman Güler
::Yakup Çağlayan
::Cahit Angın
::A. Naki Ulusoy
*'''13. Dönem''' (10.10.[[1965]])
::Abdurrahman Güler
::Hilmi İncesulu
::İhsan Akhun
::Hasan Latif Sayıyüce
::Arslan Topçubaşı
::Ahmet Uysal
::Nejdet Yücer
*'''12. Dönem''' (14.10.[[1961]])
::Abdurrahman Güler
::İhsan Tombuş
::Muzaffer Dündar
::Necmi Ökten
::Hilmi İncesulu
::Nuri Ahıskalıoğlu
::Faruk Küreli

| width="33%" style="font-size:95%;" valign="top"|
*'''11. Dönem''' (01.11.[[1957]])
::Sedat Baran
::Hüseyin Ortakçıoğlu
::Mustafa Kemal Biberoğlu
::yakup Gürsel
::Cevat Köstekçi
::Kemal Terzioğlu
::Hamdi Bulgurcu
::Ali Dedekargıoğlu
::Kemal Erdem
::Fevzi Hacırecepoğlu
*'''10. Dönem''' (14.05.[[1954]])
::Baha Koldaş
::Sedat Baran
::Şevki Gürses
::Hüseyin Ortakçıoğlu
::Ali Rıza Kılıçkale
::Mustafa Kemal Biberoğlu
::Yakup Gürsel
::Cevat Köstekçi
::Kemal Terzioğlu
* '''9. Dönem''' (22.05.[[1950]])
::Baha Koldaş
::Sedat Baran
::Şevki Gürses
::Hüseyin Ortakçıoğlu
::Ahmet Başıbüyük
::Saip Özer
::Hasan Ali Vural
::Hakkı Yemeniciler
* '''8. Dönem''' (08.05.[[1946]])
::Edip Alpsarı
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münür Çağıl
::Naim Atalay
::Hasene Ilgaz
::Suheyp Karafakioğlu
::Necdet Yücel
* '''7. Dönem''' (08.03.[[1943]])
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münür Çağıl
::Naim Atalay
::Eyüp Sabri Akgöl
::Nuri Kayaalp
::Hasan Akdoğan
::Cemal Kazancıoğlu
* '''6. Dönem''' (03.04.[[1939]])
::İsmail Kemal Alpsar
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münir Çağıl
::Eyüp Sabri Akgöl
::Nuri Kayaalp
::Süleyman Köstekcioğlu
::Şakir Baran
* '''5. Dönem''' (01.03.[[1935]])
::İsmail Kemal Alpsar
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münir Çağıl
::Eyüp Sabri Akgöl
::Nebi Rıza Yıldırım
::Ali Rıza Özcan
* '''4. Dönem''' (04.05.[[1931]])
::İsmail Kemal Alpsar
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münir Çağıl
::Bekir Karamemet
::Nebi Rıza Yıldırım
* '''3. Dönem''' (01.11.[[1927]])
::İsmail Kemal Alpsar
::İsmet Eker
::Mustafa Cantekin
::Münir Çağıl
::Ziya Bey
* '''2. Dönem''' (20.04.[[1924]])
::İsmail Kemal Alpsar
::Münir Çağıl
::Ferit bey
::İsmet Eker
::Ziya Bey
* '''1. Dönem''' (23.04.[[1920]])

| width="33%" style="font-size:95%;" valign="top"|
[[Şəkil:Çorum saat kulesi.jpg|thumb|250px|[[Çorum]] saat kulesi]]
'''TBMM Cumhuriyət Sənatosu:'''

(15 Ekim [[1961]] - 12 Eylül [[1980]])

'''Sənatörlər:'''

* ([[1977]])
::Sefa Yalçuk
::Abdullah Ercan
* (?)
* ([[1968]])
::Mahmut Şevket Özçetin
::Sefa Yalçuk
* ([[1964]])
::Ahmet Sefa Yalçuk
* ([[1961]])
::Zeki Arslan
::Alaaddin Çetin

*'''[[1981]] Danışma Məclis Azalığı'''
:::Ahmet Samsunlu
:::A. Avni Şahin

*'''[[1960]] Kurucu Məclis Azalığı''' :
:::Abdullah Ercan
[[Image:Yazilikaya.TudhaliyaIV.jpg|thumb|250px|Hattuşa Yazılıkaya]]
|}

==Vilayətin valileri==


{| cellpadding="5" width="100%" style="background: none;"
| width="33%" style="font-size:95%;" valign="top"|

:44 - Mustafa Toprak <small>23.03.2007 - görevde</small>
:43 - Hüseyin Poroy <small>20.09.2004 - 16.03.2007</small>
:42 - Erhan Tanju <small>18.02.2003 - 17.09.2004</small>
:41 - Atıl Üzelgün <small>22.02.1997 - 09.02.2003</small>
:40 - Mustafa Yıldırım <small>21.12.1992 - 21.02.1997</small>
:39 - Şevket Ekinci <small>15.08.1988 - 18.02.1992</small>
:38 - Adnan Darendeliler <small>22.12.1986 - 12.08.1988</small>
:37 - Fikret Koçak <small>04.02.1984 - 17.12.1986</small>
:36 - Ahmet Özer <small>13.09.1982 - 04.02.1984</small>
:35 - A.Nazif Demiröz <small>07.01.1981 - 07.09.1982</small>
:34 - Dursun Toprak <small>03.09.1980 - 02.01.1981</small>
:33 - Yüksel Çavuşoğlu <small>01.06.1980 - 01.09.1980</small>
:32 - Rafet Üçelli <small>09.12.1979 - 01.06.1980</small>
:31 - H.Nevzat Şensoy <small>12.02.1978 - 08.12.1979</small>
:30 - Adil Aktan <small>29.07.1975 - 25.10.1977</small>
:29 - Ertuğrul Süer <small>1.Dönem 16.08.1974 - 29.07.1975</small>
::: <small>2.Dönem 07.01.1977 - 17.02.1978</small>
:28 - Ziya Çoker <small>17.07.1973 - 08.08.1974</small>
:27 - Celalettin Tüfekci <small>19.07.1971 - 16.07.1973</small>
:26 - Hasan Basa <small>17.07.1970 - 16.09.1971</small>
:25 - C.Turgut Güvenç <small>25.10.1968 - 15.01.1970</small>
:24 - H.Nazım Başlamışlı <small>27.01.1966 - 08.10.1968</small>
:23 - Nusret Budunç <small>06.09.1965 - 21.01.1966</small>


| width="33%" style="font-size:95%;" valign="top"|

:22 - H.Basri Kurtoğlu <small>12.06.1961 - 17.06.1964</small>
:21 - Celalettin Ünseli <small>13.10.1960 - 07.06.1961</small>
:20 - Mehmet Varınli <small>1.Dönem 13.06.1960 - 27.09.1960</small>
::: <small>2.Dönem 02.07.1964 - 29.04.1965</small>
:19 - Cevat Çapanoğlu <small>31.07.1957 - 09.06.1960</small>
:18 - Rüştü Ülken <small>25.06.1953 - 29.07.1957</small>
:17 - Eşref Erkut <small>14.05.1951 - 29.07.1957</small>
:16 - Raşit Demirtaş <small>26.07.1950 - 26.07.1950</small>
:15 - Recai Türeli <small>06.08.1949 - 27.06.1950</small>
:14 - Niyazi Mergen <small>30.11.1947 - 17.07.1949</small>
:13 - H.Bedri Bilaloğlu <small>01.12.1946 - 13.08.1947</small>
:12 - Sahip Örge <small>27.09.1943 - 30.11.1946</small>
:11 - Muzaffer Akalın <small>02.05.1941 - 26.09.1943</small>
:10 - S.Rıza Kılıç <small>12.12.1938 - 21.01.1939</small>
:9 - M.Süreyya Yurdakul <small>23.07.1937 - 29.11.1938</small>
:8 - O.Ziya Tekeli <small>14.03.1936 - 19.07.1937</small>
:7 - H.Haydar Berksun <small>20.06.1935 - 30.01.1936</small>
:6 - A.Hikmet Aykaç <small>27.05.1933 - 31.05.1935</small>
:5 - A.Cemal Bardakcı <small>26.10.1929 - 15.04.1933</small>
:4 - İ.Adil Güven <small>30.01.1928 - 26.10.1929</small>
:3 - H.Faiz Ergun <small>30.05.1926 - 30.01.1928</small>
:2 - A.Cevdet Ertuğrul <small>19.12.1923 - 30.05.1926</small>
:1 - Bahabey <small>10.10.1921 - 29.11.1923</small>
|}

==Mənbə==
{{mənbə}}
*( Türkiye Mülki İdare Bölümleri ) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
*[http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/2000tablo5.xls Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK] Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000 ( Əhəli sayı )
*DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
*DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
*[http://www.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/corumicd2003.pdf Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu] Çorum 2004
*[http://www.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/corum05.pdf Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu] Çorum 2005
*Türkiyə Vilayətlər Ensiklopediyası ( İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi ) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
*Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
*DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
*Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 istanbul
*İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
*Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
*Çorum İl Yıllığı 1973
*Çorum İl Yıllığı 1967
*Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vaqfiyəsi, Ankara 1959
*Türkiye Ansiklopedisi, 1956
*Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
*Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
*V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
*Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
*W.F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
*J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
*M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852

==İzahatlar==
*Anadoluda qurulan tarixi qadim vaqiflar üç cürden mürəkkəbdir; vaqif eden açısından vaqfedilen vaqiflar 1- öz şəhərinə, 2- anasının şəhərinə, 3- avradının şəhərinədir.

==Xarici keçidlər==
*[https://www.yazmalar.gov.tr/kutuphane.php Türkiyə El Yazması Əsər kitabxanaları]
*[http://www.tarimcorum.8m.com/Projeler/kizilirmak.htm Çorum Vilayəti Kızılırmak Havza Projesi]
*[http://www.corum.bel.tr/ Çorum mərkəz bələdiyyə]
*[http://www.iskilip.bel.tr/ İskilip bələdiyyə]
*[http://www.alaca.bel.tr/ Alaca bələdiyyə]
*[http://www.osmancik.bel.tr/ Osmancık bələdiyyə]
*[http://www.sungurlu.bel.tr/ Sungurlu bələdiyyə]




{{Çorum ilçeler}}


[[Kateqoriya:Çorum vilayəti]]
[[Kateqoriya:Çorum vilayəti]]

20:55, 22 may 2009 tarixindəki versiya

Bu məqalə Çorum məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.

Şablon:İş var

Şablon:TR vilayət məlumat


Çorum; Türkiyənin Qara dəniz bölgəsində bir vilayət.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Çorum_ili&oldid=458202"