Müqəddəs Lavrentiya çayı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k dil şablonunun tənzimlənməsi using AWB
Sətir 24: Sətir 24:
{{Yer xəritəsi~|Şimali Amerika fiziki|lat_dir = N|lat_deg=48.037692|lat_min=|lon_dir = W|lon_deg=69.574099|lon_min=|mark =Blue pog.svg|marksize=7||label_size=80|label=mənsəbi}}
{{Yer xəritəsi~|Şimali Amerika fiziki|lat_dir = N|lat_deg=48.037692|lat_min=|lon_dir = W|lon_deg=69.574099|lon_min=|mark =Blue pog.svg|marksize=7||label_size=80|label=mənsəbi}}
}}}}[[Şəkil:Grlakes lawrence map.png|thumb|Çayın hövzəsi|left]]
}}}}[[Şəkil:Grlakes lawrence map.png|thumb|Çayın hövzəsi|left]]
'''Müqəddəs Lavrentiya çayı''' ({{lang-fr|fleuve Saint-Laurent}}, {{lang-en|Saint Lawrence River}}) — [[Şimali Amerika]] materikinin böyük su arteriyasını təşkil edən çay. [[ABŞ]] və [[Kanada]] arasında təbii sərhəd rolunu oynayır. [[Böyük göllər]]i [[Atlantik okean]] ilə birləşdirir. Mənsəbdə çayın eni 130 km-dir. Çayın uzunluğu 1197 km<ref>{{cite web|url=http://www.canadiangeographic.ca/Atlas/themes.aspx?id=rivers&sub=rivers_east_stlawrence&lang=En|title=Rivers of Canada|publisher=The Canadian Atlas Online. Royal Canadian Geographical Society|lang=en|accessdate=2015-03-09}}</ref>, hövzəsinin sahəsi 1 344 200 km² təşkil edir<ref>{{cite web|url=http://web.archive.org/web/20120329093702/http://atlas.nrcan.gc.ca/site/english/learningresources/facts/rivers.html|title=Rivers Flowing into the Atlantic Ocean|publisher=The Atlas of Canada. Natural Resources Canada|lang=en|accessdate=2015-03-09}}</ref>
'''Müqəddəs Lavrentiya çayı''' ({{Dil-fr|fleuve Saint-Laurent}}, {{Dil-en|Saint Lawrence River}}) — [[Şimali Amerika]] materikinin böyük su arteriyasını təşkil edən çay. [[ABŞ]] və [[Kanada]] arasında təbii sərhəd rolunu oynayır. [[Böyük göllər]]i [[Atlantik okean]] ilə birləşdirir. Mənsəbdə çayın eni 130&nbsp;km-dir. Çayın uzunluğu 1197&nbsp;km<ref>{{cite web|url=http://www.canadiangeographic.ca/Atlas/themes.aspx?id=rivers&sub=rivers_east_stlawrence&lang=En|title=Rivers of Canada|publisher=The Canadian Atlas Online. Royal Canadian Geographical Society|lang=en|accessdate=2015-03-09}}</ref>, hövzəsinin sahəsi 1 344 200&nbsp;km² təşkil edir<ref>{{cite web|url=http://web.archive.org/web/20120329093702/http://atlas.nrcan.gc.ca/site/english/learningresources/facts/rivers.html|title=Rivers Flowing into the Atlantic Ocean|publisher=The Atlas of Canada. Natural Resources Canada|lang=en|accessdate=2015-03-09}}</ref>


== Tarixi-mədəni əhəmiyyəti ==
== Tarixi-mədəni əhəmiyyəti ==
Çaya bu adı [[Jak Karte]] vermişdir. Bununla yanaşı çayın töküldüyü körfəzdə bu adla adlandırılmışdır. Sauel de Şamlenin çsyın yatağı ilə üzü yuxarı üzməsinfən sonra fransızlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdlr. Bura [[Yeni Fransa]]nın tərkib hissəsinə daxil edilmişdir. [[Yeddiillik müharibə]]dən sonra ərazini britaniyalılar ələ keçirmişdir. Bununla belə region hələdə Şimali Amerikanın fransız dili məfəniyyətinin mərkəzi rolunu oynayır. İlk əvvələr tizarət gəliləri üzən çayda harlrda iri tankerlər bel üzür.
Çaya bu adı [[Jak Karte]] vermişdir. Bununla yanaşı çayın töküldüyü körfəzdə bu adla adlandırılmışdır. Sauel de Şamlenin çsyın yatağı ilə üzü yuxarı üzməsinfən sonra fransızlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdlr. Bura [[Yeni Fransa]]nın tərkib hissəsinə daxil edilmişdir. [[Yeddiillik müharibə]]dən sonra ərazini britaniyalılar ələ keçirmişdir. Bununla belə region hələdə Şimali Amerikanın fransız dili məfəniyyətinin mərkəzi rolunu oynayır. İlk əvvələr tizarət gəliləri üzən çayda harlrda iri tankerlər bel üzür.
== Xüsusiyyətləri ==
== Xüsusiyyətləri ==
Çay dünyanın böyük fiordlarından biri olan [[Saqeney (fiord)|Saqeney]] fiordunu əmələ gətirir. Şimaldan ona [[Saqeneyə çayı]] tökülür. O hətta böyük estuari əmələ gətirir.
Çay dünyanın böyük fiordlarından biri olan [[Saqeney (fiord)|Saqeney]] fiordunu əmələ gətirir. Şimaldan ona [[Saqeneyə çayı]] tökülür. O hətta böyük estuari əmələ gətirir.


Çayın körfəzlə birləşdiyi yerdə iki axını müşahidə etmək olur: 400 metr dərinlikdə soyuq və duzlu dəniz suyu, səthində isə nisbətən usti və şirin su.
Çayın körfəzlə birləşdiyi yerdə iki axını müşahidə etmək olur: 400 metr dərinlikdə soyuq və duzlu dəniz suyu, səthində isə nisbətən usti və şirin su.


Monreal önü ərazilərdə çay 160 km məsagədə astsnalı ərazilərdən axır. Sonradan isə 60 km məsadə isə sakitləşir və kal axır.
Monreal önü ərazilərdə çay 160&nbsp;km məsagədə astsnalı ərazilərdən axır. Sonradan isə 60&nbsp;km məsadə isə sakitləşir və kal axır.


== Canlılar aləmi ==
== Canlılar aləmi ==
Çayda [[Ağ balina]], [[Finval]] və [[Göy balina]]lara rast gəlmək olur. Ümumilikdə götürdükdə çayda 20 növ suda)quruda yamayan və sürünən, 12 növ məməli və yüzlərlə növ balıq yaşayır. Sahil bataqlıqlarında usə 300 növ quş yuva qurur.
Çayda [[Ağ balina]], [[Finval]] və [[Göy balina]]lara rast gəlmək olur. Ümumilikdə götürdükdə çayda 20 növ suda)quruda yamayan və sürünən, 12 növ məməli və yüzlərlə növ balıq yaşayır. Sahil bataqlıqlarında usə 300 növ quş yuva qurur.


== Təsərrüfat əhəmiyyəti ==
== Təsərrüfat əhəmiyyəti ==
Sətir 43: Sətir 43:


== Gəmiçilik ==
== Gəmiçilik ==
Hələ 1680-cı ildə koloniyaçılar cçayın yatağının dərinləşdirilməsi üzərində düşünmüşlər. Səbəb isə okean gəmilərinin burada rahat üzməsi olmuşdur. [[1959]]-cu ildə [[Müqəddəs Lavrentiya dəniz yolu]] açılmışdır. Onun uzunluğu 283 km olur. Bu dəbiz yolu dünysnın ən mühüm tikililərindən biri sayılır. Monrealla [[Ontario gölü]] arasında 7 jalyuz inşa edilmişdir. Tikinti zamanı 150 mlm m³ torpaq və min tonlarla beton işləri görülmüşdür.
Hələ 1680-cı ildə koloniyaçılar cçayın yatağının dərinləşdirilməsi üzərində düşünmüşlər. Səbəb isə okean gəmilərinin burada rahat üzməsi olmuşdur. [[1959]]-cu ildə [[Müqəddəs Lavrentiya dəniz yolu]] açılmışdır. Onun uzunluğu 283&nbsp;km olur. Bu dəbiz yolu dünysnın ən mühüm tikililərindən biri sayılır. Monrealla [[Ontario gölü]] arasında 7 jalyuz inşa edilmişdir. Tikinti zamanı 150 mlm m³ torpaq və min tonlarla beton işləri görülmüşdür.
[[Şəkil:Pont de l'ile 2.JPG|center|700px|thumb|Müqəddəs Lavrentiya çayı.]]
[[Şəkil:Pont de l'ile 2.JPG|center|700px|thumb|Müqəddəs Lavrentiya çayı.]]


Sətir 56: Sətir 56:
* [http://epe.lac-bac.gc.ca/100/205/301/ic/cdc/stlauren/ Regional Geography of the St. Lawrence River] {{ref-en}}
* [http://epe.lac-bac.gc.ca/100/205/301/ic/cdc/stlauren/ Regional Geography of the St. Lawrence River] {{ref-en}}
* [http://www.juniperisland.com Information about Juniper Island (Ontario)] {{ref-en}}
* [http://www.juniperisland.com Information about Juniper Island (Ontario)] {{ref-en}}

[[Kateqoriya:Sərhəd çayları]]
[[Kateqoriya:Sərhəd çayları]]
[[Kateqoriya:Kanada çayları]]
[[Kateqoriya:Kanada çayları]]

21:21, 18 mart 2019 versiyası

Şablon:Çaylar

Çayın hövzəsi

Müqəddəs Lavrentiya çayı (fr. fleuve Saint-Laurent, ing. Saint Lawrence River) — Şimali Amerika materikinin böyük su arteriyasını təşkil edən çay. ABŞKanada arasında təbii sərhəd rolunu oynayır. Böyük gölləri Atlantik okean ilə birləşdirir. Mənsəbdə çayın eni 130 km-dir. Çayın uzunluğu 1197 km[1], hövzəsinin sahəsi 1 344 200 km² təşkil edir[2]

Tarixi-mədəni əhəmiyyəti

Çaya bu adı Jak Karte vermişdir. Bununla yanaşı çayın töküldüyü körfəzdə bu adla adlandırılmışdır. Sauel de Şamlenin çsyın yatağı ilə üzü yuxarı üzməsinfən sonra fransızlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdlr. Bura Yeni Fransanın tərkib hissəsinə daxil edilmişdir. Yeddiillik müharibədən sonra ərazini britaniyalılar ələ keçirmişdir. Bununla belə region hələdə Şimali Amerikanın fransız dili məfəniyyətinin mərkəzi rolunu oynayır. İlk əvvələr tizarət gəliləri üzən çayda harlrda iri tankerlər bel üzür.

Xüsusiyyətləri

Çay dünyanın böyük fiordlarından biri olan Saqeney fiordunu əmələ gətirir. Şimaldan ona Saqeneyə çayı tökülür. O hətta böyük estuari əmələ gətirir.

Çayın körfəzlə birləşdiyi yerdə iki axını müşahidə etmək olur: 400 metr dərinlikdə soyuq və duzlu dəniz suyu, səthində isə nisbətən usti və şirin su.

Monreal önü ərazilərdə çay 160 km məsagədə astsnalı ərazilərdən axır. Sonradan isə 60 km məsadə isə sakitləşir və kal axır.

Canlılar aləmi

Çayda Ağ balina, FinvalGöy balinalara rast gəlmək olur. Ümumilikdə götürdükdə çayda 20 növ suda)quruda yamayan və sürünən, 12 növ məməli və yüzlərlə növ balıq yaşayır. Sahil bataqlıqlarında usə 300 növ quş yuva qurur.

Təsərrüfat əhəmiyyəti

Müqəddəs Lavrentiyaa üzərinfə yerləşən körpü

Hövzəsi Kanadanın ən sıx məskunlaşılmış ərazisidir. Burada ümumulikdə 20 mln insan yaşayır. Siyənək balıqçılığı, maldarlıq taxılçılıq inkişaf etmişdir.

Gəmiçilik

Hələ 1680-cı ildə koloniyaçılar cçayın yatağının dərinləşdirilməsi üzərində düşünmüşlər. Səbəb isə okean gəmilərinin burada rahat üzməsi olmuşdur. 1959-cu ildə Müqəddəs Lavrentiya dəniz yolu açılmışdır. Onun uzunluğu 283 km olur. Bu dəbiz yolu dünysnın ən mühüm tikililərindən biri sayılır. Monrealla Ontario gölü arasında 7 jalyuz inşa edilmişdir. Tikinti zamanı 150 mlm m³ torpaq və min tonlarla beton işləri görülmüşdür.

Müqəddəs Lavrentiya çayı.

Böyük qəzalar

Minlərlə adalar rayonu ərazisində gəmiçilik.

Özünün növbəti reyslərindən birini icra edən sərnişin gəmisi «Empress of Ireland» 29 may 1914-cü ildə norveç kömürdaşıyan gəmisi ilə toqquşmuşdur. Nəticədə gəmi 14 dəqiqə ərzində suyun dibinə batmışdır (40 m). Onun göyərtəsində 1477 nəfər (420 ekipaj üzvü və 1057 sərnişin) olmuşdur. Ekipaj və sərnişinlərdən yalnız 463 nəfəri sağ qalmışdır. Bu qəza həcminə görə az qala «Titanik» и «Luzitaniya» kimi qəzalara bərabər tutulur.

İstinadlar

  1. "Rivers of Canada" (ingilis). The Canadian Atlas Online. Royal Canadian Geographical Society. İstifadə tarixi: 2015-03-09.
  2. "Rivers Flowing into the Atlantic Ocean" (ingilis). The Atlas of Canada. Natural Resources Canada. İstifadə tarixi: 2015-03-09.

Mənbə