Heydər Gəray: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifə "{{Dövlət xadimi|azərbaycan dilində adı='''Heydər Gəray'''|adın originalı=|portret=|portretin ölçüsü=300|izah=|titul=Krım xanlığı|Krım xan..." məzmunu ilə yaradıldı
 
k →‎top: parametr düzəlişləri using AWB
Sətir 1: Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|azərbaycan dilində adı='''Heydər Gəray'''|adın originalı=|portret=|portretin ölçüsü=300|izah=|titul=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|dövr əvvəl=[[1456]]|dövr son=|sələfi=[[I Hacı Gəray]]|xələfi=[[I Hacı Gəray]]|titul_2=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=[[mart]] [[1475]]|dövr son_2=[[dekabr]] [[1475]]|sələfi_2=[[I Məngli Gəray]]|xələfi_2=[[Nurdövlət Gəray]]|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=|doğum yeri=|ölüm tarixi=[[1487]]|ölüm yeri=|sülaləsi=|atası=[[I Hacı Gəray]]|anası=|həyat yoldaşı=|uşaqları=|imzası=}}'''Heydər Gəray''' (ö. [[1487]]) — [[Krım xanlığı]]<nowiki/>nın və [[Gəraylar|Gəraylar sülaləsi]]<nowiki/>nin banisi [[I Hacı Gəray|Hacı Gəray]]<nowiki/>ın böyük oğlu. Müxtəlif vaxtlarda 2 dəfə [[Krım xanlığı|Krım taxtı]] uğrunda ayaqlanmış, bu səbəblə tarixi mənbələrdə [[xan]] olaraq qeyd edilmir.
{{Dövlət xadimi|adı ='''Heydər Gəray'''|adın originalı=|portret=|şəklin ölçüsü =300|izah=|titul=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|dövr əvvəl=[[1456]]|dövr son=|sələfi=[[I Hacı Gəray]]|xələfi=[[I Hacı Gəray]]|titul_2=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=[[mart]] [[1475]]|dövr son_2=[[dekabr]] [[1475]]|sələfi_2=[[I Məngli Gəray]]|xələfi_2=[[Nurdövlət Gəray]]|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=|doğum yeri=|ölüm tarixi=[[1487]]|ölüm yeri=|sülaləsi=|atası=[[I Hacı Gəray]]|anası=|həyat yoldaşı=|uşağı =|imzası=}}'''Heydər Gəray''' (ö. [[1487]]) — [[Krım xanlığı]]<nowiki/>nın və [[Gəraylar|Gəraylar sülaləsi]]<nowiki/>nin banisi [[I Hacı Gəray|Hacı Gəray]]<nowiki/>ın böyük oğlu. Müxtəlif vaxtlarda 2 dəfə [[Krım xanlığı|Krım taxtı]] uğrunda ayaqlanmış, bu səbəblə tarixi mənbələrdə [[xan]] olaraq qeyd edilmir.


== Həyatı ==
== Həyatı ==

13:23, 3 sentyabr 2019 versiyası

Heydər Gəray
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi bilinmir
Vəfat tarixi 1487
Fəaliyyəti suveren[d]
Atası I Hacı Gəray
Ailəsi Gəraylar
Dini sünnilik

Heydər Gəray (ö. 1487) — Krım xanlığının və Gəraylar sülaləsinin banisi Hacı Gərayın böyük oğlu. Müxtəlif vaxtlarda 2 dəfə Krım taxtı uğrunda ayaqlanmış, bu səbəblə tarixi mənbələrdə xan olaraq qeyd edilmir.

Həyatı

Heydər Gəray xanlığın və ailənin banisi Hacı Gərayın ən böyük oğlu idi. Anasının kim olduğu bilinmir. Doğum tarixi və gənclik illəri barədə məlumat yoxdur. Ancaq atası Hacı Gəray xan olduqca sərt daxili siyasət yeridirdi. Bu səbəblə yerli əyanları özündən narazı salmışdı. Digər yandan Osmanlılarla ittifaq quraraq Kəfə qalasını mühasirəyə almış, qalanı ala bilməsə də genuyalıları vergi verməyə məcbur etmişdi.

Məhz bu hadisədən 2 il sonra 1456-cı ildə Heydər Gəray genuyalıların və yerli əsilzadələrin dəstəyini alaraq atasına qarşı ayaqlandı və taxt mübarizəsinə başladı. Xarici dəstəyə baxmayaraq bu mübarizəsi cəmi 2 ay davam etdi və ələ keçirilərək Sudak qalasına həbs edildi.

Atasının vəfatından sonra qardaşları NurdövlətMəngli Gəray arasında taxt mübarizəsi başladı. Ancaq 1475-ci ilin martında yerli əyanlar Məngli Gərayı devirdi və həbs tutulan Heydər Gəray Krım taxtına oturdu. Taxta keçdikdən sonra Şirin qəbiləsindən Əminək bəylə birlikdə Litva knyazlığına məxsus bəzi qalalara hücum etdi ancaq müvəffəqiyyət qazana bilmədi.

Heydər Gərayın ikinci səltənəti də uzun çəkmədi. Həmin ilin sonunda Osmanlılar Krımın cənub bölgələrini ələ keçirdilər və burada həbs tutulan Nurdövlət Gərayı azad edərək yenidən Krım xanı təyin etdilər. İki qardaşın münasibətləri yaxşı olmasa da, Heydər Gəray kiçik qardaşına tabe olmağa məcbur oldu. Nurdövlət Gərayın üçüncü və son səltənəti olan bu dövrdə iki qardaş yerli bəylərlə mübarizəyə davam etdilər. Ancaq Osmanlı dəstəyini alan Məngli Gəraya məğlub olaraq 1479-cu ildə ölkəni tərk etdilər.

Əvvəlcə Litva knyazlığına gələn qardaşlar daha sonra Kiyevə, ardından Moskvaya üz tutdular. Burada Knyaz III İvan tərəfindən yaxşı qarşılansalar da, çox keçmədən Heydər Gəray bilinməyən bir səbəblə ölkənin şimal torpaqlarına sürgünə göndərildi. 1487-ci ildə Voloqda vilayətində Belozerski qalasında vəfat etdi.

Ailəsi və övadlarının olub-olmaması barədə məlumat yoxdur.

Mənbə

  • Oleksa Gaivoronsky. Poveliteli Dvukh Materikov, second edition, Kiev 2010, volume I, pp 58, 63, 65, 67,74.
  • Gaivoronsky, p74 says that there were rumors that the Poles were planning to use him and Ivan decided to be safe, but his only source is Velyaminov-Zernov, which is very old.