Biogen: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
'''Biogen''' — ölü canlıların |
'''Biogen''' — ölü canlıların çürüməsindən əmələ gəlmiş maddə<ref>R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev, S.R.Hacıyeva. “Ekologiyanın əsasları” (Ali məktəblər üçün dərslik). Bakı, “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2006, s. 478 – 528.</ref>. |
||
== Biogen çöküntülər == |
|||
Biogen çöküntülər [[Canlı orqanizm|canlı orqanizmlərin]] həyat fəaliyyəti ilə əlaqədar olaraq əmələ gələn, biogen mənşəli [[Üzvi maddələr|üzvi maddədən]], yaxud mineral skelet qalıqlarından təşkil olunmuş [[Çöküntülər (geoloji)|çöküntülər]]. [[Dəniz]] və [[Okean|okeanların]] biogen çöküntülər [[silisium]] və karbonat tərkibli olur; üstünlük təşkil edən çöküntü əmələ gətirən orqanizm qruplarına görə onlara ad verilir. Müasir Biogen çöküntülər [[Okean dibi|okean dibinin]] yarıdan çox hissəsini örtür. Kontinental ([[göl]], [[çay]], [[bataqlıq]]) biogen çöküntülər sapropel və torflardan, həmçinin diatomalı göl lillərindən və qabıq [[Əhəng daşı|əhəngdaşlarından]] ibarətdir. |
|||
== Biogen proseslər == |
|||
1. [[Mineralogiya]] və [[Geologiya|geologiyada]] [[Orqanizm|orqanizmlərin]] bilavasitə iştirakı ilə [[mineral]] və [[Süxurlar|süxur]] əmələgəlmə prosesləri. Məsələn: onların həyat fəaliyyəti nəticəsində ([[kalsit]] və ya [[Opal|opaldan]] ibarət skelet və ya qabıqların, [[Rif|riflərin]]) yaxud üzvi qalıqların dəyişməsi nəticəsində ([[Daş kömür|kömür]] və b.) əmələ gəlməsi. |
|||
2. [[Geomorfologiya|Geomorfologiyada]] morfogenetik əhəmiyyətli orqanizmlərin fəaliyyəti. Nəticədə, həm [[Yer səthi|Yer səthində]] süxurların yumşalması və kimyəvi tərkibinin dəyişməsi (torpaqəmələgəlmə), həm də mikrorelyef formalarının yaranması (tundra təpəcikləri, torf relyefi və b.). |
|||
== Biogen tekstur == |
|||
Biogen tekstur qumlu, alevritli, gilli, karbonatlı süxurlarda müşahidə edilən və mənşəyinə görə çöküntütoplanma prosesində müxtəlif [[Orqanizm|orqanizmlərin]] həyat fəaliyyəti ilə bağlı olan tekstur. Orqanizmlərin həyat fəaliyyətinin izləri qazıntı halında lilə gömülən və ya lilyeyənlərin (xərçəngəbənzərlər, [[Qurd|qurdlar]], [[molyusklar]], [[çiyinayaqlılar]] və b.) ilkin təbəqəliliyi pozması və laylanma müstəvisinə normal və ya çəp yerləşmiş müxtəlif yuva, borucuq və fukoidlər şəklində mühafizə olunur. Yuvacıq və borucuqlar bu [[Heyvanlar|heyvanların]] ifrazat məhsulları və sonradan çökmüş çöküntü ilə dolur. |
|||
== Həmçinin bax == |
|||
* [[Canlı orqanizm|Canlı orqanizmlər]] |
|||
* [[Üzvi maddələr]] |
|||
* [[Çöküntülər (geoloji)|Çöküntülər]] |
|||
== İstinadlar == |
== İstinadlar == |
||
| Sətir 5: | Sətir 22: | ||
== Ədəbiyyat == |
== Ədəbiyyat == |
||
*{{Kitab3|müəllif=|başlıq=Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti|yer=Bakı|nəşriyyat=Nafta-Press|il=2006|səhifələr=679}} |
|||
*R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev, S.R.Hacıyeva. “Ekologiyanın əsasları” (Ali məktəblər üçün dərslik). Bakı, “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2006, s. 478 – 528. |
|||
[[Kateqoriya:Biokimya]] |
[[Kateqoriya:Biokimya]] |
||
[[Kateqoriya:Geologiya terminləri]] |
|||
07:58, 20 dekabr 2019 tarixindəki versiya
Biogen — ölü canlıların çürüməsindən əmələ gəlmiş maddə[1].
Biogen çöküntülər
Biogen çöküntülər canlı orqanizmlərin həyat fəaliyyəti ilə əlaqədar olaraq əmələ gələn, biogen mənşəli üzvi maddədən, yaxud mineral skelet qalıqlarından təşkil olunmuş çöküntülər. Dəniz və okeanların biogen çöküntülər silisium və karbonat tərkibli olur; üstünlük təşkil edən çöküntü əmələ gətirən orqanizm qruplarına görə onlara ad verilir. Müasir Biogen çöküntülər okean dibinin yarıdan çox hissəsini örtür. Kontinental (göl, çay, bataqlıq) biogen çöküntülər sapropel və torflardan, həmçinin diatomalı göl lillərindən və qabıq əhəngdaşlarından ibarətdir.
Biogen proseslər
1. Mineralogiya və geologiyada orqanizmlərin bilavasitə iştirakı ilə mineral və süxur əmələgəlmə prosesləri. Məsələn: onların həyat fəaliyyəti nəticəsində (kalsit və ya opaldan ibarət skelet və ya qabıqların, riflərin) yaxud üzvi qalıqların dəyişməsi nəticəsində (kömür və b.) əmələ gəlməsi.
2. Geomorfologiyada morfogenetik əhəmiyyətli orqanizmlərin fəaliyyəti. Nəticədə, həm Yer səthində süxurların yumşalması və kimyəvi tərkibinin dəyişməsi (torpaqəmələgəlmə), həm də mikrorelyef formalarının yaranması (tundra təpəcikləri, torf relyefi və b.).
Biogen tekstur
Biogen tekstur qumlu, alevritli, gilli, karbonatlı süxurlarda müşahidə edilən və mənşəyinə görə çöküntütoplanma prosesində müxtəlif orqanizmlərin həyat fəaliyyəti ilə bağlı olan tekstur. Orqanizmlərin həyat fəaliyyətinin izləri qazıntı halında lilə gömülən və ya lilyeyənlərin (xərçəngəbənzərlər, qurdlar, molyusklar, çiyinayaqlılar və b.) ilkin təbəqəliliyi pozması və laylanma müstəvisinə normal və ya çəp yerləşmiş müxtəlif yuva, borucuq və fukoidlər şəklində mühafizə olunur. Yuvacıq və borucuqlar bu heyvanların ifrazat məhsulları və sonradan çökmüş çöküntü ilə dolur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev, S.R.Hacıyeva. “Ekologiyanın əsasları” (Ali məktəblər üçün dərslik). Bakı, “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2006, s. 478 – 528.
Ədəbiyyat
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.