Xınalıq: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 83: Sətir 83:
[[Kateqoriya:Xınalıq]]
[[Kateqoriya:Xınalıq]]
[[Kateqoriya:Quba kəndləri]]
[[Kateqoriya:Quba kəndləri]]
[[Kateqoriya:Şahdağ milli etnik qrupu]]


[[en:Khinalug]]
[[en:Khinalug]]

12:24, 27 avqust 2009 versiyası

Xınalıq
41°10′40″ şm. e. 48°07′37″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon Quba
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 2.350 ± 1 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 2.075 nəf.
Xınalıq xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xınalıq - Azərbaycanın Quba rayonunda bir kənd/qəsəbə.

Xınalıq (Kətş, Kətiş)- Xınalıq adı 50-60 cı illərdən sonra işlənməyə başlayıb. Orta əsrlərdə və ondan da qədim zamanlarda və hətta indi Xınalıq kəndi və camaatı özlərinə Kətş xalqı deyir(Kədid,kədtidir). Kətiş vəya Kətç sözünun açiqlanması və mənası- müqəddəs deməktir.

Tarixi

Qədim yunan alimi Strabon özünün 17 cildlik “Coğrafiya” əsərində qeyd edir ki, Qafqaz Albaniyasında 26 Alban tayfası yaşayır və həmin tayfaların hərəsi öz dilində danışır. Xınalıqlılar həmin 26 Alban tayfadan biridir və o zamandan öz dilində danışırlar.

“Xınalıqlılar” etnik qrupu Qafqazda minilliklərlə yaşamış, öz dilini, adət-ənənələrini itirməmiş, bu günümüzə qədər saxlamışdır.

Xınalıqda 12-ci əsrdə Əbu Müslim tərəfindən İslam dini təbliğ olunmağa başlayır. Bu gün fəaliyyət göstərən cümə məscidi də həmin dövrdə tikilir və camaat bu məscidi Əbu Müslim məscidi adlandırır. Məscidin girişində, sağ tərəfdə 2 metr yüksəklikdə yerləşən 2 müxtəlif daş üzərində “runa” yazıları həkk olunmuşdur. Xınalıq kəndində Şahdağ qrupuna aid olan etnik xınalıqlılar yaşayırlar (özlərini ketş adlandırırlar).

Xınalıq kəndi Böyük Qafqaz dağlarının 2300 m. yüksəkliyində yerləşir. Kənd əhalisi dünyada ona heç oxşarı olmayan unikal bir dildə danışırlar. Tarixən xınalıqlılar, indiki Azərbaycan ərazisi sayılan Qafqaz Albaniyasında yaşayan xalgların törəmələridir. Tarixçilərin ehtimalına görə, Xınalıq kəndi hələ bizim eramızdan əvvəl salınıb. Xınalıqlıların əcdadları barədə məlumatlara Strabon və Plininin əsərlərində rast gəlinir.

Qədim dövrlərdən bəri, indiki xınalıqlıların həyat tərzində çox da böyük dəyişikliklər baş verməmişdir. Xınalıqlılar özlərini Nuh peyğəmbərin nəslindən olanlar kimi sayırlar. Xınalıqlıların fikrincə, Nuh peyğəmbərin tufanı dövründə Ketş kəndi Ketş dağlarında yerləşirdi. Sonradan Allah tərəfindən baş verən zəlzələ zamanı orada heç bir ev salamat qalmamışdır, bütün evlər dağılmışdır. Əhalinin çox hissəsi tələf olmuşdur. Sağ qalanlar isə, çayı keçərək kiçik bir təpəyə qalxmışlar. Və beləliklə Xınalıq yaranmışdır. Xınalıqlılar hesab edirlər ki, tufandan sonra Nuhun oğulları-Sim və Xam müxtəlif yerlərə köç etdilər və yalnız Yafət öz oğulları ilə həmin yerlərdə qaldı. Və buradan qafqaz xalqı törəndi.

Həqiqətən 2000 metrdən artıq yüksəklikdə yerləşən kənd ərazisində rast gəlinən balıqqulağı və daşlaşmış balıq sümükləri burada bir vaxtlar baş vermiş tufan və daşqından xəbər verir.

Xınalıq dilinin heç bir dialekt və ləhcəsi yoxdur. Düzdür, Xınalığın özündə kəndin yuxarı, orta və aşağı hissələrində yerləşən müfaviq olaraq üç əsas müəyyən hallarda tələffüz zamanı nəsil arasında danışıq dili fərqlənir.

Xınalıqlılar islam dininə sitayiş edirlər (sünnü).

Mədəniyyəti

Xınalıqlıların yağışla, əkinçiliklə, bəzi ev heyvanlarına münasibətlə, toy və yasla, səma cisimlərinin müşahidəsi ilə bağlı zəngin ənənələri var. Onların həyat və məişətinə daxil olan adət və ənənələr təbiət hadisələrinə uyğun qurulur, onların yozulması ilə bağlıdır.

Qədim dövrdən etibarən Xınalıq sakinləri ovçuluqla məşğul olmuşdular. Ovladıqları heyvanlar - dağ kəli, dağ keçisi olmuşdur. Xınalıqlılar qaban ovlasalar da, heç vaxt ətini yeməyib – qonşu kəndlərə göndərirdilər. Ovçular ova getmənin vaxtını heç kimə bildirmir, vurulan heyvanları öz aralarında bərabər bölür, qonşu payı saxlayır, kənar adam rast gələrsə, ona da ovlarından pay verirlər.

Coğrafiyası ve İqlimi

Kiçik, lakin çox ecazkar olan Xınalıq Qafqaz dağlarının uca zirvəsində yerləşən amfiteatrdır. Quba rayonunda, 2350 metr yüksəklikdə yerləşən və qibləyə baxan Xınalıq kəndi 5000 illik tarixə malik olan abidədir. Xınalıq kəndi Qızıl Qaya, Şah dağı, Tufan dağı və Xınalıq dağlarının əhatəsindədir.

Şəkilləri

Həmçinin bax

Şablon:Quba rayonu kənd/qəsəbələri