Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan)

Xarici İşlər Nazirliyi
Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi
Ümumi məlumatlar
Ölkə	Azərbaycan
Yurisdiksiya	Azərbaycan Respublikası
Yaradılma tarixi	28 may 1918
Əvvəlki qurum	Azərbaycan SSR Xarici İşlər Nazirliyi
Tabelik	Azərbaycan Respublikası Prezidenti
Baş qərargah	Bakı
Ünvan	Şıxəli Qurbanov küçəsi 4, AZ 1009
Rəhbərlik
Rəhbər	Ceyhun Bayramov
Müavin	Araz Əzimov Xələf Xələfov Mahmud Məmməd-Quliyev Hafiz Paşayev Nadir Hüseynov Ramiz Həsənov
Rəsmi saytı	mfa.gov.az

Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi — xarici ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar sahəsində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının icraedici orqanı.

Tarixi

Minilliklər boyu dünya siyasətində mühüm yer tutmuş Azərbaycan diplomatiyasının tarixində XX əsr əsrin 1918-1920-ci illəri, yəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü xüsusi önəm daşıyır. Bu illərdə qurulan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Azərbaycan dövlətinin müstəqil xarici siyasətini həyata keçirmişdir. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan diplomatiya idarəsinin başçıları olmuş Məmmədhəsən Hacınski, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Məmmədyusif Cəfərov böyük dövlət xadimləri və diplomatlar kimi tarixdə özlərinə layiqli mövqe qazanmışlar.

1920-ci ilin aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bolşevik Rusiyasının təcavüzünə məruz qalması nəticəsində vətənimiz işğal edildikdən və dövlət müstəqilliyimiz itirildikdən sonra Xarici İşlər Nazirliyi ləğv edilərək yerində Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığı (XXİK) yaradıldı. Elə bir ciddi səlahiyyətlərinin olmamasına baxmayaraq, Xalq Xarici İşlər Komissarlığı 1920-1922-ci illərdə xarici ölkələrlə müəyyən dərəcəli ikitərəfli əlaqələri həyata keçirmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Azərbaycanın xalq xarici işlər komissarları Nəriman Nərimanov və Mirzə Davud Hüseynov olmuşlar. Lakin tezliklə XXİK ləğv edildi. SSRİ yaradıldıqdan sonra Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti tamamilə dayandırıldı. Yalnız ikinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın yaranmış beynəlxalq şəraitdə sovet hökuməti öz maraqlarına uyğun olaraq 1944-cü ildə Azərbaycan SSR XXİK-i bərpa etdi. 1946-cı ildən XXİK Xarici İşlər Nazirliyinə çevrildi. Lakin XİN yenə də ciddi səlahiyyətləri olmayan qurum idi. Bu dövrdən başlayaraq Azərbaycanın xarici siyasəti idarəsinə Mahmud Əliyev, Tahirə Tahirova, Elmira Qafarova, Hüseynağa Sadıqov (həm də dövlət müstəqilliyinin yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50-ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70-80-ci illərdə xeyli geniş olmuşdur.

Uzun illər boyu müxtəlif formalarda sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80-ci illərin sonu - 90-cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövləiləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. Azərbaycan beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri Tofiq Qasımov, Həsən Həsənov, Tofiq Zülfüqarov və Vilayət Quliyev oldular.

Tabeliyindəki qurumlar

1. ADA Universiteti
2. Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyi

Fəaliyyəti

• Azərbaycan Respublikasını digər dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərdə təmsil edir;
• Azərbaycan Respublikasının diplomatik xidmət orqanlarının vahid sisteminə rəhbərlik edir;
• ikitərəfli, çoxtərəfli və beynəlxalq problemlərin bütün kompleksi üzrə məlumatların araşdırılması əsasında Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri üzrə təkliflər hazırlayır və müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edir;
• Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrinin layihələrini hazırlayır, müqavilələrin bağlanması, icrası, ləğv edilməsi və qüvvəsinin dayandırılması barədə təklifləri hazırlayır və müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə baxılması üçün təqdim edir;
• xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla danışıqlar aparır;
• Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrinin icrası üzərində ümumi müşahidəni həyata keçirir, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin onun beynəlxalq hüquq öhdəliklərinə uyğunlaşdırılması haqqında təkliflərin hazırlanmasında iştirak edir;
• Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarının, onların müdafiəsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, habelə Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla ticarət-iqtisadi və maliyyə əlaqələrinin, elmi-texniki, mədəni və digər mübadilələrinin genişləndirilməsi üzrə siyasətin və konkret tədbirlərin hazırlanmasında iştirak edir;
• beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə Azərbaycan Respublikasının səylərini diplomatik vasitələrlə həyata keçirir;
• Azərbaycan Respublikasının ərazisində və xaricdə konsul işini təşkil edir;

Nazirlər

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920)

№	Xariciyyə Naziri		Səlahiyyət müddəti			Siyasi partiya
	Portret	Adı	Səlahiyyətlərin başlanğıcı	Səlahiyyətlərin sonu	Günlər
1		Məmmədhəsən Hacınski (1875–1931)	28 may 1918	6 oktyabr 1918	131	Müsavat Partiyası
2		Əlimərdan bəy Topçubaşov (1863–1934)	6 oktyabr 1918	7 dekabr 1918	62	Partiyasız
3		Fətəli xan Xoyski (1875–1920)	26 dekabr 1918	14 mart 1919	78	Müsavat Partiyası
4		Məmməd Yusif Cəfərov (1885–1935)	14 mart 1919	22 dekabr 1919	283	Müsavat Partiyası
5		Fətəli xan Xoyski (1875–1920)	24 dekabr 1919	1 aprel 1920	99	Müsavat Partiyası

Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası

№	Xalq Xarici İşlər Komissarı		Səlahiyyət müddəti		Siyasi partiya
	Portret	Adı	Səlahiyyətlərin başlanğıcı	Səlahiyyətlərin sonu
1		Nəriman Nərimanov (1870–1925)	28 aprel 1920	6 may 1921	Kommunist Partiyası
2	Fayl:Mirzə Davud Hüseynov.png	Mirzə Davud Hüseynov (1894–1938)	2 may 1921	dekabr 1921	Kommunist Partiyası
3		Mahmud Əliyev (1908–1958)	sentyabr 1946	28 mart 1948	Kommunist Partiyası

№	Xarici İşlər Naziri		Səlahiyyət müddəti		Siyasi partiya
	Portret	Adı	Səlahiyyətlərin başlanğıcı	Səlahiyyətlərin sonu
1		Mahmud Əliyev (1908–1958)	28 mart 1946	24 sentyabr 1958	Kommunist Partiyası
2	Fayl:Tahirə Tahirova.jpg	Tahirə Tahirova (1913–1991)	aprel 1959	23 noyabr 1983	Kommunist Partiyası
3		Elmira Qafarova (1934–1993)	1 dekabr 1983	22 dekabr 1987	Kommunist Partiyası
4		Hüseynağa Sadıqov (1875–1920)	23 yanvar 1988	18 oktyabr 1991	Kommunist Partiyası

Azərbaycan Respublikası (1991-indiyə kimi)

№	Xarici İşlər Naziri		Səlahiyyət müddəti		Siyasi partiya
	Portret	Adı	Səlahiyyətlərin başlanğıcı	Səlahiyyətlərin sonu
1		Hüseynağa Sadıqov (1940)	18 oktyabr 1991	29 may 1991	Partiyasız
2		Tofiq Qasımov (1938–2020)	4 iyul 1992	26 iyun 1993	AXCP
3		Həsən Həsənov (1940)	2 sentyabr 1993	16 fevral 1998	Partiyasız
4		Tofiq Zülfüqarov (1959)	5 mart 1998	26 oktyabr 1999	YAP
5		Vilayət Quliyev (1952)	26 oktyabr 1999	7 aprel 2004	YAP
6		Elmar Məmmədyarov (1960)	7 aprel 2004	16 iyul 2020	Partiyasız

Həmçinin bax

• Azərbaycan Xarici İşlər Nazirləri
• Azərbaycanın xarici siyasəti
• Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin arzuolunmaz şəxslərin siyahısı

Xarici keçidlər

• Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi saytı