Geyim

Geyim

Geyim — parçadan və müxtəlif materialalrdan hazırlanan, insanların bədənin müxtəlif hissələrini örtmək üçün istifadə etdiyi bədən örtüyü. Geyim adətən parçadan və ya toxuculuq materiallarından hazırlanır, lakin zaman keçdikcə heyvan dərisindən və ya digər materiallardan hazırlanmış geyimlər də yaranmağa başlanılmışdır. Geyim bütün insan cəmiyyətlərinin xüsusiyyətidir və yalnız insanla məhdudlaşır. Geyilən geyimin həcmi və növü cinsiyyət, bədən növü, sosial və coğrafi mülahizələrdən asılıdır.

Geyim bir çox məqsədə xidmət edir: dəri və ətraf mühit arasında bir maneə təmin etməklə elementlərdən, kobud səthlərdən, həşərat dişləmələrindən, tikanlardan qoruyur. Paltar soyuq və ya isti hava şəraitinə qarşı müdafiə edir və yoluxucu və zəhərli materialları bədəndən uzaq tutaraq gigiyenik bir səth yarada bilir. Geyim həmdə ultrabənövşəyi radiasiyadan qorunma təmin edir.

Paltar geyinmək sosial bir normadır və başqalarının gözü qarşısında geyimdən məhrum olmaq utandırıcı hal yarada bilər. Dünyanın əksər yerlərində ictimai yerlərdə paltar geyinməmək ləyaqətsiz ifşa sayıla bilər.

Tarixi və mənşəyi

Arxeoloqlar 1988-ci ildə Rusiyada, Kostenki yaxınlığında tapılmış sümük və fil sümüyü tikiş iynələrini eramızdan təxminən 30 min il əvvələ aid olduğunu təyin etdilər. Geyimdə istifadə edilə bilən boyalı kətan lifləri Gürcüstan Respublikasında eramızdan əvvəl 34 min il əvvələ aid bir mağarada tapılmışdır.

Erkən istifadə

İnsanların paltar geyinməyə başlaması müxtəlif alimlərin hesablamalarına görə, 40 min ilə 3 milyon il əvvəl arasında dəyişir. Arxeoloqlar və antropoloqların fikrincə, ən erkən geyimlər bədənin üstünə sarılmış və ya bağlanmış xəz, dəri, yarpaq və ya otlardan ibarət idi.

Müasir geyim

Qərb geyim üslubu

Qərbin geyim üslubu son 500 ildən artıq müddətdə daha sürətli inkişaf etdi. Toxuculuq sənayesinin mexanikləşməsi bir çox çeşidlərin əlverişli qiymətlərlə geniş satışa çıxarılmasına şərait yaratdı. XX əsrin ikinci yarısında, mavi cins çox populyarlaşdı. İdman geyimlər də geniş və böyüyən bir bazara çevrildi.

Qərb geyim üslubunda cins geyimlər həm kişilər, həm də qadınlar tərəfindən geyinilir. Cinsin bir neçə tərzləri var: yüksək boylu cins, orta boylu cins, aşağı boylu cins, çəkmə cins, düz cins, kəsilmiş cins, manjetli cins, boyfriend cins və kapri cins.

Mədəni aspektlər

Gender müxtəlifliyi

Əksər mədəniyyətlərdə geyimlərin gender fərqliliyi məqsədəuyğun hesab olunur. Fərqlər üslub, rəng, parça və növlərdədir. Qərb cəmiyyətlərində ətəklər, donlar və hündürdaban ayaqqabılar əsasən qadın geyimləri, qalstuklar isə kişi geyimi kimi qəbul edilir. Şalvar bir zamanlar yalnız kişi geyimi kimi qəbul edilirdi, amma müasir dövrümüzdə hər iki cins tərəfindən geyilə bilər. Hər iki cins tərəfindən geyilə bilmək üçün hazırlanmış geyimlərə uniseks geyim deyilir. Uniseks geyimləri, məsələn, qısaqol köynəklər, müxtəlif bədən ölçülərinə uyğunlaşmaq üçün düz kəsim formasına meyllidirlər.

Həyat tsikli

Geyimə qulluq

İnsanlar paltar yuyulmanın bir çox xüsusi üsulunu inkişaf etdirdilər, axan çaylarda qayalara paltar çırpma üsullarından tutmuş elektron paltaryuyan maşınlara və quru təmizliyə qədər (çirkləri sudan başqa həlledicilərdə həll etmək). İsti suda yuma (qaynar), kimyəvi təmizlənmə və ütüləmə, gigiyena məqsədləri üçün sterilizasiya edilən ənənəvi üsullardır.

Çamaşır və ütüləmə

Bir çox geyimlər qırışları aradan qaldırmaq üçün geyilməzdən əvvəl ütülənmək zərurəti yaradır. Ən müasir rəsmi və yarı-rəsmi geyimlər bu kateqoriyadadır (məsələn, yaxalı köynək və kostyumlar). Ütlü paltarların təmiz, təzə və səliqəli görünməsinə inanılır. Bir çox müasir geyim asanlıqla qırışmayan və ütüləməyi tələb etməyən toxuculuq materiallarından hazırlanmışdır.

Paltarlar yuyulduqdan və ütülədikdən sonra, paltarları səliqəli qalması paltar asılqanlarına qoyulur və ya qatlanır.

Bəzi həşərat və sürfələr geyim və toxuma ilə qidalanır. Bu cür zərərvericilərin qarşısını almaq üçün paltarlar sidr örtüklü şkaflarda və ya sandıqlarda saxlanıla bilər və ya Lavanda və ya naftalin kimi zərərvericilərə qarşə müdafiə xüsusiyyətlərə malik olan ləvazimatlar yerləşdirilmiş siyirmə və ya konteynerlərdə saxlanıla bilər.

Həmçinin bax

• Azərbaycan milli geyimləri
• Aba