İŞİD: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k 85.132.98.19 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Şöhrət tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 3: Sətir 3:
|orijinal_adı = الدولة الإسلامية في العراق والشام‎
|orijinal_adı = الدولة الإسلامية في العراق والشام‎
|adı = İŞİD
|adı = İŞİD
|milli_şüarı = ''Dövlət-ül İslam Baqiyyə'' <br /> ''İslam Dövləti qalıcıdır''
|milli_şüarı = ''Dövlət-ül İslam Baqiyyə'' <br> ''İslam Dövləti qalıcıdır''
|himni =
|himni =
|bayrağı = Flag of Islamic State of Iraq.svg
|bayrağı = Flag of Islamic State of Iraq.svg
Sətir 83: Sətir 83:
}}
}}


'''İraq Şam İslam Dövləti''' (özünüadlandırma: ''İslam Dövləti'') — Əsasən [[İraq]] və [[Suriya]] ərazisində fəaliyyət göstərən silahlı <u>terrorçu</u>qruplaşma, [[3 yanvar]] [[2014]]-cü il tarixində müstəqilliyini elan etmişdir. [[29 iyun]] [[2014]]-cü il tarixində isə yeni [[xilafət]] yarandığını elan etmişdir. 2019-cu ildə isə süqutu elan edilmişdir. İŞİD indiyə qədər heçbir dövlət tərəfindən tanınmamışdır<ref>Withnall, Adam (29 June 2014) [http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/isis-declares-new-islamic-state-in-middle-east-with-abu-bakr-albaghdadi-as-emir-removing-iraq-and-syria-from-its-name-9571374.html Iraq crisis: Isis changes name and declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East] ''The Independent''</ref>
'''İraq Şam İslam Dövləti''' (özünüadlandırma: ''İslam Dövləti'') — Əsasən [[İraq]] və [[Suriya]] ərazisində fəaliyyət göstərən silahlı <u>terrorçu</u>qruplaşma, 3 yanvar 2014-cü il tarixində müstəqilliyini elan etmişdir. 29 iyun 2014-cü il tarixində isə yeni [[xilafət]] yarandığını elan etmişdir. 2019-cu ildə isə süqutu elan edilmişdir. İŞİD indiyə qədər heçbir dövlət tərəfindən tanınmamışdır<ref>Withnall, Adam (29 June 2014) [http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/isis-declares-new-islamic-state-in-middle-east-with-abu-bakr-albaghdadi-as-emir-removing-iraq-and-syria-from-its-name-9571374.html Iraq crisis: Isis changes name and declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East] ''The Independent''</ref>


== Tarixi ==
== Tarixi ==
İraq müharibəsinin başlamasından qısa bir müddət sonra «Camaat əl-Tövhid vəl-Cihad» adı ilə qurulan qruplaşma [[2004]]-cü ilin [[oktyabr]]ında [[Əl-Qaidə]]yə bağlılığını elan edərək ''«Tanzim Kaidat el-Cihad fi Bilad el-Rafidayn»'' (daha çox ''«İraq Əl-Qaidəsi»'' adı ilə tanınır) adını götürdü.
İraq müharibəsinin başlamasından qısa bir müddət sonra "Camaat əl-Tövhid vəl-Cihad" adı ilə qurulan qruplaşma 2004-cü ilin oktyabrında [[Əl-Qaidə]]yə bağlılığını elan edərək ''"Tanzim Kaidat el-Cihad fi Bilad el-Rafidayn"'' (daha çox ''"İraq Əl-Qaidəsi"'' adı ilə tanınır) adını götürdü.


=== İraqda ===
=== İraqda ===

==== İraq İslam Dövləti ====
==== İraq İslam Dövləti ====
[[2006]]-cı ilin [[yanvar]] ayında «Ceyş ət-Taifa Əl-Mənsur», «Ceyş Əhli-Sünnə vəl-Camaa», «Ceyş əl-fatihin», «Cund əs-Səhabə» kimi kiçik qruplarla birləşən qruplaşma «Mücahidun Şura Konseyi» adını aldı.
2006-cı ilin yanvar ayında "Ceyş ət-Taifa Əl-Mənsur", "Ceyş Əhli-Sünnə vəl-Camaa", "Ceyş əl-fatihin", "Cund əs-Səhabə" kimi kiçik qruplarla birləşən qruplaşma "Mücahidun Şura Konseyi" adını aldı.


İraq müharibəsinin qızğın dövründə [[Anbar mühafazası|Anbar]], [[Ninəvə mühafazası|Ninəvə]], [[Diyalə mühafazası|Diyalə]], [[Babil]], [[Kərkük]] və [[Səlahəddin]] bölgələrində aktivlik göstərən qruplaşma üzvləri [[2006]]-cı ilin [[15 oktyabr]] tarixində paytaxtı [[Baquba]] şəhəri olan «İraq İslam Dövləti» adlı dövlət elan etdi. Bu tarixdən etibarən «Mücahidun Şura Konseyi» adı altında toplaşan qruplaşmaların keçirdiyi əməliyyatlar «İraq İslam Dövləti» adıyla keçirilməyə başladı.
İraq müharibəsinin qızğın dövründə [[Anbar mühafazası|Anbar]], [[Ninəvə mühafazası|Ninəvə]], [[Diyalə mühafazası|Diyalə]], [[Babil]], [[Kərkük]] və [[Səlahəddin]] bölgələrində aktivlik göstərən qruplaşma üzvləri 2006-cı ilin 15 oktyabr tarixində paytaxtı [[Baquba]] şəhəri olan "İraq İslam Dövləti" adlı dövlət elan etdi. Bu tarixdən etibarən "Mücahidun Şura Konseyi" adı altında toplaşan qruplaşmaların keçirdiyi əməliyyatlar "İraq İslam Dövləti" adıyla keçirilməyə başladı.


===== İraq İslam Dövlətində döyüşçü sayı =====
===== İraq İslam Dövlətində döyüşçü sayı =====
[[2006]]-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] kəşfiyyatının hazırladığı hesabatda təşkilatın üzvlərinin sayının 1000-dən yuxarı olduğu bildirilirdi. [[2011]]-ci ildən etibarən [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] ordusunun [[İraq]]dan çıxmasından sonra təşkilat üzvlərinin sayının 2 dəfədən çox artdığı haqqında məlumatlar var idi.
2006-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] kəşfiyyatının hazırladığı hesabatda təşkilatın üzvlərinin sayının 1000-dən yuxarı olduğu bildirilirdi. 2011-ci ildən etibarən [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] ordusunun [[İraq]]dan çıxmasından sonra təşkilat üzvlərinin sayının 2 dəfədən çox artdığı haqqında məlumatlar var idi.


==== 2012 ====
==== 2012 ====


==== 2013 ====
==== 2013 ====

==== 2014 ====
==== 2014 ====
===== Oktyabr 2014 =====
===== Oktyabr 2014 =====
[[15 oktyabr]] [[2014-cü il]]də  terror təşkilatı İŞİD Bağdad yaxınlığındakı Kubaisanı ələ keçirmiş, əl-Anbar və Fəllucanı mühasirəyə almışdır.<ref>http://tr.euronews.com/2014/10/15/isid-bagdat-a-yaklasti</ref>
15 oktyabr 2014-cü ildə terror təşkilatı İŞİD Bağdad yaxınlığındakı Kubaisanı ələ keçirmiş, əl-Anbar və Fəllucanı mühasirəyə almışdır.<ref>http://tr.euronews.com/2014/10/15/isid-bagdat-a-yaklasti</ref>


==== 2015 ====
==== 2015 ====

===== Mart 2015 =====
===== Mart 2015 =====
[[10 mart]] [[2015-ci il]] tarixində İraq Silahlı Qüvvələri əvvəlcə [[əl-Aləm]]<ref>{{cite news |title=İraq ordusu daha bir şəhəri İŞİD-dən azad edib |author= |url=http://www.islamazeri.az/iraq-ordusu-daha-bir-seheri-isid-den-azad-edib--14638.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-03-10 |accessdate=2015-03-10 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150310202727/http://www.islamazeri.az/iraq-ordusu-daha-bir-seheri-isid-den-azad-edib--14638.html |archivedate=2015-03-10 |url-status=live }}</ref>, ardınca da [[Tikrit]] şəhərini tamamilə İŞİD-dən geri almışdır.<ref>{{cite news |title=İraqdan şad xəbər: Tikrit terrorçulardan azad edildi, hədəf MOSUL (Foto-Video) |author= |url=http://www.islamazeri.az/iraqdan-sad-xeber-tikrit-terrorculardan-azad-edildi-hedef-mosul-foto-video--14640.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-03-10 |accessdate=2015-03-10 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150310202557/http://www.islamazeri.az/iraqdan-sad-xeber-tikrit-terrorculardan-azad-edildi-hedef-mosul-foto-video--14640.html |archivedate=2015-03-10 |url-status=live }}</ref>
10 mart 2015-ci il tarixində İraq Silahlı Qüvvələri əvvəlcə [[əl-Aləm]]<ref>{{cite news |title=İraq ordusu daha bir şəhəri İŞİD-dən azad edib |author= |url=http://www.islamazeri.az/iraq-ordusu-daha-bir-seheri-isid-den-azad-edib--14638.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-03-10 |accessdate=2015-03-10 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150310202727/http://www.islamazeri.az/iraq-ordusu-daha-bir-seheri-isid-den-azad-edib--14638.html |archivedate=2015-03-10 |url-status=live }}</ref>, ardınca da [[Tikrit]] şəhərini tamamilə İŞİD-dən geri almışdır.<ref>{{cite news |title=İraqdan şad xəbər: Tikrit terrorçulardan azad edildi, hədəf MOSUL (Foto-Video) |author= |url=http://www.islamazeri.az/iraqdan-sad-xeber-tikrit-terrorculardan-azad-edildi-hedef-mosul-foto-video--14640.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-03-10 |accessdate=2015-03-10 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150310202557/http://www.islamazeri.az/iraqdan-sad-xeber-tikrit-terrorculardan-azad-edildi-hedef-mosul-foto-video--14640.html |archivedate=2015-03-10 |url-status=live }}</ref>


===== Noyabr 2015 =====
===== Noyabr 2015 =====
12 noyabr 2015-ci il tarixində Peşmərgə qüvvələri [[Sincar]]ı İŞİD-dən geri almaq üçün "Sincarı xilas et" adlı əməliyyat keçirmiş və 13 noyabrda şəhər İŞİD-dən geri alınmışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2015/11/13/pesmergeler-sincar-ilcesini-isid-den-geri-aldi/ Peşmergeler Sincar ilçesini IŞİD’den geri aldı]</ref><ref>[http://tr.euronews.com/2015/11/13/barzani-sengal-operasyonuna-pesmerge-disinda-hicbir-guc-katilmadi Barzani: “Şengal operasyonuna Peşmerge dışında hiçbir güç katılmadı”] {{tr}}</ref>
12 noyabr 2015-ci il tarixində Peşmərgə qüvvələri [[Sincar]]ı İŞİD-dən geri almaq üçün "Sincarı xilas et" adlı əməliyyat keçirmiş və 13 noyabrda şəhər İŞİD-dən geri alınmışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2015/11/13/pesmergeler-sincar-ilcesini-isid-den-geri-aldi/ Peşmergeler Sincar ilçesini IŞİD’den geri aldı]</ref><ref>[http://tr.euronews.com/2015/11/13/barzani-sengal-operasyonuna-pesmerge-disinda-hicbir-guc-katilmadi Barzani: "Şengal operasyonuna Peşmerge dışında hiçbir güç katılmadı"] {{tr}}</ref>


==== Dekabr 2015 ====
==== Dekabr 2015 ====
[[28 dekabr]] 2015-ci il tarixində İraq ordusu [[Ramadi]] şəhərini İŞİD-dən tamamilə geri almışdır.<ref>{{cite news |title=İraqın Ramadi şəhəri İŞİD terrorçularından azad edildi (Foto-Video) |author= |url=http://islamazeri.az/iraqin-ramadi-seheri-isid-terrorcularindan-azad-edildi-foto-video--29565.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-12-28 |accessdate=2015-12-28 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151228192210/http://islamazeri.az/iraqin-ramadi-seheri-isid-terrorcularindan-azad-edildi-foto-video--29565.html |archivedate=2015-12-28 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |title=DAEŞ‘ten kurtarılan Ramadi’de Irak bayrakları dalgalanıyor |author= |url=http://tr.euronews.com/2015/12/28/daes-ten-kurtarilan-ramadi-de-irak-bayraklari-dalgalaniyor/ |publisher=euronews.com |date=2015-12-28 |accessdate=2015-12-28 |language={{tr}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151228193015/http://tr.euronews.com/2015/12/28/daes-ten-kurtarilan-ramadi-de-irak-bayraklari-dalgalaniyor/ |archivedate=2015-12-28 |url-status=live }}</ref>
28 dekabr 2015-ci il tarixində İraq ordusu [[Ramadi]] şəhərini İŞİD-dən tamamilə geri almışdır.<ref>{{cite news |title=İraqın Ramadi şəhəri İŞİD terrorçularından azad edildi (Foto-Video) |author= |url=http://islamazeri.az/iraqin-ramadi-seheri-isid-terrorcularindan-azad-edildi-foto-video--29565.html |publisher=islamazeri.az |date=2015-12-28 |accessdate=2015-12-28 |language={{az}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151228192210/http://islamazeri.az/iraqin-ramadi-seheri-isid-terrorcularindan-azad-edildi-foto-video--29565.html |archivedate=2015-12-28 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |title=DAEŞ‘ten kurtarılan Ramadi’de Irak bayrakları dalgalanıyor |author= |url=http://tr.euronews.com/2015/12/28/daes-ten-kurtarilan-ramadi-de-irak-bayraklari-dalgalaniyor/ |publisher=euronews.com |date=2015-12-28 |accessdate=2015-12-28 |language={{tr}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151228193015/http://tr.euronews.com/2015/12/28/daes-ten-kurtarilan-ramadi-de-irak-bayraklari-dalgalaniyor/ |archivedate=2015-12-28 |url-status=live }}</ref>


==== 2016 ====
==== 2016 ====


=== Suriyada ===
=== Suriyada ===
[[Suriya vətəndaş müharibəsi]]nin başlamasından bir müddət sonra, [[2012]]-ci önlərindən etibarən Suriyada [[Əl-Nusra Cəbhəsi]] (''«Əl-Qaidə»''nin [[Suriya]] qanadı) adıyla fəaliyyət göstərən qruplaşma üzvləri şimali [[Suriya]]da nüfuzlu silahlı qruplaşmaya çevrildi.
[[Suriya vətəndaş müharibəsi]]nin başlamasından bir müddət sonra, 2012-ci önlərindən etibarən Suriyada [[Əl-Nusra Cəbhəsi]] (''"Əl-Qaidə"''nin [[Suriya]] qanadı) adıyla fəaliyyət göstərən qruplaşma üzvləri şimali [[Suriya]]da nüfuzlu silahlı qruplaşmaya çevrildi.


==== 2013 ====
==== 2013 ====
[[2013]]-cü ilin [[aprel]] ayında İŞİD əmiri Əbu Bəkr əl-Bağdadi yayımladığı səs yazısında [[Ən-Nusra cəbhəsi|Əl-Nusra Cəbhəsi]]nin İŞİD tərəfindən yaradıldığı, maliyyələşdirildiyi və dəstəkləndiyi açıqlamasını verdi. Və bu tarixdən etibarən hər iki qruplaşmanın «İraq və Şam İslam Dövləti» adı altında fəaliyyət göstərəcəyini bildirdi.
2013-cü ilin aprel ayında İŞİD əmiri Əbu Bəkr əl-Bağdadi yayımladığı səs yazısında [[Ən-Nusra cəbhəsi|Əl-Nusra Cəbhəsi]]nin İŞİD tərəfindən yaradıldığı, maliyyələşdirildiyi və dəstəkləndiyi açıqlamasını verdi. Və bu tarixdən etibarən hər iki qruplaşmanın "İraq və Şam İslam Dövləti" adı altında fəaliyyət göstərəcəyini bildirdi.


Bundan sonra [[Ən-Nusra cəbhəsi|Əl-Nusra Cəbhəsi]] lideri Əbu Muhamməd əl-Cövlani belə bir birlməşmənin olmadığını və bu mövzu haqqında özləriylə heç bir danışığın aparılmadığını açıqlamasını verdi.
Bundan sonra [[Ən-Nusra cəbhəsi|Əl-Nusra Cəbhəsi]] lideri Əbu Muhamməd əl-Cövlani belə bir birlməşmənin olmadığını və bu mövzu haqqında özləriylə heç bir danışığın aparılmadığını açıqlamasını verdi.


[[2013]]-cü ilin [[İyun]] ayında isə yazılı açıqlamayla hər iki liderə müraciət edən [[Əl-Qaidə]] lideri Ayman əl-Zəvahiri birləşmənin əleyhinə olduğunu və iki qrup arasındakı vəziyyəti aydınlaşdırmaq üçün elçi təyin etdiyini bildirdi. Eyni ayda səs yazısı yayımlayan İraq və Şam İslam Dövləti lideri [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] bu əmrə tabe olmadığını və birləşmənin reallaşacağını açıqlamasını verdi.
2013-cü ilin [[İyun]] ayında isə yazılı açıqlamayla hər iki liderə müraciət edən [[Əl-Qaidə]] lideri Ayman əl-Zəvahiri birləşmənin əleyhinə olduğunu və iki qrup arasındakı vəziyyəti aydınlaşdırmaq üçün elçi təyin etdiyini bildirdi. Eyni ayda səs yazısı yayımlayan İraq və Şam İslam Dövləti lideri [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] bu əmrə tabe olmadığını və birləşmənin reallaşacağını açıqlamasını verdi.


[[21 iyul]] [[2013]]-cü il tarixində İŞİD-in güclənməsi üçün önəmli hadisələrdən biri olan Bağdad Mərkəzi Həbsxanasına (keçmiş adıyla ''«Əbu Qureyb həbsxanası»'') hücum baş tutdu. Hücumu İŞİD öz üzərinə götürdü və bu əməliyyatın 1 il öncədən «Divarları dağıtmaq» kod adı altında [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] tərəfindən hazırlandığı açıqlaması verildi. Rəsmi hesabatlara görə hücum nəticəsində içlərində İŞİD-in nüfuzlu şəxsləri də olan 500-dən çox məhbus qaçıb.
21 iyul 2013-cü il tarixində İŞİD-in güclənməsi üçün önəmli hadisələrdən biri olan Bağdad Mərkəzi Həbsxanasına (keçmiş adıyla ''"Əbu Qureyb həbsxanası"'') hücum baş tutdu. Hücumu İŞİD öz üzərinə götürdü və bu əməliyyatın 1 il öncədən "Divarları dağıtmaq" kod adı altında [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] tərəfindən hazırlandığı açıqlaması verildi. Rəsmi hesabatlara görə hücum nəticəsində içlərində İŞİD-in nüfuzlu şəxsləri də olan 500-dən çox məhbus qaçıb.


[[Noyabr]] [[2013]]-cü il tarixində Suriya İnsan Haqları Təşkilatı ''"İŞİD Şimali Suriyada 100% ən güclü qruplaşmadır. Bu haqda başqa şey deyənlər yalan danışırlar."'' açıqlamasını verdi.
[[Noyabr]] 2013-cü il tarixində Suriya İnsan Haqları Təşkilatı ''"İŞİD Şimali Suriyada 100% ən güclü qruplaşmadır. Bu haqda başqa şey deyənlər yalan danışırlar."'' açıqlamasını verdi.


==== 2014 ====
==== 2014 ====

===== Yanvar 2014 =====
===== Yanvar 2014 =====
[[Yanvar]] [[2014]]-cü ildə [[Anbar mühafazası|Anbar]]dakı qarşıdurmalarda təşkilat Fəllucə və Ramadinin bir qisimini nəzarəti altına aldı. [[3 yanvar]] [[2014]]-cü ildə İŞİD Fəllucədə islam dövlətini elan etdi.
[[Yanvar]] 2014-cü ildə [[Anbar mühafazası|Anbar]]dakı qarşıdurmalarda təşkilat Fəllucə və Ramadinin bir qisimini nəzarəti altına aldı. 3 yanvar 2014-cü ildə İŞİD Fəllucədə islam dövlətini elan etdi.


Hələbdə isə İslami Cəbhə və [[Azad Suriya Ordusu]] İŞİD-ə qarşı birlikdə bir hücum başlatdı.
Hələbdə isə İslami Cəbhə və [[Azad Suriya Ordusu]] İŞİD-ə qarşı birlikdə bir hücum başlatdı.


[[25 yanvar]] [[2014]]-cü ildə İŞİD [[Livan]]da [[Hizbullah]]a qarşı döyüşmək üzrə yeni bir milis qanad qurulduğunu açıqladı.
25 yanvar 2014-cü ildə İŞİD [[Livan]]da [[Hizbullah]]a qarşı döyüşmək üzrə yeni bir milis qanad qurulduğunu açıqladı.


[[29 yanvar]] [[2014]]-cü ildə Türkiyə Ordusunun Suriya sərhədinə yaxın bir yerdəki İŞİD karvanını vurduğu açıqlandı.
29 yanvar 2014-cü ildə Türkiyə Ordusunun Suriya sərhədinə yaxın bir yerdəki İŞİD karvanını vurduğu açıqlandı.


===== Fevral 2014 =====
===== Fevral 2014 =====
[[18 fevral]] [[2014]]-cü ildə İraq Süleymanbekdə polis mərkəzinə təşkil edilən İŞİD hücumunda 3 nəfər ölmüş 11 adam yaralanmışdır.<ref>[[Əl-Cəzirə|Əl-Cəzirə türkcə]]: [http://aljazeera.com.tr/haber/isid-selahaddin-kentinde-saldirdi IŞİD Selahaddin kentine saldırdı]</ref>
18 fevral 2014-cü ildə İraq Süleymanbekdə polis mərkəzinə təşkil edilən İŞİD hücumunda 3 nəfər ölmüş 11 adam yaralanmışdır.<ref>[[Əl-Cəzirə|Əl-Cəzirə türkcə]]: [http://aljazeera.com.tr/haber/isid-selahaddin-kentinde-saldirdi IŞİD Selahaddin kentine saldırdı]</ref>


===== Mart 2014 =====
===== Mart 2014 =====
[[1 mart]] [[2014]]-cü ildə İŞİD hakim olduğu [[Türkiyə]] sərhədindəki Azaz qəsəbəsini [[Azad Suriya Ordusu]] ilə baş verən aramsız qarşıdurmalar nəticəsində tərk etdi.
1 mart 2014-cü ildə İŞİD hakim olduğu [[Türkiyə]] sərhədindəki Azaz qəsəbəsini [[Azad Suriya Ordusu]] ilə baş verən aramsız qarşıdurmalar nəticəsində tərk etdi.


[[17 mart]] [[2014]]-cü ildə Hələbə Sarin qəsəbəsində [[YPG]] ilə baş tutan qarşıdurmalar nəticəsində bölgəni nəzarət altına aldı. [[Süleyman Şah türbəsi]] bu bölgədə yerləşir. Bölgə Türkiyə torpağı sayılır və İŞİD, bir video çəkərək, Türkiyə Ordusuna bölgədən çəkilməsi üçün 3 gün müddət verdi.
17 mart 2014-cü ildə Hələbə Sarin qəsəbəsində [[YPG]] ilə baş tutan qarşıdurmalar nəticəsində bölgəni nəzarət altına aldı. [[Süleyman Şah türbəsi]] bu bölgədə yerləşir. Bölgə Türkiyə torpağı sayılır və İŞİD, bir video çəkərək, Türkiyə Ordusuna bölgədən çəkilməsi üçün 3 gün müddət verdi.


[[20 mart]] [[2014]]-cü ildə [[Niğdə ili|Niğdə]]nin Uluqışla mahalında, təhlükəsizlik güclərinə atəş açılması nəticəsində ilk təyin etmələrə əsasən 2 əsgər və 1 polisin öldüyü bildirildi. Hücumu edənlərin İŞİD üzvü olduğu bildirildi. Təcavüzkarlar tutuldu.
20 mart 2014-cü ildə [[Niğdə ili|Niğdə]]nin Uluqışla mahalında, təhlükəsizlik güclərinə atəş açılması nəticəsində ilk təyin etmələrə əsasən 2 əsgər və 1 polisin öldüyü bildirildi. Hücumu edənlərin İŞİD üzvü olduğu bildirildi. Təcavüzkarlar tutuldu.


===== Aprel 2014 =====
===== Aprel 2014 =====
[[27 aprel]] [[2014]]-cü ildə İraq ordusuna aid vertolyotlar [[Suriya]] sərhədləri içindəki 8 avtomobilli bir İŞİD karvanına hücum etdi. Bu İraq ordusunun Körfəz müharibəsindən sonrakı ilk xarici əməliyyatı oldu.
27 aprel 2014-cü ildə İraq ordusuna aid vertolyotlar [[Suriya]] sərhədləri içindəki 8 avtomobilli bir İŞİD karvanına hücum etdi. Bu İraq ordusunun Körfəz müharibəsindən sonrakı ilk xarici əməliyyatı oldu.


===== İyun 2014 =====
===== İyun 2014 =====
[[10 iyun]] 2014-cü ildə İŞİD [[İraq]]ın ikinci ən böyük şəhəri [[Mosul]]da və Mosulun paytaxtı olduğu [[Ninəvə mühafazası]]nda nəzarəti tamamilə ələ keçirtdi.<ref>Hurriyet (10 iyun 2014): [http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26581252.asp IŞİD Musul'da kontrolü ele geçirdi]</ref>
10 iyun 2014-cü ildə İŞİD [[İraq]]ın ikinci ən böyük şəhəri [[Mosul]]da və Mosulun paytaxtı olduğu [[Ninəvə mühafazası]]nda nəzarəti tamamilə ələ keçirtdi.<ref>Hurriyet (10 iyun 2014): [http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26581252.asp IŞİD Musul'da kontrolü ele geçirdi]</ref>


[[11 iyun]] [[2014]]-cü ildə İŞİD [[Türkiyə]]nin Mosul Baş konsulluğunu ələ keçirdi. Baş konsul ilə birlikdə 49 adamın ələ keçirildiyi bildirildi.<ref>Hurriyet (11 iyun 2014): [http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26591687.asp IŞİD Türk Konsolosluğu'na saldırıp çalışanları kaçırdı]</ref>
11 iyun 2014-cü ildə İŞİD [[Türkiyə]]nin Mosul Baş konsulluğunu ələ keçirdi. Baş konsul ilə birlikdə 49 adamın ələ keçirildiyi bildirildi.<ref>Hurriyet (11 iyun 2014): [http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26591687.asp IŞİD Türk Konsolosluğu'na saldırıp çalışanları kaçırdı]</ref>


[[Mosul]]da İŞİD'in baş konsulluq və elektrik stansiyası basqınlarında cəmi 80 Türk vətəndaşı girov alındı. Türkiyə [[BMT]] və [[NATO]] nəzdində xilasetmə cəhdlərinə başlayarkən Təhlükəsizlik Zirvəsi Çankaya Köşkündə toplandı.<ref>[http://www.dw.de/musulda-80-türk-rehine/a-17700875 Musul’da 80 Türk rehine] (11 iyun 2014)</ref>
[[Mosul]]da İŞİD'in baş konsulluq və elektrik stansiyası basqınlarında cəmi 80 Türk vətəndaşı girov alındı. Türkiyə [[BMT]] və [[NATO]] nəzdində xilasetmə cəhdlərinə başlayarkən Təhlükəsizlik Zirvəsi Çankaya Köşkündə toplandı.<ref>[http://www.dw.de/musulda-80-türk-rehine/a-17700875 Musul’da 80 Türk rehine] (11 iyun 2014)</ref>


[[11 iyun]] [[2014]]-cü ildə [[Mosul]] valisi, İŞİD'in [[Mosul]]dakı İraq Mərkəzi Bankının Mosul şöbəsinin ələ keçirildiyini söylədi. İŞİD [[tvitter]] hesabından İraq Mərkəzi Bankı şöbəsindəki pul və qızıla əl qoyduğunu təsdiqləyir. Ələ keçirilən məbləğin 429 milyon dollar civarında olduğu söylənilir.<ref>[http://www.ibtimes.com/mosul-bank-robbery-isnt-only-thing-funding-isis-1601124 Mosul Bank Robbery Isn't The Only Thing Funding ISIS] IBT. 13 iyun 2014.</ref> Bu İŞİD-in artıq beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən qeyri-qanuni qəbul edilən təşkilatların hamısından daha çox pula hökm etdiyi mənasına gəlir.<ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iraq/10903079/Iraq-crisis-The-rise-of-ISIS-the-worlds-richest-terror-group-in-60-seconds.html|title=Iraq crisis: The rise of ISIS, the 'world's richest terror group' in 60 seconds|work=The Telegraph|date=16 iyun 2014}}</ref>
11 iyun 2014-cü ildə [[Mosul]] valisi, İŞİD'in [[Mosul]]dakı İraq Mərkəzi Bankının Mosul şöbəsinin ələ keçirildiyini söylədi. İŞİD [[tvitter]] hesabından İraq Mərkəzi Bankı şöbəsindəki pul və qızıla əl qoyduğunu təsdiqləyir. Ələ keçirilən məbləğin 429 milyon dollar civarında olduğu söylənilir.<ref>[http://www.ibtimes.com/mosul-bank-robbery-isnt-only-thing-funding-isis-1601124 Mosul Bank Robbery Isn't The Only Thing Funding ISIS] IBT. 13 iyun 2014.</ref> Bu İŞİD-in artıq beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən qeyri-qanuni qəbul edilən təşkilatların hamısından daha çox pula hökm etdiyi mənasına gəlir.<ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iraq/10903079/Iraq-crisis-The-rise-of-ISIS-the-worlds-richest-terror-group-in-60-seconds.html|title=Iraq crisis: The rise of ISIS, the 'world's richest terror group' in 60 seconds|work=The Telegraph|date=16 iyun 2014}}</ref>


[[15 iyun]] [[2014]]-cü ildə [[Tikrit]] şəhərini ələ keçirən İŞİD, ələ keçirilən 2700 polis məmurundan 1500-ünü öldürdü.<ref>[http://www.haberler.com/isid-1700-polisi-kursuna-dizdi-6154622-haberi/ IŞİD, 1700 Polisi Kurşuna Dizdi] Haberler.com (15 iyun 2014)</ref>
15 iyun 2014-cü ildə [[Tikrit]] şəhərini ələ keçirən İŞİD, ələ keçirilən 2700 polis məmurundan 1500-ünü öldürdü.<ref>[http://www.haberler.com/isid-1700-polisi-kursuna-dizdi-6154622-haberi/ IŞİD, 1700 Polisi Kurşuna Dizdi] Haberler.com (15 iyun 2014)</ref>


[[29 iyun]] [[2014]]-cü ildə yeni [[Xilafət]] elan edən İŞİD, bu tarixdən etibarən ''İslam Dövləti'' adlanacağını xəlifənin isə [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] olduğunu bildirdi.
29 iyun 2014-cü ildə yeni [[Xilafət]] elan edən İŞİD, bu tarixdən etibarən ''İslam Dövləti'' adlanacağını xəlifənin isə [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] olduğunu bildirdi.


===== Sentyabr 2014 =====
===== Sentyabr 2014 =====
[[Şəkil:Sept 23 ISIL compound strike.WebM|thumbnail|İŞİD-in hərbi qərargahının bombalanması. 2014-cü ilin sentyabrı]]
[[Şəkil:Sept 23 ISIL compound strike.WebM|thumbnail|İŞİD-in hərbi qərargahının bombalanması. 2014-cü ilin sentyabrı]]
[[Şəkil:YPG soldier during ISIL fight.jpg|thumbnail|[[YPG]]-nin qadın hərbçisi İŞİD-ə qarşı döyüşür. 2014-cü ilin dekabrı]]
[[Şəkil:YPG soldier during ISIL fight.jpg|thumbnail|[[YPG]]-nin qadın hərbçisi İŞİD-ə qarşı döyüşür. 2014-cü ilin dekabrı]]
[[16 sentyabr]] [[2014-cü il]] tarixindən etibarən  İŞİD [[Suriya]]nın [[YPG]] nəzarətində olan [[Eyn əl-Ərəb]] (Kobani) şəhərini [[Kobani blokadası (2014)|mühasirəyə almış]] və oraya hücumlar təşkil etmişdir.
16 sentyabr 2014-cü il tarixindən etibarən İŞİD [[Suriya]]nın [[YPG]] nəzarətində olan [[Eyn əl-Ərəb]] (Kobani) şəhərini [[Kobani blokadası (2014)|mühasirəyə almış]] və oraya hücumlar təşkil etmişdir.


==== 2015 ====
==== 2015 ====

===== Dekabr 2015 =====
===== Dekabr 2015 =====
[[27 dekabr]] 2015-ci il tarixində Suriya Demokraik Qüvvələri Tişrin su anbarı və Tişrin qəsəbəsini İŞİD-dən geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2015/12/27/firat-in-batisindaki-tisrin-baraji-ypg-ye-gecti/ YPG Tişrin Barajı’nı alarak Fırat’ın batısına geçti] {{tr}}</ref>
27 dekabr 2015-ci il tarixində Suriya Demokraik Qüvvələri Tişrin su anbarı və Tişrin qəsəbəsini İŞİD-dən geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2015/12/27/firat-in-batisindaki-tisrin-baraji-ypg-ye-gecti/ YPG Tişrin Barajı’nı alarak Fırat’ın batısına geçti] {{tr}}</ref>


==== 2016 ====
==== 2016 ====

===== Yanvar 2016 =====
===== Yanvar 2016 =====
Suriya ordusu 24 yanvar 2016-cı ildə Rusiya Hərbi Kosmiq Qüvvələrinin də dəstəyilə 2 günlük döyüşlərdən sonra, 2012-ci ildən Nusra Cəbhəsinin nəzarətində olan Lazkiyə (Latakiya) vilayətinin Rabiə qəsəbəsini geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/01/24/stratejik-rabia-kasabasinin-kontrolu-suriye-ordusu-nda/ Stratejik Rabia kasabasının kontrolü Suriye Ordusu’nda] {{tr}}</ref>
Suriya ordusu 24 yanvar 2016-cı ildə Rusiya Hərbi Kosmiq Qüvvələrinin də dəstəyilə 2 günlük döyüşlərdən sonra, 2012-ci ildən Nusra Cəbhəsinin nəzarətində olan Lazkiyə (Latakiya) vilayətinin Rabiə qəsəbəsini geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/01/24/stratejik-rabia-kasabasinin-kontrolu-suriye-ordusu-nda/ Stratejik Rabia kasabasının kontrolü Suriye Ordusu’nda] {{tr}}</ref>


===== Fevral 2016 =====
===== Fevral 2016 =====
Suriya Demokratik Qüvvələri [[19 fevral]] 2016-cı ildə İŞİD əleyhinə yaradılmış Beynəlxalq Koalisiyanın Hərbi Hava Qüvvələrinin də dəstəyi ilə Suriya-İraq sərhədi və İŞİD-in de-fakto paytaxtı hesab olunan Raqqa yaxınlığındakı [[Şəddadi]] şəhərini İŞİD-dən geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/02/19/suriye-seddadi-sehri-isid-in-elinden-alindi/ Suriye: Şeddadi şehri IŞİD’in elinden alındı]</ref>
Suriya Demokratik Qüvvələri 19 fevral 2016-cı ildə İŞİD əleyhinə yaradılmış Beynəlxalq Koalisiyanın Hərbi Hava Qüvvələrinin də dəstəyi ilə Suriya-İraq sərhədi və İŞİD-in de-fakto paytaxtı hesab olunan Raqqa yaxınlığındakı [[Şəddadi]] şəhərini İŞİD-dən geri almışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/02/19/suriye-seddadi-sehri-isid-in-elinden-alindi/ Suriye: Şeddadi şehri IŞİD’in elinden alındı]</ref>


===== Mart 2016 =====
===== Mart 2016 =====
24 mart 2016-cı ildə Suriya ordusu Rusiya Hərbi Hava Kosmiq Qüvvələrinin də hava dəstəyi ilə 2015-ci ilin mayından İŞİD-in nəzarətində olan [[Palmira]] şəhərinə daxil olmuşdur.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/03/25/suriye-ordusu-palmira-da-1-rus-oldu Suriye ordusu Palmira’da: 1 Rus öldü]</ref> 27 mart 2016-cı ildə Palmira şəhəri İŞİD-dən tamamilə geri alınmışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/03/27/tarihi-kent-palmira-teror-orgutu-daes-ten-geri-alindi/ Tarihi kent Palmira terör örgütü Daeş‘ten geri alındı]</ref>
24 mart 2016-cı ildə Suriya ordusu Rusiya Hərbi Hava Kosmiq Qüvvələrinin də hava dəstəyi ilə 2015-ci ilin mayından İŞİD-in nəzarətində olan [[Palmira]] şəhərinə daxil olmuşdur.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/03/25/suriye-ordusu-palmira-da-1-rus-oldu Suriye ordusu Palmira’da: 1 Rus öldü]</ref> 27 mart 2016-cı ildə Palmira şəhəri İŞİD-dən tamamilə geri alınmışdır.<ref>[http://tr.euronews.com/2016/03/27/tarihi-kent-palmira-teror-orgutu-daes-ten-geri-alindi/ Tarihi kent Palmira terör örgütü Daeş‘ten geri alındı]</ref>


== Önəmli üzvləri ==
== Önəmli üzvləri ==

=== Əmirləri ===
=== Əmirləri ===
* Əbu Musab əl-Zərkavi <br /> ''([[2006]]-cı ildə öldürülüb)''
* Əbu Musab əl-Zərkavi <br> ''(2006-cı ildə öldürülüb)''
* Əbu Əyyub əl-Məsri <br /> ''([[2010]]-cu ildə öldürülüb)''
* Əbu Əyyub əl-Məsri <br> ''(2010-cu ildə öldürülüb)''
* Əbu Ömər əl-Qureyşi əl-Bağdadi <br /> ''([[2010]]-cu ildə öldürülüb)''
* Əbu Ömər əl-Qureyşi əl-Bağdadi <br> ''(2010-cu ildə öldürülüb)''
* [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] <br /> ([[2019]]-cu ildə intihar edib)
* [[Əbu Bəkr əl-Bağdadi]] <br> (2019-cu ildə intihar edib)


=== Digər üzvləri ===
=== Digər üzvləri ===
* Əbu Ənas əl-Şami <br /> ''([[2004]]-cı ildə öldürülüb)''
* Əbu Ənas əl-Şami <br> ''(2004-cı ildə öldürülüb)''
* Əbu Əzzam <br /> ''([[2005]]-ci ildə öldürülüb)''
* Əbu Əzzam <br> ''(2005-ci ildə öldürülüb)''
* Əbu Ömər əl-Kürdi <br /> ''([[2005]]-ci ildə həbs edilib)''
* Əbu Ömər əl-Kürdi <br> ''(2005-ci ildə həbs edilib)''
* Abdul Hadi əl-İraqi <br /> ''([[2006]]-cı ildə həbs edilib)''
* Abdul Hadi əl-İraqi <br> ''(2006-cı ildə həbs edilib)''
* Əbu Yaqub əl-Masri <br /> ''([[2007]]-ci ildə öldürülüb)''
* Əbu Yaqub əl-Masri <br> ''(2007-ci ildə öldürülüb)''
* [[Əbu Ömər əl-Şişani]]
* [[Əbu Ömər əl-Şişani]]
*([[2016 Yay Olimpiya Oyunları|2016]] -''cı ildə öldürülüb)''
*([[2016 Yay Olimpiya Oyunları|2016]] -''cı ildə öldürülüb)''
* Hətəm əl-Bədri <br /> ''([[2007]]-ci ildə öldürülüb)''
* Hətəm əl-Bədri <br> ''(2007-ci ildə öldürülüb)''
* Həmid Cuma Faris Couri əl-Səidi <br /> ''([[2006]]-cı ildə həbs edilib)''
* Həmid Cuma Faris Couri əl-Səidi <br> ''(2006-cı ildə həbs edilib)''
* Xalid əl-Məşədani <br /> ''([[2007]]-ci ildə həbs edilib)''
* Xalid əl-Məşədani <br> ''(2007-ci ildə həbs edilib)''
* Mahid əl-Zubaydi <br /> ''([[2008]]-ci ildə öldürülüb)''
* Mahid əl-Zubaydi <br> ''(2008-ci ildə öldürülüb)''
* Muhaməd Mamou <br /> ''([[2008]]-ci ildə öldürülüb)''
* Muhaməd Mamou <br> ''(2008-ci ildə öldürülüb)''
* Şeyx Abdülrəhman <br /> ''([[2006]]-cı ildə öldürülüb)''
* Şeyx Abdülrəhman <br> ''(2006-cı ildə öldürülüb)''
* Hutayfa əl-Bətavi <br /> ''([[2011]]-ci ildə öldürülüb)''
* Hutayfa əl-Bətavi <br> ''(2011-ci ildə öldürülüb)''


== Cinayətləri ==
== Cinayətləri ==

=== Terror aktları ===
=== Terror aktları ===
* 14 oktyabr 2014 - Suriyanın [[Kobani]] şəhərində iki minalanmış avtomobil partladıblar<ref>[http://selefxeber.az/musulman-dunyasi/isid-kobanide-iki-terror-akti-toredib “İŞİD” Kobanidə iki terror aktı törədib]</ref>.
* 14 oktyabr 2014 — Suriyanın [[Kobani]] şəhərində iki minalanmış avtomobil partladıblar<ref>[http://selefxeber.az/musulman-dunyasi/isid-kobanide-iki-terror-akti-toredib "İŞİD" Kobanidə iki terror aktı törədib]</ref>.
* 19 noyabr 2014 - İraqın [[Ərbil]] şəhərində terror aktı törədib. 4 nəfər ölüb, xeyli sayda insan yaralanıb. Terror aktını kamikadzenin törətdiyi bildirilir<ref>[http://www.interpress.az/8586-d-rbild-terror-akt-trtdi.html#.VhTqxfntlHw İŞİD Ərbildə terror aktı törətdi]</ref>.
* 19 noyabr 2014 — İraqın [[Ərbil]] şəhərində terror aktı törədib. 4 nəfər ölüb, xeyli sayda insan yaralanıb. Terror aktını kamikadzenin törətdiyi bildirilir<ref>[http://www.interpress.az/8586-d-rbild-terror-akt-trtdi.html#.VhTqxfntlHw İŞİD Ərbildə terror aktı törətdi]</ref>.
* 20 iyul 2015 - [[Türkiyə]]<nowiki/>nin [[Şanlıurfa]] vilayətində baş verən terror aktında 34 nəfər ölüb, 104-ü isə yaralanıb.
* 20 iyul 2015 — [[Türkiyə]]<nowiki/>nin [[Şanlıurfa]] vilayətində baş verən terror aktında 34 nəfər ölüb, 104-ü isə yaralanıb.
* 10 avqust 2015 - [[Liviya]]da içərisində bomba quraşdırılmış avtomobilin partlaması nəticəsində on nəfər öldü<ref>[http://www.olke.az/dunya-6/isid-liviyada-terror-akti-toretdi-30836 İŞİD Liviyada terror aktı törətdi]</ref>.
* 10 avqust 2015 — [[Liviya]]da içərisində bomba quraşdırılmış avtomobilin partlaması nəticəsində on nəfər öldü<ref>[http://www.olke.az/dunya-6/isid-liviyada-terror-akti-toretdi-30836 İŞİD Liviyada terror aktı törətdi]</ref>.
* 10 oktyar 2015 - [[Türkiyə]]<nowiki/>nin paytaxtı [[Ankara]] şəhərində baş verən partlayışda 109 nəfər ölərkən 500-dən çox insan yaralanıb.
* 10 oktyar 2015 — [[Türkiyə]]<nowiki/>nin paytaxtı [[Ankara]] şəhərində baş verən partlayışda 109 nəfər ölərkən 500-dən çox insan yaralanıb.
* 13 noyabr 2015 - [[Fransa]]<nowiki/>nın [[Paris]] şəhərində silsilə terror aktlarında 132 nəfər ölüb, 300-dən çoxu isə yaralanıb.
* 13 noyabr 2015 — [[Fransa]]<nowiki/>nın [[Paris]] şəhərində silsilə terror aktlarında 132 nəfər ölüb, 300-dən çoxu isə yaralanıb.


=== Dinc insanların və əsirlərin öldürülməsi ===
=== Dinc insanların və əsirlərin öldürülməsi ===
2014-cü ilin yayından 2015-ci ilin sentyabr ayına qədər 95 qadın müxtəlif səbəblər üzündən İŞİD terrorçular tərəfindən öldürülüb<ref name="22yasliqiz"/>. İŞİD terror təşkilatı Suriyanın Kobani şəhərində gəzərək dinc əhaliyə divan tutur, evlərə girir, qadınları və qızları zorlayır, kişilərə isə müxtəlif əzablar verərək öldürür<ref>[http://www.anspress.com/index.php?a=2&cid=9&lng=az&nid=306134 İŞİD-çilər qızı qardaşının gözü önündə zorladılar]</ref>. İraqın Mosul şəhərində isə İŞİD terror qruplaşması tərəfindən ən azı 120 nəfər edam edilib, 350-dən çox şəxs əsir götürülüb<ref>[http://trail.az/index.php?newsid=1976 İŞİD 120 insanı edam etdi]</ref>.
2014-cü ilin yayından 2015-ci ilin sentyabr ayına qədər 95 qadın müxtəlif səbəblər üzündən İŞİD terrorçular tərəfindən öldürülüb<ref name="22yasliqiz"/>. İŞİD terror təşkilatı Suriyanın Kobani şəhərində gəzərək dinc əhaliyə divan tutur, evlərə girir, qadınları və qızları zorlayır, kişilərə isə müxtəlif əzablar verərək öldürür<ref>[http://www.anspress.com/index.php?a=2&cid=9&lng=az&nid=306134 İŞİD-çilər qızı qardaşının gözü önündə zorladılar]</ref>. İraqın Mosul şəhərində isə İŞİD terror qruplaşması tərəfindən ən azı 120 nəfər edam edilib, 350-dən çox şəxs əsir götürülüb<ref>[http://trail.az/index.php?newsid=1976 İŞİD 120 insanı edam etdi]</ref>.


* 19 avqust 2014 - France Presse agentliyinin reportyoru, amerikalı [[James Foley]]i edam edilib (onun başı kəsilib)<ref>[http://www.xezerxeber.com/video/99255/video-isid-amerikali-jurnalistin-basini-kesdi-18 İŞİD amerikalı jurnalistin başını kəsdi]</ref>.
* 19 avqust 2014 — France Presse agentliyinin reportyoru, amerikalı [[James Foley]]i edam edilib (onun başı kəsilib)<ref>[http://www.xezerxeber.com/video/99255/video-isid-amerikali-jurnalistin-basini-kesdi-18 İŞİD amerikalı jurnalistin başını kəsdi]</ref>.
* 3 sentyabr 2014 - Amerikanın “Time” və “Foreign Policy” jurnallarının müxbiri, 31 yaşlı [[Stiven Sotloff]]un başı kəsilib<ref>[http://musavat.com/news/son-xeber/ISID-daha-bir-amerikali-jurnalistin-basini-kesdi-(VIDEO-ve-FOTO)_212568.html İŞİD daha bir amerikalı jurnalistin başını kəsdi]</ref>.
* 3 sentyabr 2014 — Amerikanın "Time" və "Foreign Policy" jurnallarının müxbiri, 31 yaşlı [[Stiven Sotloff]]un başı kəsilib<ref>[http://musavat.com/news/son-xeber/ISID-daha-bir-amerikali-jurnalistin-basini-kesdi-(VIDEO-ve-FOTO)_212568.html İŞİD daha bir amerikalı jurnalistin başını kəsdi]</ref>.
* 14 sentyabr 2014 - İŞİD terrorçuları 2013-cü ildə Suriyada girov götürülmüşdür buraya humanitar missiya ilə gəlmiş Böyük Britaniyanın vətəndaşı Devid Heynsin başının kəsilməsi səhnəsini əks etdirən videoçarxı internet vasitəsi ilə yayıblar<ref>[http://qafqaznews.az/2014/09/isid-boyuk-britaniya-vetendasini-edam-etdi/ İŞİD Böyük Britaniya vətəndaşını edam etdi]</ref>.
* 14 sentyabr 2014 — İŞİD terrorçuları 2013-cü ildə Suriyada girov götürülmüşdür buraya humanitar missiya ilə gəlmiş Böyük Britaniyanın vətəndaşı Devid Heynsin başının kəsilməsi səhnəsini əks etdirən videoçarxı internet vasitəsi ilə yayıblar<ref>[http://qafqaznews.az/2014/09/isid-boyuk-britaniya-vetendasini-edam-etdi/ İŞİD Böyük Britaniya vətəndaşını edam etdi]</ref>.
* 16 noyabr 2014 - 12 nəfər Suriya hərbçisinin və bir nəfər amerikalının başı kəsilib<ref>[http://musavat.com/news/son-xeber/ishid-daha-13-neferin-bashini-kesdi-vehshetin-videosu_227671.html?welcome=1 İŞİD daha 13 nəfərin başını kəsdi - Vəhşətin videosu]</ref>.
* 16 noyabr 2014–12 nəfər Suriya hərbçisinin və bir nəfər amerikalının başı kəsilib<ref>[http://musavat.com/news/son-xeber/ishid-daha-13-neferin-bashini-kesdi-vehshetin-videosu_227671.html?welcome=1 İŞİD daha 13 nəfərin başını kəsdi — Vəhşətin videosu]</ref>.
* 24 yanvar 2015 - 42 yaşlı [[yaponiya]]lı jurnalist [[Haruna Yukava]]nın başı kəsilib<ref>[http://interaztv.com/world/29878 "İŞİD" yaponiyalı əsirlərdən birini edam edib]</ref>.
* 24 yanvar 2015–42 yaşlı [[yaponiya]]lı jurnalist [[Haruna Yukava]]nın başı kəsilib<ref>[http://interaztv.com/world/29878 "İŞİD" yaponiyalı əsirlərdən birini edam edib]</ref>.
* 31 yanvar 2015 - ikinci girov götürülən yaponiyalı jurnalist [[Kendzi Qoto]] edam edilib<ref>[http://www.interaztv.com/world/30285 "İŞİD" girovluqda saxladığı yaponiyalı jurnalisti edam edib]</ref>.
* 31 yanvar 2015 — ikinci girov götürülən yaponiyalı jurnalist [[Kendzi Qoto]] edam edilib<ref>[http://www.interaztv.com/world/30285 "İŞİD" girovluqda saxladığı yaponiyalı jurnalisti edam edib]</ref>.
* 6 fevral 2015 - İŞİD terror qruplaşması əsir götürdüyü [[iordaniya]]lı təyyarəçi [[Muat əl Kəsasbeh]]i diri-diri yandırıb<ref>[http://feat.az/foto/diger-sekiller/10820-shd-esir-goturduyu-iordaniyali-pilotu-diri-diri-yandirib-foto.html İŞİD əsir götürdüyü iordaniyalı pilotu diri-diri yandırıb]</ref>.
* 6 fevral 2015 — İŞİD terror qruplaşması əsir götürdüyü [[iordaniya]]lı təyyarəçi [[Muat əl Kəsasbeh]]i diri-diri yandırıb<ref>[http://feat.az/foto/diger-sekiller/10820-shd-esir-goturduyu-iordaniyali-pilotu-diri-diri-yandirib-foto.html İŞİD əsir götürdüyü iordaniyalı pilotu diri-diri yandırıb]</ref>.
* 6 fevral 2015 - İraqın şimal məntəqəsini işğal edən İŞİD terrorçuları Cümə Məri Səlman əl Həbusi və oğlu Mustəfa Cümə Məri əl Həbusini xiyanətkar adlandıraraq onların başlarını kəsiblər<ref>[http://en.abna24.com/cultural/wahabism/archive/2015/02/06/669591/story.html İŞİD quldurları İraqda ata və balanın başını kəsdi]</ref>.
* 6 fevral 2015 — İraqın şimal məntəqəsini işğal edən İŞİD terrorçuları Cümə Məri Səlman əl Həbusi və oğlu Mustəfa Cümə Məri əl Həbusini xiyanətkar adlandıraraq onların başlarını kəsiblər<ref>[http://en.abna24.com/cultural/wahabism/archive/2015/02/06/669591/story.html İŞİD quldurları İraqda ata və balanın başını kəsdi]</ref>.
* 12 fevral 2015 - Liviyada əsir götürülmüş 21 [[Misir]] xristianının başı kəsilib<ref>[http://oxu.az/world/63439?fb_comment_id=fbc_800167510039091_800180846704424_800180846704424 İŞİD daha 21 xristianın başını kəsdi]</ref>.
* 12 fevral 2015 — Liviyada əsir götürülmüş 21 [[Misir]] xristianının başı kəsilib<ref>[http://oxu.az/world/63439?fb_comment_id=fbc_800167510039091_800180846704424_800180846704424 İŞİD daha 21 xristianın başını kəsdi]</ref>.
* 4 iyul 2015 - yeniyetmə İŞİD terror terrorçuları antik [[Palmira]] şəhərinin [[amfiteatr]]ında Suriya ordusunun 25 əsgərini edam edib<ref>[http://azinforum.az/isid-%C9%99s%C9%99din-%C9%99sg%C9%99rl%C9%99rini-bel%C9%99-oldurdu-video/ İŞİD Əsədin əsgərlərini belə öldürdü]</ref>.
* 4 iyul 2015 — yeniyetmə İŞİD terror terrorçuları antik [[Palmira]] şəhərinin [[amfiteatr]]ında Suriya ordusunun 25 əsgərini edam edib<ref>[http://azinforum.az/isid-%C9%99s%C9%99din-%C9%99sg%C9%99rl%C9%99rini-bel%C9%99-oldurdu-video/ İŞİD Əsədin əsgərlərini belə öldürdü]</ref>.
* 12 avqust 2015 - iyulun 22-də Misirdə girov götürülən [[Xorvatiya]] vətəndaşı 30 yaşlı Tomislav Saliopekin başı kəsilib<ref>[http://modern.az/articles/82799/1/ İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi]</ref>.
* 12 avqust 2015 — iyulun 22-də Misirdə girov götürülən [[Xorvatiya]] vətəndaşı 30 yaşlı Tomislav Saliopekin başı kəsilib<ref>[http://modern.az/articles/82799/1/ İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi]</ref>.
* 18 avqust 2015 - İŞİD tərəfindən əsir götürülən Suriyanın tarixi məkanı Palmiranı tərk etməyən arxeoloq [[Xalid əl-Əsəd]]in İŞİD terrorçuları tərəfindən həmin şəhərinin ortasında dirəyə bağlanaraq başı kəsilib<ref>[http://www.mozaaf.com/post/2270142 İŞİD dünyanın ən məşhur arxeoloqunun başını kəsdi]</ref>.
* 18 avqust 2015 — İŞİD tərəfindən əsir götürülən Suriyanın tarixi məkanı Palmiranı tərk etməyən arxeoloq [[Xalid əl-Əsəd]]in İŞİD terrorçuları tərəfindən həmin şəhərinin ortasında dirəyə bağlanaraq başı kəsilib<ref>[http://www.mozaaf.com/post/2270142 İŞİD dünyanın ən məşhur arxeoloqunun başını kəsdi]</ref>.
* 23 sentyabr 2015 - İŞİD-in nəzarətində olan Der-Əz-Zor şəhərində yaşayan 22 yaşlı qızın başı kəsilib. Buna səbəb həmin qızın [[WhatsApp|Vatsapda]] “xilafət” haqqında “nalayiq” sözlər yazması olub. İŞİD döyüşçüləri tərəfindən ailəsindən zorla alınan qızın başı naməlum yerdə kəsilib<ref name="22yasliqiz">[http://news.atv.az/az/world/43872-isid-22-yasli-qizin-basini-kesdi İŞİD 22 yaşlı qızın başını kəsdi]</ref>.
* 23 sentyabr 2015 — İŞİD-in nəzarətində olan Der-Əz-Zor şəhərində yaşayan 22 yaşlı qızın başı kəsilib. Buna səbəb həmin qızın [[WhatsApp|Vatsapda]] "xilafət" haqqında "nalayiq" sözlər yazması olub. İŞİD döyüşçüləri tərəfindən ailəsindən zorla alınan qızın başı naməlum yerdə kəsilib<ref name="22yasliqiz">[http://news.atv.az/az/world/43872-isid-22-yasli-qizin-basini-kesdi İŞİD 22 yaşlı qızın başını kəsdi]</ref>.
* 26 sentyabr 2015 - Türkiyə sərhəddinə yaxın olan Əl-Rai məntəqəsində casusluqda ittiham etdilən 2 türkün başı azyaşlı uşaqların gözləri önündə kəsilib<ref>[http://faktxeber.com/d-2-trk-vtndann-ban-ksdi---foto-18_h465740.html İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi]</ref>.
* 26 sentyabr 2015 — Türkiyə sərhəddinə yaxın olan Əl-Rai məntəqəsində casusluqda ittiham etdilən 2 türkün başı azyaşlı uşaqların gözləri önündə kəsilib<ref>[http://faktxeber.com/d-2-trk-vtndann-ban-ksdi---foto-18_h465740.html İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi]</ref>.
* 13-14 noyabr 2015 - [[Fransa]]<nowiki/>nın paytaxtı [[Parisdə terror hadisələri (noyabr, 2015)|Parisdə]] silahlı hücum və silsilə partlayışlar nəticəsində 153 nəfər öldü, 200-dən çox insan yaralandı.
* 13–14 noyabr 2015 — [[Fransa]]<nowiki/>nın paytaxtı [[Parisdə terror hadisələri (noyabr, 2015)|Parisdə]] silahlı hücum və silsilə partlayışlar nəticəsində 153 nəfər öldü, 200-dən çox insan yaralandı.


=== Mədəni irsin məhv edilməsi ===
=== Mədəni irsin məhv edilməsi ===
* 2015-ci ilin fevralında İŞİD terrorçuları [[Mosul]] şəhərində yerləşən qədim kitabxanı bombalayıblar, bu zaman 9 min nadir əsər kül olub. Kitabxana rəhbəri Ganim Əl-Taan kitabxananın düşülmüş şəkildə dağıdıldığını qeyd edib və İŞİD terrorçularını tarixi əlyazmaları məhv etmək niyyətində olduqlarını bildirib. Həmin kitabxana 1921-ci ildə tikilmişdi. Orada 18-ci əsrdən qalma əsərlər toplusu saxlanılırdı<ref>[http://www.mediatv.az/dunya/11597-kitabxanada-9-min-eser-kul-oldu-shd.html Kitabxanada 9 min əsər kül oldu]</ref>.
* 2015-ci ilin fevralında İŞİD terrorçuları [[Mosul]] şəhərində yerləşən qədim kitabxanı bombalayıblar, bu zaman 9 min nadir əsər kül olub. Kitabxana rəhbəri Ganim Əl-Taan kitabxananın düşülmüş şəkildə dağıdıldığını qeyd edib və İŞİD terrorçularını tarixi əlyazmaları məhv etmək niyyətində olduqlarını bildirib. Həmin kitabxana 1921-ci ildə tikilmişdi. Orada 18-ci əsrdən qalma əsərlər toplusu saxlanılırdı<ref>[http://www.mediatv.az/dunya/11597-kitabxanada-9-min-eser-kul-oldu-shd.html Kitabxanada 9 min əsər kül oldu]</ref>.
* 26 fevral 2015 - İŞİD terror təşkilatı Mosul şəhərinin muzeyini talan edib. Muzeydəki qiymətli əşyalar oğurlanıb, heykəllər isə dağıdılıb<ref>[http://www.bizimyol.info/news/47701.html İŞİD muzeyi belə dağıtdı]</ref>.
* 26 fevral 2015 — İŞİD terror təşkilatı Mosul şəhərinin muzeyini talan edib. Muzeydəki qiymətli əşyalar oğurlanıb, heykəllər isə dağıdılıb<ref>[http://www.bizimyol.info/news/47701.html İŞİD muzeyi belə dağıtdı]</ref>.
* 5 mart 2015 - Mosulun 20 kilometr cənubi-şərqində yerləşən [[Nimrud]] şəhəri buldozerlərlə dağıdılıb<ref>[http://sunna.az/index.php/component/k2/item/2702-ishid-3-min-illik-shaehaeri-buldozerlaerlae-dazhh-d-r-nimrud-maehv-edilir İŞİD 3 min illik şəhəri buldozerlərlə dağıdır]</ref>.
* 5 mart 2015 — Mosulun 20 kilometr cənubi-şərqində yerləşən [[Nimrud]] şəhəri buldozerlərlə dağıdılıb<ref>[http://sunna.az/index.php/component/k2/item/2702-ishid-3-min-illik-shaehaeri-buldozerlaerlae-dazhh-d-r-nimrud-maehv-edilir İŞİD 3 min illik şəhəri buldozerlərlə dağıdır]</ref>.
* 7 mart 2015 - İŞİD terrorçu təşkilatı İraqın şimalında yerləşən [[Hatra]] şəhərinin qalıqlarını dağıdıb. Terrorçular dağıtdıqları 2000 yaşı olan binanın görüntülərini İnternetə yerləşdiriblər. Onlar abidəni ağır çəkiclər, avtomatlarla dağıdıblar<ref>[http://news.milli.az/world/333042.html İŞİD daha bir tarixi abidəni məhv etdi]</ref>.
* 7 mart 2015 — İŞİD terrorçu təşkilatı İraqın şimalında yerləşən [[Hatra]] şəhərinin qalıqlarını dağıdıb. Terrorçular dağıtdıqları 2000 yaşı olan binanın görüntülərini İnternetə yerləşdiriblər. Onlar abidəni ağır çəkiclər, avtomatlarla dağıdıblar<ref>[http://news.milli.az/world/333042.html İŞİD daha bir tarixi abidəni məhv etdi]</ref>.
* 8 mart 2015 - İŞİD terrorçuları İraqın şimalında yerləşən [[Horsabad]] şəhərinin yaxınlığındakı qədim [[Dur-Şarrukin]] şəhərinin artifaktlarını dağıdıb və qarət ediblər<ref>[http://news.xezerinfo.az/1246-BMT-nin%C2%A0ba%C5%9F-katibi-%C4%B0%C5%9E%C4%B0D-%C9%99-%C3%A7a%C4%9F%C4%B1r%C4%B1%C5%9F-etdi....html?emr=video-xeberler BMT-nin baş katibi İŞİD-ə çağırış etdi...]</ref>.
* 8 mart 2015 — İŞİD terrorçuları İraqın şimalında yerləşən [[Horsabad]] şəhərinin yaxınlığındakı qədim [[Dur-Şarrukin]] şəhərinin artifaktlarını dağıdıb və qarət ediblər<ref>[http://news.xezerinfo.az/1246-BMT-nin%C2%A0ba%C5%9F-katibi-%C4%B0%C5%9E%C4%B0D-%C9%99-%C3%A7a%C4%9F%C4%B1r%C4%B1%C5%9F-etdi....html?emr=video-xeberler BMT-nin baş katibi İŞİD-ə çağırış etdi…]</ref>.
* 18 mart 2015 - İŞİD terrorçuları Assur İmperatorluğunun paytaxtı olmuş [[Nineviya]] şəhərində bir kilsəni dağıdıblar. Yayılan fotolardan görünür ki, mülki geyimli şəxslər xristianlara məxsus kilsədə heykəlləri yıxır, dini simvolları dağıdır, xaç işarəsinin yerinə İŞİD bayrağını asırlar<ref>[http://www.piar.az/maset/6154-shd-bu-defe-tarixi-kilseni-dagitdi-vdeo.html İŞİD bu dəfə tarixi kilsəni dağıtdı]</ref>.
* 18 mart 2015 — İŞİD terrorçuları Assur İmperatorluğunun paytaxtı olmuş [[Nineviya]] şəhərində bir kilsəni dağıdıblar. Yayılan fotolardan görünür ki, mülki geyimli şəxslər xristianlara məxsus kilsədə heykəlləri yıxır, dini simvolları dağıdır, xaç işarəsinin yerinə İŞİD bayrağını asırlar<ref>[http://www.piar.az/maset/6154-shd-bu-defe-tarixi-kilseni-dagitdi-vdeo.html İŞİD bu dəfə tarixi kilsəni dağıtdı]</ref>.
* 2015-cil ilin avqustunda İŞİD terror qruplaşmasının üzvləri Suriya ərazisində yerləşən qədim [[Palmira]] şəhərinin abidələri olan Baalşamin və [[Bel məbədi|Bel]] məbədlərini partlatmışdılar<ref>[http://www.xalqqazeti.com/az/news/news/61511 İŞİD Palmiranın daha bir məbədini dağıdıb]</ref>.
* 2015-cil ilin avqustunda İŞİD terror qruplaşmasının üzvləri Suriya ərazisində yerləşən qədim [[Palmira]] şəhərinin abidələri olan Baalşamin və [[Bel məbədi|Bel]] məbədlərini partlatmışdılar<ref>[http://www.xalqqazeti.com/az/news/news/61511 İŞİD Palmiranın daha bir məbədini dağıdıb]</ref>.


06:00, 15 yanvar 2021 tarixindəki versiya

İŞİD
الدولة الإسلامية في العراق والشام‎
Bayraq[d], Bayraq[d]
Bayraq[d], Bayraq[d]
Dövlət-ül İslam Baqiyyə
İslam Dövləti qalıcıdır
Tarixi
 • Müstəqilliyin elanı 3 yanvar 2014
 • Xəlifəliyin (Xilafət) elanı 29 iyun 2014
Rəsmi dilləri
Paytaxt yoxdur
İdarəetmə forması Xilafət
Xəlifə Əbu Ibrahim Əl-həşimi Əl-Qureyşi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


İraq Şam İslam Dövləti
Loqonun şəkli
İdeologiyası Xilafətçiliq, Panislamizm, İslamçılık, Sələfilik, Cihadçı Sələfilik, Vahabizm, Antisionizm, Antisemitizm, Antixristianlıq
Lider(lər) Əbu Bəkr əl-Bağdadi
Mərkəz Bakuba, İraq (2006–2007), Mərkəz yoxdur (2007–2013), Raqqa, Suriya (2013–2017), Mayadin, Suriya (İyun-oktyabr 2017), Əl Qaim, İraq (Oktyabr-noyabr 2017), Əbu Kamal, Suriya (Noyabr 2017), Rava, İraq (8–17 noyabr 2017), Mərkəz yoxdur (17 Kasım 2017–günümüz)
Üzv sayı 80,000 (Suriyada 50,000 İraqda 30,000)[1]
Bölmələri Əl-Qaidə (2004-dən 2014-əcən)
Müttəfiqlər Ceyş əl-Mühacirin vəl-Ənsar
Boko Haram
Rəqiblər Suriya Silahlı Qüvvələri
YPG
Əl-Nusra Cəbhəsi
İraq Silahlı Qüvvələri
Hizbullah
Azad Suriya Ordusu
İraq Türkman Cəbhəsi
Peşmərgə
İran İran
ABŞ ABŞ
Rusiya Rusiya
Türkiyə Türkiyə
Livan Livan
Səudiyyə Ərəbistanı Səudiyyə Ərəbistanı
İndoneziya İndoneziya
İtaliya İtaliya
Almaniya Almaniya
Polşa Polşa
Danimarka Danimarka
Yunanıstan Yunanıstan
Estoniya Estoniya
Bolqarıstan Bolqarıstan
Fransa Fransa
Böyük Britaniya Birləşmiş Krallıq
Niderland Niderland
Xorvatiya Xorvatiya
Çexiya Çexiya
Sloveniya Sloveniya
Albaniya Albaniya
Kanada Kanada
Avstraliya Avstraliya
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri BƏƏ
Bəhreyn Bəhreyn
Qətər Qətər
Filippin Filippin
Malayziya Malayziya
Bosniya və Herseqovina Bosniya və Herseqovina
İordaniya İordaniya
Müharibələr Suriya vətəndaş müharibəsi, İraq müharibəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İraq Şam İslam Dövləti (özünüadlandırma: İslam Dövləti) — Əsasən İraq və Suriya ərazisində fəaliyyət göstərən silahlı terrorçuqruplaşma, 3 yanvar 2014-cü il tarixində müstəqilliyini elan etmişdir. 29 iyun 2014-cü il tarixində isə yeni xilafət yarandığını elan etmişdir. 2019-cu ildə isə süqutu elan edilmişdir. İŞİD indiyə qədər heçbir dövlət tərəfindən tanınmamışdır[2]

Tarixi

İraq müharibəsinin başlamasından qısa bir müddət sonra "Camaat əl-Tövhid vəl-Cihad" adı ilə qurulan qruplaşma 2004-cü ilin oktyabrında Əl-Qaidəyə bağlılığını elan edərək "Tanzim Kaidat el-Cihad fi Bilad el-Rafidayn" (daha çox "İraq Əl-Qaidəsi" adı ilə tanınır) adını götürdü.

İraqda

İraq İslam Dövləti

2006-cı ilin yanvar ayında "Ceyş ət-Taifa Əl-Mənsur", "Ceyş Əhli-Sünnə vəl-Camaa", "Ceyş əl-fatihin", "Cund əs-Səhabə" kimi kiçik qruplarla birləşən qruplaşma "Mücahidun Şura Konseyi" adını aldı.

İraq müharibəsinin qızğın dövründə Anbar, Ninəvə, Diyalə, Babil, Kərkük və Səlahəddin bölgələrində aktivlik göstərən qruplaşma üzvləri 2006-cı ilin 15 oktyabr tarixində paytaxtı Baquba şəhəri olan "İraq İslam Dövləti" adlı dövlət elan etdi. Bu tarixdən etibarən "Mücahidun Şura Konseyi" adı altında toplaşan qruplaşmaların keçirdiyi əməliyyatlar "İraq İslam Dövləti" adıyla keçirilməyə başladı.

İraq İslam Dövlətində döyüşçü sayı

2006-cı ildə ABŞ kəşfiyyatının hazırladığı hesabatda təşkilatın üzvlərinin sayının 1000-dən yuxarı olduğu bildirilirdi. 2011-ci ildən etibarən ABŞ ordusunun İraqdan çıxmasından sonra təşkilat üzvlərinin sayının 2 dəfədən çox artdığı haqqında məlumatlar var idi.

2012

2013

2014

Oktyabr 2014

15 oktyabr 2014-cü ildə terror təşkilatı İŞİD Bağdad yaxınlığındakı Kubaisanı ələ keçirmiş, əl-Anbar və Fəllucanı mühasirəyə almışdır.[3]

2015

Mart 2015

10 mart 2015-ci il tarixində İraq Silahlı Qüvvələri əvvəlcə əl-Aləm[4], ardınca da Tikrit şəhərini tamamilə İŞİD-dən geri almışdır.[5]

Noyabr 2015

12 noyabr 2015-ci il tarixində Peşmərgə qüvvələri Sincarı İŞİD-dən geri almaq üçün "Sincarı xilas et" adlı əməliyyat keçirmiş və 13 noyabrda şəhər İŞİD-dən geri alınmışdır.[6][7]

Dekabr 2015

28 dekabr 2015-ci il tarixində İraq ordusu Ramadi şəhərini İŞİD-dən tamamilə geri almışdır.[8][9]

2016

Suriyada

Suriya vətəndaş müharibəsinin başlamasından bir müddət sonra, 2012-ci önlərindən etibarən Suriyada Əl-Nusra Cəbhəsi ("Əl-Qaidə"nin Suriya qanadı) adıyla fəaliyyət göstərən qruplaşma üzvləri şimali Suriyada nüfuzlu silahlı qruplaşmaya çevrildi.

2013

2013-cü ilin aprel ayında İŞİD əmiri Əbu Bəkr əl-Bağdadi yayımladığı səs yazısında Əl-Nusra Cəbhəsinin İŞİD tərəfindən yaradıldığı, maliyyələşdirildiyi və dəstəkləndiyi açıqlamasını verdi. Və bu tarixdən etibarən hər iki qruplaşmanın "İraq və Şam İslam Dövləti" adı altında fəaliyyət göstərəcəyini bildirdi.

Bundan sonra Əl-Nusra Cəbhəsi lideri Əbu Muhamməd əl-Cövlani belə bir birlməşmənin olmadığını və bu mövzu haqqında özləriylə heç bir danışığın aparılmadığını açıqlamasını verdi.

2013-cü ilin İyun ayında isə yazılı açıqlamayla hər iki liderə müraciət edən Əl-Qaidə lideri Ayman əl-Zəvahiri birləşmənin əleyhinə olduğunu və iki qrup arasındakı vəziyyəti aydınlaşdırmaq üçün elçi təyin etdiyini bildirdi. Eyni ayda səs yazısı yayımlayan İraq və Şam İslam Dövləti lideri Əbu Bəkr əl-Bağdadi bu əmrə tabe olmadığını və birləşmənin reallaşacağını açıqlamasını verdi.

21 iyul 2013-cü il tarixində İŞİD-in güclənməsi üçün önəmli hadisələrdən biri olan Bağdad Mərkəzi Həbsxanasına (keçmiş adıyla "Əbu Qureyb həbsxanası") hücum baş tutdu. Hücumu İŞİD öz üzərinə götürdü və bu əməliyyatın 1 il öncədən "Divarları dağıtmaq" kod adı altında Əbu Bəkr əl-Bağdadi tərəfindən hazırlandığı açıqlaması verildi. Rəsmi hesabatlara görə hücum nəticəsində içlərində İŞİD-in nüfuzlu şəxsləri də olan 500-dən çox məhbus qaçıb.

Noyabr 2013-cü il tarixində Suriya İnsan Haqları Təşkilatı "İŞİD Şimali Suriyada 100% ən güclü qruplaşmadır. Bu haqda başqa şey deyənlər yalan danışırlar." açıqlamasını verdi.

2014

Yanvar 2014

Yanvar 2014-cü ildə Anbardakı qarşıdurmalarda təşkilat Fəllucə və Ramadinin bir qisimini nəzarəti altına aldı. 3 yanvar 2014-cü ildə İŞİD Fəllucədə islam dövlətini elan etdi.

Hələbdə isə İslami Cəbhə və Azad Suriya Ordusu İŞİD-ə qarşı birlikdə bir hücum başlatdı.

25 yanvar 2014-cü ildə İŞİD Livanda Hizbullaha qarşı döyüşmək üzrə yeni bir milis qanad qurulduğunu açıqladı.

29 yanvar 2014-cü ildə Türkiyə Ordusunun Suriya sərhədinə yaxın bir yerdəki İŞİD karvanını vurduğu açıqlandı.

Fevral 2014

18 fevral 2014-cü ildə İraq Süleymanbekdə polis mərkəzinə təşkil edilən İŞİD hücumunda 3 nəfər ölmüş 11 adam yaralanmışdır.[10]

Mart 2014

1 mart 2014-cü ildə İŞİD hakim olduğu Türkiyə sərhədindəki Azaz qəsəbəsini Azad Suriya Ordusu ilə baş verən aramsız qarşıdurmalar nəticəsində tərk etdi.

17 mart 2014-cü ildə Hələbə Sarin qəsəbəsində YPG ilə baş tutan qarşıdurmalar nəticəsində bölgəni nəzarət altına aldı. Süleyman Şah türbəsi bu bölgədə yerləşir. Bölgə Türkiyə torpağı sayılır və İŞİD, bir video çəkərək, Türkiyə Ordusuna bölgədən çəkilməsi üçün 3 gün müddət verdi.

20 mart 2014-cü ildə Niğdənin Uluqışla mahalında, təhlükəsizlik güclərinə atəş açılması nəticəsində ilk təyin etmələrə əsasən 2 əsgər və 1 polisin öldüyü bildirildi. Hücumu edənlərin İŞİD üzvü olduğu bildirildi. Təcavüzkarlar tutuldu.

Aprel 2014

27 aprel 2014-cü ildə İraq ordusuna aid vertolyotlar Suriya sərhədləri içindəki 8 avtomobilli bir İŞİD karvanına hücum etdi. Bu İraq ordusunun Körfəz müharibəsindən sonrakı ilk xarici əməliyyatı oldu.

İyun 2014

10 iyun 2014-cü ildə İŞİD İraqın ikinci ən böyük şəhəri Mosulda və Mosulun paytaxtı olduğu Ninəvə mühafazasında nəzarəti tamamilə ələ keçirtdi.[11]

11 iyun 2014-cü ildə İŞİD Türkiyənin Mosul Baş konsulluğunu ələ keçirdi. Baş konsul ilə birlikdə 49 adamın ələ keçirildiyi bildirildi.[12]

Mosulda İŞİD'in baş konsulluq və elektrik stansiyası basqınlarında cəmi 80 Türk vətəndaşı girov alındı. Türkiyə BMT və NATO nəzdində xilasetmə cəhdlərinə başlayarkən Təhlükəsizlik Zirvəsi Çankaya Köşkündə toplandı.[13]

11 iyun 2014-cü ildə Mosul valisi, İŞİD'in Mosuldakı İraq Mərkəzi Bankının Mosul şöbəsinin ələ keçirildiyini söylədi. İŞİD tvitter hesabından İraq Mərkəzi Bankı şöbəsindəki pul və qızıla əl qoyduğunu təsdiqləyir. Ələ keçirilən məbləğin 429 milyon dollar civarında olduğu söylənilir.[14] Bu İŞİD-in artıq beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən qeyri-qanuni qəbul edilən təşkilatların hamısından daha çox pula hökm etdiyi mənasına gəlir.[15]

15 iyun 2014-cü ildə Tikrit şəhərini ələ keçirən İŞİD, ələ keçirilən 2700 polis məmurundan 1500-ünü öldürdü.[16]

29 iyun 2014-cü ildə yeni Xilafət elan edən İŞİD, bu tarixdən etibarən İslam Dövləti adlanacağını xəlifənin isə Əbu Bəkr əl-Bağdadi olduğunu bildirdi.

Sentyabr 2014
İŞİD-in hərbi qərargahının bombalanması. 2014-cü ilin sentyabrı
YPG-nin qadın hərbçisi İŞİD-ə qarşı döyüşür. 2014-cü ilin dekabrı

16 sentyabr 2014-cü il tarixindən etibarən İŞİD Suriyanın YPG nəzarətində olan Eyn əl-Ərəb (Kobani) şəhərini mühasirəyə almış və oraya hücumlar təşkil etmişdir.

2015

Dekabr 2015

27 dekabr 2015-ci il tarixində Suriya Demokraik Qüvvələri Tişrin su anbarı və Tişrin qəsəbəsini İŞİD-dən geri almışdır.[17]

2016

Yanvar 2016

Suriya ordusu 24 yanvar 2016-cı ildə Rusiya Hərbi Kosmiq Qüvvələrinin də dəstəyilə 2 günlük döyüşlərdən sonra, 2012-ci ildən Nusra Cəbhəsinin nəzarətində olan Lazkiyə (Latakiya) vilayətinin Rabiə qəsəbəsini geri almışdır.[18]

Fevral 2016

Suriya Demokratik Qüvvələri 19 fevral 2016-cı ildə İŞİD əleyhinə yaradılmış Beynəlxalq Koalisiyanın Hərbi Hava Qüvvələrinin də dəstəyi ilə Suriya-İraq sərhədi və İŞİD-in de-fakto paytaxtı hesab olunan Raqqa yaxınlığındakı Şəddadi şəhərini İŞİD-dən geri almışdır.[19]

Mart 2016

24 mart 2016-cı ildə Suriya ordusu Rusiya Hərbi Hava Kosmiq Qüvvələrinin də hava dəstəyi ilə 2015-ci ilin mayından İŞİD-in nəzarətində olan Palmira şəhərinə daxil olmuşdur.[20] 27 mart 2016-cı ildə Palmira şəhəri İŞİD-dən tamamilə geri alınmışdır.[21]

Önəmli üzvləri

Əmirləri

  • Əbu Musab əl-Zərkavi
    (2006-cı ildə öldürülüb)
  • Əbu Əyyub əl-Məsri
    (2010-cu ildə öldürülüb)
  • Əbu Ömər əl-Qureyşi əl-Bağdadi
    (2010-cu ildə öldürülüb)
  • Əbu Bəkr əl-Bağdadi
    (2019-cu ildə intihar edib)

Digər üzvləri

  • Əbu Ənas əl-Şami
    (2004-cı ildə öldürülüb)
  • Əbu Əzzam
    (2005-ci ildə öldürülüb)
  • Əbu Ömər əl-Kürdi
    (2005-ci ildə həbs edilib)
  • Abdul Hadi əl-İraqi
    (2006-cı ildə həbs edilib)
  • Əbu Yaqub əl-Masri
    (2007-ci ildə öldürülüb)
  • Əbu Ömər əl-Şişani
  • (2016 -cı ildə öldürülüb)
  • Hətəm əl-Bədri
    (2007-ci ildə öldürülüb)
  • Həmid Cuma Faris Couri əl-Səidi
    (2006-cı ildə həbs edilib)
  • Xalid əl-Məşədani
    (2007-ci ildə həbs edilib)
  • Mahid əl-Zubaydi
    (2008-ci ildə öldürülüb)
  • Muhaməd Mamou
    (2008-ci ildə öldürülüb)
  • Şeyx Abdülrəhman
    (2006-cı ildə öldürülüb)
  • Hutayfa əl-Bətavi
    (2011-ci ildə öldürülüb)

Cinayətləri

Terror aktları

  • 14 oktyabr 2014 — Suriyanın Kobani şəhərində iki minalanmış avtomobil partladıblar[22].
  • 19 noyabr 2014 — İraqın Ərbil şəhərində terror aktı törədib. 4 nəfər ölüb, xeyli sayda insan yaralanıb. Terror aktını kamikadzenin törətdiyi bildirilir[23].
  • 20 iyul 2015 — Türkiyənin Şanlıurfa vilayətində baş verən terror aktında 34 nəfər ölüb, 104-ü isə yaralanıb.
  • 10 avqust 2015 — Liviyada içərisində bomba quraşdırılmış avtomobilin partlaması nəticəsində on nəfər öldü[24].
  • 10 oktyar 2015 — Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində baş verən partlayışda 109 nəfər ölərkən 500-dən çox insan yaralanıb.
  • 13 noyabr 2015 — Fransanın Paris şəhərində silsilə terror aktlarında 132 nəfər ölüb, 300-dən çoxu isə yaralanıb.

Dinc insanların və əsirlərin öldürülməsi

2014-cü ilin yayından 2015-ci ilin sentyabr ayına qədər 95 qadın müxtəlif səbəblər üzündən İŞİD terrorçular tərəfindən öldürülüb[25]. İŞİD terror təşkilatı Suriyanın Kobani şəhərində gəzərək dinc əhaliyə divan tutur, evlərə girir, qadınları və qızları zorlayır, kişilərə isə müxtəlif əzablar verərək öldürür[26]. İraqın Mosul şəhərində isə İŞİD terror qruplaşması tərəfindən ən azı 120 nəfər edam edilib, 350-dən çox şəxs əsir götürülüb[27].

  • 19 avqust 2014 — France Presse agentliyinin reportyoru, amerikalı James Foleyi edam edilib (onun başı kəsilib)[28].
  • 3 sentyabr 2014 — Amerikanın "Time" və "Foreign Policy" jurnallarının müxbiri, 31 yaşlı Stiven Sotloffun başı kəsilib[29].
  • 14 sentyabr 2014 — İŞİD terrorçuları 2013-cü ildə Suriyada girov götürülmüşdür buraya humanitar missiya ilə gəlmiş Böyük Britaniyanın vətəndaşı Devid Heynsin başının kəsilməsi səhnəsini əks etdirən videoçarxı internet vasitəsi ilə yayıblar[30].
  • 16 noyabr 2014–12 nəfər Suriya hərbçisinin və bir nəfər amerikalının başı kəsilib[31].
  • 24 yanvar 2015–42 yaşlı yaponiyalı jurnalist Haruna Yukavanın başı kəsilib[32].
  • 31 yanvar 2015 — ikinci girov götürülən yaponiyalı jurnalist Kendzi Qoto edam edilib[33].
  • 6 fevral 2015 — İŞİD terror qruplaşması əsir götürdüyü iordaniyalı təyyarəçi Muat əl Kəsasbehi diri-diri yandırıb[34].
  • 6 fevral 2015 — İraqın şimal məntəqəsini işğal edən İŞİD terrorçuları Cümə Məri Səlman əl Həbusi və oğlu Mustəfa Cümə Məri əl Həbusini xiyanətkar adlandıraraq onların başlarını kəsiblər[35].
  • 12 fevral 2015 — Liviyada əsir götürülmüş 21 Misir xristianının başı kəsilib[36].
  • 4 iyul 2015 — yeniyetmə İŞİD terror terrorçuları antik Palmira şəhərinin amfiteatrında Suriya ordusunun 25 əsgərini edam edib[37].
  • 12 avqust 2015 — iyulun 22-də Misirdə girov götürülən Xorvatiya vətəndaşı 30 yaşlı Tomislav Saliopekin başı kəsilib[38].
  • 18 avqust 2015 — İŞİD tərəfindən əsir götürülən Suriyanın tarixi məkanı Palmiranı tərk etməyən arxeoloq Xalid əl-Əsədin İŞİD terrorçuları tərəfindən həmin şəhərinin ortasında dirəyə bağlanaraq başı kəsilib[39].
  • 23 sentyabr 2015 — İŞİD-in nəzarətində olan Der-Əz-Zor şəhərində yaşayan 22 yaşlı qızın başı kəsilib. Buna səbəb həmin qızın Vatsapda "xilafət" haqqında "nalayiq" sözlər yazması olub. İŞİD döyüşçüləri tərəfindən ailəsindən zorla alınan qızın başı naməlum yerdə kəsilib[25].
  • 26 sentyabr 2015 — Türkiyə sərhəddinə yaxın olan Əl-Rai məntəqəsində casusluqda ittiham etdilən 2 türkün başı azyaşlı uşaqların gözləri önündə kəsilib[40].
  • 13–14 noyabr 2015 — Fransanın paytaxtı Parisdə silahlı hücum və silsilə partlayışlar nəticəsində 153 nəfər öldü, 200-dən çox insan yaralandı.

Mədəni irsin məhv edilməsi

  • 2015-ci ilin fevralında İŞİD terrorçuları Mosul şəhərində yerləşən qədim kitabxanı bombalayıblar, bu zaman 9 min nadir əsər kül olub. Kitabxana rəhbəri Ganim Əl-Taan kitabxananın düşülmüş şəkildə dağıdıldığını qeyd edib və İŞİD terrorçularını tarixi əlyazmaları məhv etmək niyyətində olduqlarını bildirib. Həmin kitabxana 1921-ci ildə tikilmişdi. Orada 18-ci əsrdən qalma əsərlər toplusu saxlanılırdı[41].
  • 26 fevral 2015 — İŞİD terror təşkilatı Mosul şəhərinin muzeyini talan edib. Muzeydəki qiymətli əşyalar oğurlanıb, heykəllər isə dağıdılıb[42].
  • 5 mart 2015 — Mosulun 20 kilometr cənubi-şərqində yerləşən Nimrud şəhəri buldozerlərlə dağıdılıb[43].
  • 7 mart 2015 — İŞİD terrorçu təşkilatı İraqın şimalında yerləşən Hatra şəhərinin qalıqlarını dağıdıb. Terrorçular dağıtdıqları 2000 yaşı olan binanın görüntülərini İnternetə yerləşdiriblər. Onlar abidəni ağır çəkiclər, avtomatlarla dağıdıblar[44].
  • 8 mart 2015 — İŞİD terrorçuları İraqın şimalında yerləşən Horsabad şəhərinin yaxınlığındakı qədim Dur-Şarrukin şəhərinin artifaktlarını dağıdıb və qarət ediblər[45].
  • 18 mart 2015 — İŞİD terrorçuları Assur İmperatorluğunun paytaxtı olmuş Nineviya şəhərində bir kilsəni dağıdıblar. Yayılan fotolardan görünür ki, mülki geyimli şəxslər xristianlara məxsus kilsədə heykəlləri yıxır, dini simvolları dağıdır, xaç işarəsinin yerinə İŞİD bayrağını asırlar[46].
  • 2015-cil ilin avqustunda İŞİD terror qruplaşmasının üzvləri Suriya ərazisində yerləşən qədim Palmira şəhərinin abidələri olan Baalşamin və Bel məbədlərini partlatmışdılar[47].
  • İŞİD terrorçuları tərəfindən 2015-ci ildə dağıdılmış tarixi-memarlıq abidələri
  • Nimrud şəhərinin qalıqları. 2008-ci il
    Nimrud şəhərinin qalıqları. 2008-ci il
  • Hatra şəhərinin qalıqları. 2008-ci il
    Hatra şəhərinin qalıqları. 2008-ci il
  • Palmira şəhərinin Baalşamin məbədi. 2008-ci il
    Palmira şəhərinin Baalşamin məbədi. 2008-ci il
  • Palmira şəhərinin Bel məbədi. 2009-ci il
    Palmira şəhərinin Bel məbədi. 2009-ci il

İstinadlar

  1. ↑ "Islamic State 'has 50,000 fighters in Syria'". Aljazeera. 19 August 2014. İstifadə tarixi: 19 August 2014.
  2. ↑ Withnall, Adam (29 June 2014) Iraq crisis: Isis changes name and declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East The Independent
  3. ↑ http://tr.euronews.com/2014/10/15/isid-bagdat-a-yaklasti
  4. ↑ "İraq ordusu daha bir şəhəri İŞİD-dən azad edib" ( (az.)). islamazeri.az. 2015-03-10. 2015-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-10.
  5. ↑ "İraqdan şad xəbər: Tikrit terrorçulardan azad edildi, hədəf MOSUL (Foto-Video)" ( (az.)). islamazeri.az. 2015-03-10. 2015-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-10.
  6. ↑ Peşmergeler Sincar ilçesini IŞİD’den geri aldı
  7. ↑ Barzani: "Şengal operasyonuna Peşmerge dışında hiçbir güç katılmadı" tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
  8. ↑ "İraqın Ramadi şəhəri İŞİD terrorçularından azad edildi (Foto-Video)" ( (az.)). islamazeri.az. 2015-12-28. 2015-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-28.
  9. ↑ "DAEŞ'ten kurtarılan Ramadi'de Irak bayrakları dalgalanıyor" (tərcümədə ing. — "{{{1}}}"). euronews.com. 2015-12-28. 2015-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-28.
  10. ↑ Əl-Cəzirə türkcə: IŞİD Selahaddin kentine saldırdı
  11. ↑ Hurriyet (10 iyun 2014): IŞİD Musul'da kontrolü ele geçirdi
  12. ↑ Hurriyet (11 iyun 2014): IŞİD Türk Konsolosluğu'na saldırıp çalışanları kaçırdı
  13. ↑ Musul’da 80 Türk rehine (11 iyun 2014)
  14. ↑ Mosul Bank Robbery Isn't The Only Thing Funding ISIS IBT. 13 iyun 2014.
  15. ↑ "Iraq crisis: The rise of ISIS, the 'world's richest terror group' in 60 seconds". The Telegraph. 16 iyun 2014.
  16. ↑ IŞİD, 1700 Polisi Kurşuna Dizdi Haberler.com (15 iyun 2014)
  17. ↑ YPG Tişrin Barajı’nı alarak Fırat’ın batısına geçti tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
  18. ↑ Stratejik Rabia kasabasının kontrolü Suriye Ordusu’nda tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
  19. ↑ Suriye: Şeddadi şehri IŞİD’in elinden alındı
  20. ↑ Suriye ordusu Palmira’da: 1 Rus öldü
  21. ↑ Tarihi kent Palmira terör örgütü Daeş‘ten geri alındı
  22. ↑ "İŞİD" Kobanidə iki terror aktı törədib
  23. ↑ İŞİD Ərbildə terror aktı törətdi
  24. ↑ İŞİD Liviyada terror aktı törətdi
  25. ↑ 1 2 İŞİD 22 yaşlı qızın başını kəsdi
  26. ↑ İŞİD-çilər qızı qardaşının gözü önündə zorladılar
  27. ↑ İŞİD 120 insanı edam etdi
  28. ↑ İŞİD amerikalı jurnalistin başını kəsdi
  29. ↑ İŞİD daha bir amerikalı jurnalistin başını kəsdi
  30. ↑ İŞİD Böyük Britaniya vətəndaşını edam etdi
  31. ↑ İŞİD daha 13 nəfərin başını kəsdi — Vəhşətin videosu
  32. ↑ "İŞİD" yaponiyalı əsirlərdən birini edam edib
  33. ↑ "İŞİD" girovluqda saxladığı yaponiyalı jurnalisti edam edib
  34. ↑ İŞİD əsir götürdüyü iordaniyalı pilotu diri-diri yandırıb
  35. ↑ İŞİD quldurları İraqda ata və balanın başını kəsdi
  36. ↑ İŞİD daha 21 xristianın başını kəsdi
  37. ↑ İŞİD Əsədin əsgərlərini belə öldürdü
  38. ↑ İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi
  39. ↑ İŞİD dünyanın ən məşhur arxeoloqunun başını kəsdi
  40. ↑ İŞİD 2 türk vətəndaşının başını kəsdi
  41. ↑ Kitabxanada 9 min əsər kül oldu
  42. ↑ İŞİD muzeyi belə dağıtdı
  43. ↑ İŞİD 3 min illik şəhəri buldozerlərlə dağıdır
  44. ↑ İŞİD daha bir tarixi abidəni məhv etdi
  45. ↑ BMT-nin baş katibi İŞİD-ə çağırış etdi…
  46. ↑ İŞİD bu dəfə tarixi kilsəni dağıtdı
  47. ↑ İŞİD Palmiranın daha bir məbədini dağıdıb

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Vikianbarda İŞİD ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İŞİD&oldid=5708365"