"Yan Mayen" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Jump to navigation Jump to search

Yan Mayen (redaktə)

14:50, 25 fevral 2021 versiyası

86 bayt çıxarıldı ,  10 ay öncə
vikiləşdirmə
(Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8)
|Commonsda kateqoriya =
}}
'''Yan Myen''' ({{lang-no|Jan Mayen}}) — [[Qrenland dənizi]] ilə [[Norveç dənizi]] arasında yerləşən ada. Ada [[Qrenlandiya]]dan 600  km, [[İslandiya]]dan 500  km, [[Norveç]]dən isə 1000  km məsafədə yerləşir.
 
== Coğrafiya ==
'''Coğrafi koordinatlar:''' 71°00′ş. e., 8°00′q. u.
 
* ''Torpaq sərhədlərinin uzunluğu:'' 0  km.
* ''Şahil xəttinin uzunluğu:'' 124,1  km.
 
'''Dəniz hüququ:'''
* ''digərləri:'' 100 % (2001)
 
'''Suvarılan torpaqlar:''' 0  km².
 
'''Təbii risklər:''' yatmış Berenberq vulkanı 1970-ci ildən fəallaşmışdır.
'''Ətraf mühit. Mövcud vəziyyət:''' qismən mamır və ot ilə örtülmüş, vulkanik ada.
 
'''Adanın uzunluğu''' — 55  km şimal-şərqdən cənub-qərbə).
 
== Topoqrafiya ==
Jan Mayen adası vulkanik mənşəli olub bəzi əraziləri buzlaqlarla əhatə olunmuşdur (117  km²). Ada iki hissədən ibarətdir ki, böyük bir hissəsi şimalda (Nord-Jan) və kiçik bir hissə cənubda (Sør-Jan) yerləşir. Onlarda təxminən 2,5 kilometr eni olan bərzəxlə birləşirlər.
 
Adanın yaranması 7000 mon il öncəyə aiddir.
 
== Geologiya ==
Ada Şimali Amerika plitəsi ilə Avrasiya plitəsinin qovşağından 170  km məsafədə yerləşir. Bu səbəbdən bölgədə yüksək tektonik fəaliyyət vardır.
 
Adanın şimal hissəsini təşkil edən Berenberq vulkanı Yer üzündə ən şimal fəal vulkandır. 1732-ci ildən 1985-ci ilə qədər olan dövrdə altı ədəd püskürməsi qeydə alınmışdır. Son püskürmələr 1970, 1973 və 1985-ci illərdə baş vermişdir. Ən güclü zəlzələ Rixter şkalasında 5 olmuşdur. 1970-ci ildəki püskürmə zamanı dənizə lava tökülməsi nəticəsində adanın sahəsi 4 kvadrat kilometrədək artmışdır.
Adanın iqlimi dənizin stabilləşdirici təsirinə görə temperaturda kiçik fərqlər olur. Şimalına Qolfstrim cərəyanı təsir edir.
 
Adada yay ayları orta temperatur +5  °C, maksimal isə +18  °C-dir. Qişda orta temperatur −5  °C, nadir hallarda −20  °C olur.
 
Havalar tez-tez buludlu, xüsusilə payız və yaz mövsümlərində tez-tez duman müşahidə olunur. Tez-tez istiqamətini dəyişkən güclü küləklər əsir.
 
Yan Mayen florasına həmçinin 176 növ mamır, 140 növ şibyə və 66 növ göbələk daxildir.
 
== Fauna ==
Adada 98 növ quş yaşayır. Onlardan 18 növü yuva qurur, daha 7 növün isə qurması ehtimal olunur. Adada məməlilərdən bəzən ağ və mavi arktika tülküsünü və ağ ayılarıgörmək olur. Ağ ayılar adaya ya qalın buz qatı altında girmək məqsədi ilə gəlirlər yada üzən buzlaqlarda təsadüfən adaya gəlirlər.
 
[[Şəkil:Stamp Beerenberg.jpg|250px|thumb|left|Berenberq vulkanı Norveç poçt markasında (1957)]]
 
== Tarix ==
Ada onu [[1614]]-cü ildə aşkar etmiş hollandiyalı balina ov gəmisinin kapitanının şərəfinə adlandırılmışdır. Daha əvvəlki iddialar -— [[Henri Hudson]], ([[1607]]); [[Jan Frolik]] ([[1612]]); [[Joris Karolus]] ([[1614]]) - — isə inandırıcı deyildir.
 
Ancaq [[1595]]-cildə Dyusburqda dərc olunmuş Şimal Buzlu okeanının xəritəsində Herard Merkator (1512—15941512–1594) Qrenland və Norveç dənizləri arasında Beeren Syland adlı adanı qeyd etmişdir [http://www.runitsa.ru/publications/publication_644.php].
 
Sonrakı əsrlərdə adanı yalnız Şimail Qrenlandiya şirkətini balina və dəniz məməlilərini ovlayan gəmiləri nadir hallarda ziyarət edirdi. Ada [[1929]]-cu ildən [[Norveç]]in idarəçilindədir. Uzun müddət yatmiş [[Berenberq vulkanı]] ([[Hokon VII]] dağları) [[1970]]-ci ildə aktivləşmişdir. Bu yer üzündəki şimal qütbünə ən yaxın aktiv vulkandır.
 
[[1961]]-ci ildə ada yaxınlığında K-19 sualtı qayığında qəza baş vermişdir.
 
== Əhali ==
Yerli əhali yoxdur. [[Olonkinbyuen]] qəsəbəsində uzunmüddətli naviqasiya, meteorologiya stansiyasının və Sahil Mühafizəsi xitmətinin (iyul [[2004]]) əməkdaşları yaşayır. Adada inzibati və mülki idarə etməni Loran-C stansiya deleqasiyasının rəhbəriicra edir.
 
'''Dil:''' [[norveç dili]].
 
'''Tərəflərin statusu:''' Norveç ərazisi; [[1994]]-cü ilin avqustundan [[Oslo]]dan olan qubernator vasitəsilə idarə olunur. Buna baxmayaraq adada hakimiyyət Norveç Müdafiə Əlaqə Xidməti stansiyasının komandirinə verilmişdir.
 
'''Qnunverici sistem:''' Norveçin qanunvericilik sistemi
'''Hava limanları:''' 1 (2003)<br>
''Torpaq örtüklü hava limanları:''<br>''ümumi:'' 1
''1524 - 24371524–2437 m: 1 (2004)''
 
== Silahlı qüvvələr ==
Adanın qorunması Norveçin məsuliyyətidir. Bu məsələdə beynəlxalq anlaşılmazlıq yoxdur.
 
== Mənbə ==
* [http://www.jan-mayen.no/ www.jan-mayen.no]
* [https://web.archive.org/web/20120905071004/http://www.jan-mayen.no/webcamera/webimage.jpg Jan Mayen year round webcam]
* [http://www.npolar.no/en/the-arctic/jan-mayen/ Jan Mayen at Norwegian Polar Institute]
* [http://topojanmayen.npolar.no/ TopoJanMayen] – Interactive map of Jan Mayen by the Norwegian Polar Institute
* [https://web.archive.org/web/20151031225028/http://home.online.no/~vteigen/satt.html Satellite Radar image of Jan Mayen]
* [http://pubs.usgs.gov/pp/p1386e/janmayen.pdf Glaciers of Jan Mayen]
* [http://janmayen2011.org/ www.janmayen2011.org -— a site about JX5O -— international ham radio expedition to Jan Mayen island in 2011] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120110073841/http://janmayen2011.org/ |date=2012-01-10 }}
* [http://www.yr.no/place/Norway/Jan_Mayen/ Weather forecasts for Jan Mayen at yr.no] (Norwegian Meteorological institute and NRK)
* [http://www.uscgspar4031966.com/] uscg spar 403 1966
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/5811414"

Naviqasiya menyusu