Xarici İşlər Nazirliyi (Azərbaycan): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 22: Sətir 22:
|rəhbərin adı1 =
|rəhbərin adı1 =
|rəhbərin vəzifəsi2 = Müavinlər
|rəhbərin vəzifəsi2 = Müavinlər
|rəhbərin adı2 = [[Mahmud Məmməd-Quliyev]]<br />[[Araz Əzimov]]<br />[[Xələf Xələfov]]<br />[[Hafiz Paşayev]]<br />[[Nadir Hüseynov (Sabir oğlu)|Nadir Hüseynov]]
|rəhbərin adı2 = [[Mahmud Məmməd-Quliyev]]<br>[[Araz Əzimov]]<br>[[Xələf Xələfov]]<br>[[Hafiz Paşayev]]<br>[[Nadir Hüseynov]]<br>Elnur Məmmədov
|saytı = [http://www.mfa.gov.az/ mfa.gov.az]
|saytı = [http://www.mfa.gov.az/ mfa.gov.az]
}}
}}
Sətir 29: Sətir 29:


== Tarixi ==
== Tarixi ==
Minilliklər boyu dünya siyasətində mühüm yer tutmuş Azərbaycan diplomatiyasının tarixində [[XX əsr]] əsrin [[1918]]-[[1920]]-ci illəri, yəni [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] dövrü xüsusi önəm daşıyır. Bu illərdə qurulan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Azərbaycan dövlətinin müstəqil xarici siyasətini həyata keçirmişdir. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan diplomatiya idarəsinin başçıları olmuş [[Məmmədhəsən Hacınski]], [[Əlimərdan bəy Topçubaşov]], [[Fətəli xan Xoyski]], [[Məmmədyusif Cəfərov]] böyük dövlət xadimləri və diplomatlar kimi tarixdə özlərinə layiqli mövqe qazanmışlar.
Minilliklər boyu dünya siyasətində mühüm yer tutmuş Azərbaycan diplomatiyasının tarixində [[XX əsr]] əsrin 1918–1920-ci illəri, yəni [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] dövrü xüsusi önəm daşıyır. Bu illərdə qurulan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Azərbaycan dövlətinin müstəqil xarici siyasətini həyata keçirmişdir. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan diplomatiya idarəsinin başçıları olmuş [[Məmmədhəsən Hacınski]], [[Əlimərdan bəy Topçubaşov]], [[Fətəli xan Xoyski]], [[Məmmədyusif Cəfərov]] böyük dövlət xadimləri və diplomatlar kimi tarixdə özlərinə layiqli mövqe qazanmışlar.


1920-ci ilin [[aprel]]ində [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]nin bolşevik Rusiyasının təcavüzünə məruz qalması nəticəsində vətənimiz işğal edildikdən və dövlət müstəqilliyimiz itirildikdən sonra Xarici İşlər Nazirliyi ləğv edilərək yerində Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığı (XXİK) yaradıldı. Elə bir ciddi səlahiyyətlərinin olmamasına baxmayaraq, Xalq Xarici İşlər Komissarlığı 1920-[[1922]]-ci illərdə xarici ölkələrlə müəyyən dərəcəli ikitərəfli əlaqələri həyata keçirmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində [[Azərbaycan]]ın xalq xarici işlər komissarları [[Nəriman Nərimanov]] və [[Mirzə Davud Hüseynov]] olmuşlar. Lakin tezliklə XXİK ləğv edildi. [[SSRİ]] yaradıldıqdan sonra Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti tamamilə dayandırıldı. Yalnız ikinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın yaranmış beynəlxalq şəraitdə sovet hökuməti öz maraqlarına uyğun olaraq 1944-cü ildə Azərbaycan SSR XXİK-i bərpa etdi. [[1946]]-cı ildən XXİK Xarici İşlər Nazirliyinə çevrildi. Lakin XİN yenə də ciddi səlahiyyətləri olmayan qurum idi. Bu dövrdən başlayaraq Azərbaycanın xarici siyasəti idarəsinə [[Mahmud Əliyev]], [[Tahirə Tahirova]], [[Elmira Qafarova]], [[Hüseynağa Sadıqov]] (həm də dövlət müstəqilliyinin yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50-ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70-80-ci illərdə xeyli geniş olmuşdur.
1920-ci ilin aprelində [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]nin bolşevik Rusiyasının təcavüzünə məruz qalması nəticəsində vətənimiz işğal edildikdən və dövlət müstəqilliyimiz itirildikdən sonra Xarici İşlər Nazirliyi ləğv edilərək yerində Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığı (XXİK) yaradıldı. Elə bir ciddi səlahiyyətlərinin olmamasına baxmayaraq, Xalq Xarici İşlər Komissarlığı 1920–1922-ci illərdə xarici ölkələrlə müəyyən dərəcəli ikitərəfli əlaqələri həyata keçirmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində [[Azərbaycan]]ın xalq xarici işlər komissarları [[Nəriman Nərimanov]] və [[Mirzə Davud Hüseynov]] olmuşlar. Lakin tezliklə XXİK ləğv edildi. [[SSRİ]] yaradıldıqdan sonra Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti tamamilə dayandırıldı. Yalnız ikinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın yaranmış beynəlxalq şəraitdə sovet hökuməti öz maraqlarına uyğun olaraq 1944-cü ildə Azərbaycan SSR XXİK-i bərpa etdi. 1946-cı ildən XXİK Xarici İşlər Nazirliyinə çevrildi. Lakin XİN yenə də ciddi səlahiyyətləri olmayan qurum idi. Bu dövrdən başlayaraq Azərbaycanın xarici siyasəti idarəsinə [[Mahmud Əliyev]], [[Tahirə Tahirova]], [[Elmira Qafarova]], [[Hüseynağa Sadıqov]] (həm də dövlət müstəqilliyinin yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50-ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70–80-ci illərdə xeyli geniş olmuşdur.


Uzun illər boyu müxtəlif formalarda sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80-ci illərin sonu — 90-cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövləiləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. [[Azərbaycan]] beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri [[Tofiq Qasımov]], [[Həsən Həsənov]], [[Tofiq Zülfüqarov]] və [[Vilayət Quliyev]] oldular.
Uzun illər boyu müxtəlif formalarda sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80-ci illərin sonu — 90-cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövləiləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. [[Azərbaycan]] beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri [[Tofiq Qasımov]], [[Həsən Həsənov]], [[Tofiq Zülfüqarov]] və [[Vilayət Quliyev]] oldular.
Sətir 53: Sətir 53:
<center>
<center>
{| class="wikitable toccolours"
{| class="wikitable toccolours"
! Rəng açarı<br />{{nobold|(siyasi partiyalar üçün)}}
! Rəng açarı<br>{{nobold|(siyasi partiyalar üçün)}}
|-
|-
|{{Div col|2}}
|{{Div col|2}}
Sətir 81: Sətir 81:
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 1
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 1
|[[Şəkil:Mammad Hasan Hajinski.jpg|80px]]
|[[Fayl:Mammad Hasan Hajinski.jpg|80px]]
|'''[[Məmmədhəsən Hacınski]]'''<br />{{small|(1875–1931)}}
|'''[[Məmmədhəsən Hacınski]]'''<br>{{small|(1875–1931)}}
|28 may 1918
|28 may 1918
|6 oktyabr 1918
|6 oktyabr 1918
|{{age in days|1918|5|28|1918|10|6}}
|{{age in days|1918|5|28|1918|10|6}}
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br></span>]]
|-
|-
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 2
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 2
|[[Şəkil:Topchibashev.jpeg|[[frameless|frameless]]|80px]]
|[[Fayl:Topchibashev.jpeg|[[frameless]]|80px]]
|'''[[Əlimərdan bəy Topçubaşov]]'''<br />{{small|(1863–1934)}}
|'''[[Əlimərdan bəy Topçubaşov]]'''<br>{{small|(1863–1934)}}
|6 oktyabr 1918
|6 oktyabr 1918
|7 dekabr 1918
|7 dekabr 1918
|{{age in days|1918|10|6|1918|12|7}}
|{{age in days|1918|10|6|1918|12|7}}
| style=''background:{{Independent (politician)/meta/color}};''|<span style="color:black">Partiyasız<br /></span>
| style=''background:{{Independent (politician)/meta/color}};''|<span style="color:black">Partiyasız<br></span>
|-
|-
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 3
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 3
|[[Şəkil:Fatali Khan Khoyski.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Fatali Khan Khoyski.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Fətəli xan Xoyski]]''' <br />{{small|(1875–1920)}}
|'''[[Fətəli xan Xoyski]]''' <br>{{small|(1875–1920)}}
|26 dekabr 1918
|26 dekabr 1918
|14 mart 1919
|14 mart 1919
|{{age in days|1918|12|26|1919|3|14}}
|{{age in days|1918|12|26|1919|3|14}}
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 4
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 4
|[[Şəkil:Mammad Yusif Jafarov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Mammad Yusif Jafarov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Məmməd Yusif Cəfərov]]''' <br />{{small|(1885–1935)}}
|'''[[Məmməd Yusif Cəfərov]]''' <br>{{small|(1885–1935)}}
|14 mart 1919
|14 mart 1919
|22 dekabr 1919
|22 dekabr 1919
|{{age in days|1919|3|14|1919|12|22}}
|{{age in days|1919|3|14|1919|12|22}}
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 5
! style="background:{{Musavat/meta/color}};" | 5
|[[Şəkil:Fatali Khan Khoyski.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Fatali Khan Khoyski.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Fətəli xan Xoyski]]'''<br />{{small|(1875–1920)}}
|'''[[Fətəli xan Xoyski]]'''<br>{{small|(1875–1920)}}
|24 dekabr 1919
|24 dekabr 1919
|1 aprel 1920
|1 aprel 1920
|{{age in days|1919|12|24|1920|4|1}}
|{{age in days|1919|12|24|1920|4|1}}
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Musavat/meta/color}};"|[[Müsavat Partiyası|<span style="color:white">Müsavat Partiyası<br></span>]]
|}
|}


Sətir 137: Sətir 137:
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 1
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 1
|[[Şəkil:Portrait photo of Nariman Narimanov taken in 1913.jpg|80px]]
|[[Fayl:Portrait photo of Nariman Narimanov taken in 1913.jpg|80px]]
|'''[[Nəriman Nərimanov]]'''<br />{{small|(1870–1925)}}
|'''[[Nəriman Nərimanov]]'''<br>{{small|(1870–1925)}}
|28 aprel 1920
|28 aprel 1920
|6 may 1921
|6 may 1921
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|-
|-
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 2
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 2
|[[Şəkil:Mirzə Davud Hüseynov.png|frameless|80px]]
|[[Fayl:Mirzə Davud Hüseynov.png|frameless|80px]]
|'''[[Mirzə Davud Hüseynov]]'''<br />{{small|(1894–1938)}}
|'''[[Mirzə Davud Hüseynov]]'''<br>{{small|(1894–1938)}}
|2 may 1921
|2 may 1921
|dekabr 1921
|dekabr 1921
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|-
|-
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 3
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 3
|[[Şəkil:Aliev MI.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Aliev MI.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Mahmud Əliyev (nazir)|Mahmud Əliyev]]''' <br />{{small|(1908–1958)}}
|'''[[Mahmud Əliyev (nazir)|Mahmud Əliyev]]''' <br>{{small|(1908–1958)}}
|sentyabr 1946
|sentyabr 1946
|28 mart 1948
|28 mart 1948
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|-
|-
|}
|}
Sətir 175: Sətir 175:
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 1
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 1
|[[Şəkil:Aliev MI.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Aliev MI.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Mahmud Əliyev (nazir)|Mahmud Əliyev]]''' <br />{{small|(1908–1958)}}
|'''[[Mahmud Əliyev (nazir)|Mahmud Əliyev]]''' <br>{{small|(1908–1958)}}
|28 mart 1946
|28 mart 1946
|24 sentyabr 1958
|24 sentyabr 1958
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 2
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 2
|[[Şəkil:Tahirə Tahirova.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Tahirə Tahirova.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Tahirə Tahirova]]''' <br />{{small|(1913–1991)}}
|'''[[Tahirə Tahirova]]''' <br>{{small|(1913–1991)}}
|aprel 1959
|aprel 1959
|23 noyabr 1983
|23 noyabr 1983
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 3
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 3
|[[Şəkil:Elmira Qafarova.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Elmira Qafarova.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Elmira Qafarova]]'''<br />{{small|(1934–1993)}}
|'''[[Elmira Qafarova]]'''<br>{{small|(1934–1993)}}
|1 dekabr 1983
|1 dekabr 1983
|22 dekabr 1987
|22 dekabr 1987
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 4
! style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};" | 4
|[[Şəkil:Huseynaga Sadigov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Huseynaga Sadigov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Hüseynağa Sadıqov]]'''<br />{{small|(1875–1920)}}
|'''[[Hüseynağa Sadıqov (siyasətçi)]]'''<br>{{small|(1875–1920)}}
|23 yanvar 1988
|23 yanvar 1988
|18 oktyabr 1991
|18 oktyabr 1991
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br /></span>]]
| style="background:{{Communist Party of the Soviet Union/meta/color}};"|[[Kommunist Partiyası|<span style="color:white">Kommunist Partiyası<br></span>]]
|}
|}


Sətir 218: Sətir 218:
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 1
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 1
|[[Şəkil:Huseynaga Sadigov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Huseynaga Sadigov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Hüseynağa Sadıqov (siyasətçi)|Hüseynağa Sadıqov]]''' <br />{{small|(1940)}}
|'''[[Hüseynağa Sadıqov (siyasətçi)|Hüseynağa Sadıqov]]''' <br>{{small|(1940)}}
|18 oktyabr 1991
|18 oktyabr 1991
|29 may 1991
|29 may 1991
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br /></span>]]
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Azerbaijani Popular Front Party/meta/color}};" | 2
! style="background:{{Azerbaijani Popular Front Party/meta/color}};" | 2
|[[Şəkil:Tofiq Qasımov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Tofiq Qasımov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Tofiq Qasımov]]''' <br />{{small|(1938–2020)}}
|'''[[Tofiq Qasımov]]''' <br>{{small|(1938–2020)}}
|4 iyul 1992
|4 iyul 1992
|26 iyun 1993
|26 iyun 1993
| style="background:{{Azerbaijani Popular Front Party/meta/color}};"|[[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası|<span style="color:white">AXCP<br /></span>]]
| style="background:{{Azerbaijani Popular Front Party/meta/color}};"|[[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası|<span style="color:white">AXCP<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 3
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 3
|[[Şəkil:Złożenie listów uwierzytelniających przez ambasadora Azerbejdżanu (1).jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Złożenie listów uwierzytelniających przez ambasadora Azerbejdżanu (1).jpg|frameless|80px]]
|'''[[Həsən Həsənov (siyasətçi)|Həsən Həsənov]]'''<br />{{small|(1940)}}
|'''[[Həsən Həsənov (siyasətçi)|Həsən Həsənov]]'''<br>{{small|(1940)}}
|2 sentyabr 1993
|2 sentyabr 1993
|16 fevral 1998
|16 fevral 1998
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br /></span>]]
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};" | 4
! style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};" | 4
|[[Şəkil:Tofiq Zülfüqarov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Tofiq Zülfüqarov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Tofiq Zülfüqarov]]'''<br />{{small|(1959)}}
|'''[[Tofiq Zülfüqarov]]'''<br>{{small|(1959)}}
|5 mart 1998
|5 mart 1998
|26 oktyabr 1999
|26 oktyabr 1999
| style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};"|[[Yeni Azərbaycan Partiyası|<span style="color:white">YAP<br /></span>]]
| style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};"|[[Yeni Azərbaycan Partiyası|<span style="color:white">YAP<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};" | 5
! style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};" | 5
|[[Şəkil:Vilayət Quliyev Polşa Senatında.JPG|frameless|80px]]
|[[Fayl:Vilayət Quliyev Polşa Senatında.JPG|frameless|80px]]
|'''[[Vilayət Quliyev]]'''<br />{{small|(1952)}}
|'''[[Vilayət Quliyev]]'''<br>{{small|(1952)}}
|26 oktyabr 1999
|26 oktyabr 1999
|7 aprel 2004
|7 aprel 2004
| style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};"|[[Yeni Azərbaycan Partiyası|<span style="color:white">YAP<br /></span>]]
| style="background:{{New Azerbaijan Party/meta/color}};"|[[Yeni Azərbaycan Partiyası|<span style="color:white">YAP<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 6
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 6
|[[Şəkil:Elmar Mammadyarov.jpg|frameless|80px]]
|[[Fayl:Elmar Mammadyarov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Elmar Məmmədyarov]]'''<br />{{small|(1960)}}
|'''[[Elmar Məmmədyarov]]'''<br>{{small|(1960)}}
|7 aprel 2004
|7 aprel 2004
|16 iyul 2020
|16 iyul 2020
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br /></span>]]
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|[[Partiyasız|<span style="color:black">Partiyasız<br></span>]]
|- bgcolor=#EEEEEE
! style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};" | 6
|[[Fayl:Ceyhun-bayramov.jpg|frameless|80px]]
|'''[[Ceyhun Bayramov]]'''<br>{{small|(1973)}}
|16 iyul 2020
|indiyə kimi
| style="background:{{Independent (politician)/meta/color}};"|
|}
|}


12:03, 30 aprel 2021 tarixindəki versiya

Xarici İşlər Nazirliyi
  • Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi
Loqonun şəkli
Ümumi məlumatlar
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Yurisdiksiya Azərbaycan Respublikası
Yaradılma tarixi 28 may 1918
Əvvəlki qurum Azərbaycan SSR Xarici İşlər Nazirliyi
Tabelik Azərbaycan Respublikası Prezidenti
Baş qərargah Bakı, Azərbaycan
Ünvan Şıxəli Qurbanov küçəsi 4, AZ 1009
Rəhbərlik
Nazir Ceyhun Bayramov
Müavinlər Mahmud Məmməd-Quliyev
Araz Əzimov
Xələf Xələfov
Hafiz Paşayev
Nadir Hüseynov
Elnur Məmmədov
Rəsmi saytı mfa.gov.az

Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi — xarici ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar sahəsində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının icraedici orqanı.

Tarixi

Minilliklər boyu dünya siyasətində mühüm yer tutmuş Azərbaycan diplomatiyasının tarixində XX əsr əsrin 1918–1920-ci illəri, yəni Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü xüsusi önəm daşıyır. Bu illərdə qurulan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Azərbaycan dövlətinin müstəqil xarici siyasətini həyata keçirmişdir. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan diplomatiya idarəsinin başçıları olmuş Məmmədhəsən Hacınski, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Məmmədyusif Cəfərov böyük dövlət xadimləri və diplomatlar kimi tarixdə özlərinə layiqli mövqe qazanmışlar.

1920-ci ilin aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bolşevik Rusiyasının təcavüzünə məruz qalması nəticəsində vətənimiz işğal edildikdən və dövlət müstəqilliyimiz itirildikdən sonra Xarici İşlər Nazirliyi ləğv edilərək yerində Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığı (XXİK) yaradıldı. Elə bir ciddi səlahiyyətlərinin olmamasına baxmayaraq, Xalq Xarici İşlər Komissarlığı 1920–1922-ci illərdə xarici ölkələrlə müəyyən dərəcəli ikitərəfli əlaqələri həyata keçirmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Azərbaycanın xalq xarici işlər komissarları Nəriman Nərimanov və Mirzə Davud Hüseynov olmuşlar. Lakin tezliklə XXİK ləğv edildi. SSRİ yaradıldıqdan sonra Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti tamamilə dayandırıldı. Yalnız ikinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın yaranmış beynəlxalq şəraitdə sovet hökuməti öz maraqlarına uyğun olaraq 1944-cü ildə Azərbaycan SSR XXİK-i bərpa etdi. 1946-cı ildən XXİK Xarici İşlər Nazirliyinə çevrildi. Lakin XİN yenə də ciddi səlahiyyətləri olmayan qurum idi. Bu dövrdən başlayaraq Azərbaycanın xarici siyasəti idarəsinə Mahmud Əliyev, Tahirə Tahirova, Elmira Qafarova, Hüseynağa Sadıqov (həm də dövlət müstəqilliyinin yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50-ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70–80-ci illərdə xeyli geniş olmuşdur.

Uzun illər boyu müxtəlif formalarda sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80-ci illərin sonu — 90-cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövləiləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. Azərbaycan beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri Tofiq Qasımov, Həsən Həsənov, Tofiq Zülfüqarov və Vilayət Quliyev oldular.

Tabeliyindəki qurumlar

  1. ADA Universiteti
  2. Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyi

Fəaliyyəti

  • Azərbaycan Respublikasını digər dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərdə təmsil edir;
  • Azərbaycan Respublikasının diplomatik xidmət orqanlarının vahid sisteminə rəhbərlik edir;
  • ikitərəfli, çoxtərəfli və beynəlxalq problemlərin bütün kompleksi üzrə məlumatların araşdırılması əsasında Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri üzrə təkliflər hazırlayır və müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edir;
  • Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrinin layihələrini hazırlayır, müqavilələrin bağlanması, icrası, ləğv edilməsi və qüvvəsinin dayandırılması barədə təklifləri hazırlayır və müəyyən olunmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə baxılması üçün təqdim edir;
  • xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla danışıqlar aparır;
  • Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrinin icrası üzərində ümumi müşahidəni həyata keçirir, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin onun beynəlxalq hüquq öhdəliklərinə uyğunlaşdırılması haqqında təkliflərin hazırlanmasında iştirak edir;
  • Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarının, onların müdafiəsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, habelə Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla ticarət-iqtisadi və maliyyə əlaqələrinin, elmi-texniki, mədəni və digər mübadilələrinin genişləndirilməsi üzrə siyasətin və konkret tədbirlərin hazırlanmasında iştirak edir;
  • beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə Azərbaycan Respublikasının səylərini diplomatik vasitələrlə həyata keçirir;
  • Azərbaycan Respublikasının ərazisində və xaricdə konsul işini təşkil edir;

Nazirlər

Rəng açarı
(siyasi partiyalar üçün)
  Partiyasız
  Müsavat Partiyası
  Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası (Bolşevik)
  Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
  Yeni Azərbaycan Partiyası
  Azərbaycan Xalq Cəbhəsi

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920)

№ Xariciyyə Naziri Səlahiyyət müddəti Siyasi partiya
Portret Adı Səlahiyyətlərin başlanğıcı Səlahiyyətlərin sonu Günlər
1 Məmmədhəsən Hacınski
(1875–1931) 		28 may 1918 6 oktyabr 1918 131 Müsavat Partiyası
2 frameless Əlimərdan bəy Topçubaşov
(1863–1934) 		6 oktyabr 1918 7 dekabr 1918 62 Partiyasız
3 Fətəli xan Xoyski
(1875–1920) 		26 dekabr 1918 14 mart 1919 78 Müsavat Partiyası
4 Məmməd Yusif Cəfərov
(1885–1935) 		14 mart 1919 22 dekabr 1919 283 Müsavat Partiyası
5 Fətəli xan Xoyski
(1875–1920) 		24 dekabr 1919 1 aprel 1920 99 Müsavat Partiyası

Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası

№ Xalq Xarici İşlər Komissarı Səlahiyyət müddəti Siyasi partiya
Portret Adı Səlahiyyətlərin başlanğıcı Səlahiyyətlərin sonu
1 Nəriman Nərimanov
(1870–1925) 		28 aprel 1920 6 may 1921 Kommunist Partiyası
2 Fayl:Mirzə Davud Hüseynov.png Mirzə Davud Hüseynov
(1894–1938) 		2 may 1921 dekabr 1921 Kommunist Partiyası
3 Mahmud Əliyev
(1908–1958) 		sentyabr 1946 28 mart 1948 Kommunist Partiyası
№ Xarici İşlər Naziri Səlahiyyət müddəti Siyasi partiya
Portret Adı Səlahiyyətlərin başlanğıcı Səlahiyyətlərin sonu
1 Mahmud Əliyev
(1908–1958) 		28 mart 1946 24 sentyabr 1958 Kommunist Partiyası
2 Fayl:Tahirə Tahirova.jpg Tahirə Tahirova
(1913–1991) 		aprel 1959 23 noyabr 1983 Kommunist Partiyası
3 Elmira Qafarova
(1934–1993) 		1 dekabr 1983 22 dekabr 1987 Kommunist Partiyası
4 Hüseynağa Sadıqov (siyasətçi)
(1875–1920) 		23 yanvar 1988 18 oktyabr 1991 Kommunist Partiyası

Azərbaycan Respublikası (1991-indiyə kimi)

№ Xarici İşlər Naziri Səlahiyyət müddəti Siyasi partiya
Portret Adı Səlahiyyətlərin başlanğıcı Səlahiyyətlərin sonu
1 Hüseynağa Sadıqov
(1940) 		18 oktyabr 1991 29 may 1991 Partiyasız
2 Tofiq Qasımov
(1938–2020) 		4 iyul 1992 26 iyun 1993 AXCP
3 Həsən Həsənov
(1940) 		2 sentyabr 1993 16 fevral 1998 Partiyasız
4 Tofiq Zülfüqarov
(1959) 		5 mart 1998 26 oktyabr 1999 YAP
5 Vilayət Quliyev
(1952) 		26 oktyabr 1999 7 aprel 2004 YAP
6 Elmar Məmmədyarov
(1960) 		7 aprel 2004 16 iyul 2020 Partiyasız
6 Fayl:Ceyhun-bayramov.jpg Ceyhun Bayramov
(1973) 		16 iyul 2020 indiyə kimi

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Xarici_İşlər_Nazirliyi_(Azərbaycan)&oldid=5921351"