Qazax dili: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{Dil məlumat qutusu
{{Dil məlumat qutusu}}
|rəng = altay
|adı = Qazax dili
|orijinal adı = {{unicode|қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili}}
|ölkələr = [[Qazaxıstan]]<br/>[[Monqolustan]]<br/>[[Çin]]<br/>[[Rusiya]] – <small>401 455 (2010)<ref name="Население Российской Федерации по владению языками">Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - ''Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года'' :[http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab6.xls Население Российской Федерации по владению языками]</ref></small><br/>[[Özbəkistan]]<br/>[[Qırğızıstan]]<br/>[[Türkmənistan]]<br/>[[Türkiyə]] və s.
|regionlar =
|rəsmi dil = [[Qazaxıstan]], [[Rusiya]] (<small>[[Altay Respublikası]]</small>)<ref>Закон Республики Алтай «О языках». [http://zakon.scli.ru/ru/legal_texts/legislation_RF/printable.php?do4=document&id4=d2599158-01ed-47a8-8227-3057d6dbed48 Глава I, статья 4]</ref>, [[Çin]] (<small>[[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu|Şincan Uyğur Muxtar vilayəti]]</small>)
|tənzimləyən təşkilat = Qazaxıstan Mədəniyyət Nazirliyi
|danışanların sayı = 23 milyon<ref>[https://www.ethnologue.com/language/kaz Ethnologue.com]{{ref-en}}</ref>
|reytinq = 87
|status =
|ölü dil =
|kateqoriya = [[Avrasiya dilləri]]
|təsnifatı =
[[Altay dilləri]]
:[[Türk dilləri]]
::[[Qıpçaq dilləri|Qıpçaq qolu]]
:::[[:ru:Ногайские языки|Qıpçaq-Noqay qrupu]]
|yazı = [[kiril əlifbası]], [[ərəb əlifbası]], [[latın əlifbası]] (bax: [[qazax əlifbası]])
|QOST 7.75-97 = каз 255
|ISO1 = kk
|ISO2 = kaz
|ISO3 = kaz
}}


'''Qazax dili''' ({{Dil-kk|қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili}}) — [[türk dilləri]] ailəsinin [[Qıpçaq dilləri|qıpçaq qolu]]<nowiki/>n<nowiki/>a aid dil, [[Qazaxıstan|Qazaxıstan Respublikası]]<nowiki/>nın rəsmi dili və [[Qazaxlar|qazax xalqı]]<nowiki/>nın doğma dili. Quruluş və tələffüz baxımından [[Qaraqalpaq dili|qaraqalpaq]], [[Noqay dili|noqay]], və [[Qırğız dili|qırğız dil]]<nowiki/>lərini qazaxcaya ən yaxın olan [[türk dilləri]] olaraq hesab etmək olar.
'''Qazax dili''' ({{Dil-kk|қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili}}) — [[türk dilləri]] ailəsinin [[Qıpçaq dilləri|qıpçaq qolu]]<nowiki/>n<nowiki/>a aid dil, [[Qazaxıstan]] Respublikası<nowiki/>nın rəsmi dili və [[Qazaxlar|qazax xalqı]]<nowiki/>nın doğma dili. Quruluş və tələffüz baxımından [[Qaraqalpaq dili|qaraqalpaq]], [[Noqay dili|noqay]], və [[Qırğız dili|qırğız dil]]<nowiki/>lərini qazaxcaya ən yaxın olan [[türk dilləri]] olaraq hesab etmək olar.


== Yayılma arealı ==
== Yayılma arealı ==
Əsasən '''[[Qazaxıstan]]''' ərazisində, '''[[Monqolustan]]'''ın qərbindəki [[Bayan-Ölgiy|Bayan-Ölgii]] [[Monqolustan şəhərləri|aymağ]]ında (qazaxca "Bayölke", yəni ''"Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar"'' deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq '''[[Rusiya]]'''<nowiki/>nın [[qazaxlar]] yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində ([[Həştərxan vilayəti|Həştərxan]] vilayəti, [[Orenburq vilayəti|Orenburq]] vilayəti, [[Altay Respublikası]]<nowiki/>nın cənubundakı [[:ru:Кош-Агачский район|Koş-Aqaç / Koş-Aqaş]] ''(yəni "Qoşaağac")'' rayonunda), [[Çin Xalq Respublikası|'''Çin''']]<nowiki/>in qərbindəki [[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu|Şincan Uyğur Muxtar əyaləti]]<nowiki/>nin şimalındakı [[İli-Qazax Muxtar dairəsi|Yili / İli Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə (xüsusilə onun [[:en:Tacheng Prefecture|Taçenq / Tarbağatay]] və [[:en:Altay Prefecture|Altay]] dairələrində), [[:en:Kumul Prefecture|Hami / Qumul dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Barköl Kazakh Autonomous County|Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu]], [[:en:Changji Hui Autonomous Prefecture|Çanqji ''<small>(uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir)</small>'' Hui Muxtar dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Mori Kazakh Autonomous County|Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə, və həmçinin [[Qansu|Qansu əyaləti]]<nowiki/>nin [[:en:Jiuquan|Ciutsuan şəhəri]] / [[:en:Suzhou District|Sucau bölgəsi]]<nowiki/>nə bağlı [[:en:Aksai Kazakh Autonomous County|Akesai / Aqsay ''(yəni "Ağçay")'' Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə yayqındır.
Əsasən '''[[Qazaxıstan]]''' ərazisində, '''[[Monqolustan]]'''ın qərbindəki [[Bayan-Ölgiy|Bayan-Ölgii]] [[Monqolustan şəhərləri|aymağ]]ında (qazaxca "Bayölke", yəni ''"Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar"'' deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq '''[[Rusiya]]'''<nowiki/>nın [[qazaxlar]] yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində ([[Həştərxan vilayəti]], [[Orenburq vilayəti]], [[Altay Respublikası]]<nowiki/>nın cənubundakı [[:ru:Кош-Агачский район|Koş-Aqaç / Koş-Aqaş]] ''(yəni "Qoşaağac")'' rayonunda), '''[[Çin Xalq Respublikası|Çin]]'''<nowiki/>in qərbindəki [[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu|Şincan Uyğur Muxtar əyaləti]]<nowiki/>nin şimalındakı [[İli-Qazax Muxtar dairəsi|Yili / İli Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə (xüsusilə onun [[:en:Tacheng Prefecture|Taçenq / Tarbağatay]] və [[:en:Altay Prefecture|Altay]] dairələrində), [[:en:Kumul Prefecture|Hami / Qumul dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Barköl Kazakh Autonomous County|Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu]], [[:en:Changji Hui Autonomous Prefecture|Çanqji ''<small>(uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir)</small>'' Hui Muxtar dairəsi]]<nowiki/>nin [[:en:Mori Kazakh Autonomous County|Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə, və həmçinin [[Qansu]] əyaləti<nowiki/>nin [[:en:Jiuquan|Ciutsuan şəhəri]] / [[:en:Suzhou District|Sucau bölgəsi]]<nowiki/>nə bağlı [[:en:Aksai Kazakh Autonomous County|Akesai / Aqsay ''(yəni "Ağçay")'' Qazax Muxtar dairəsi]]<nowiki/>ndə yayqındır.


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==

14:32, 29 iyul 2021 tarixindəki versiya

Qazax dili
Orijinal adı қазақ тілі
қазақша
Qazaq tılı
قازاق ٴتىلى
Ölkələr
Tənzimləyən təşkilat Qazaxıstan Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi, Qazaxıstan Mədəniyyət və İdman Nazirliyi
Danışanların ümumi sayı
  • 12.900.000 nəf. (2019)[12]
Təsnifatı
Nostratik dillər
Altay dilləri
türk dilləri
Ortaq türk dili
Qıpçaq dilləri
Qıpçaq-noqay dilləri
Qazax dili
Yazı kiril əlifbası, ərəb əlifbası, latın əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97 каз 255
ISO 639-1 kk
ISO 639-2 kaz
ISO 639-3 kaz
Dilin strukturlarının dünya atlası kaz
Ethnologue kaz
IETF kk
Glottolog kaza1248
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qazax dili (qaz. қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili) — türk dilləri ailəsinin qıpçaq qoluna aid dil, Qazaxıstan Respublikasının rəsmi dili və qazax xalqının doğma dili. Quruluş və tələffüz baxımından qaraqalpaq, noqay, və qırğız dillərini qazaxcaya ən yaxın olan türk dilləri olaraq hesab etmək olar.

Yayılma arealı

Əsasən Qazaxıstan ərazisində, Monqolustanın qərbindəki Bayan-Ölgii aymağında (qazaxca "Bayölke", yəni "Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar" deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq Rusiyanın qazaxlar yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində (Həştərxan vilayəti, Orenburq vilayəti, Altay Respublikasının cənubundakı Koş-Aqaç / Koş-Aqaş (yəni "Qoşaağac") rayonunda), Çinin qərbindəki Şincan Uyğur Muxtar əyalətinin şimalındakı Yili / İli Qazax Muxtar dairəsində (xüsusilə onun Taçenq / Tarbağatay və Altay dairələrində), Hami / Qumul dairəsinin Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu, Çanqji (uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir) Hui Muxtar dairəsinin Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsində, və həmçinin Qansu əyalətinin Ciutsuan şəhəri / Sucau bölgəsinə bağlı Akesai / Aqsay (yəni "Ağçay") Qazax Muxtar dairəsində yayqındır.

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 ScriptSource - Kazakhstan.
  2. ↑ 1 2 ScriptSource - Russian Federation.
  3. ↑ 1 2 ScriptSource - China.
  4. ↑ 1 2 ScriptSource - Mongolia.
  5. ↑ 1 2 ScriptSource - Uzbekistan.
  6. ↑ 1 2 ScriptSource - Turkmenistan.
  7. ↑ 1 2 ScriptSource - Germany.
  8. ↑ 1 2 ScriptSource - Kyrgyzstan.
  9. ↑ 1 2 ScriptSource - Turkey.
  10. ↑ 1 2 ScriptSource - Iran.
  11. ↑ 1 2 ScriptSource - Ukraine.
  12. ↑ Ethnologue (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN 1946-9675

Həmçinin bax

 Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qazax_dili&oldid=6074231"