Seyid Şuşinski

Seyid Şuşinski
Seyid İbrahim oğlu Şuşinski
Seyid Şuşinski 1919-cu ildə
Ümumi məlumatlar
Doğum adı	Mir Möhsün ağa Seyid İbrahim oğlu Şuşinski
Doğum tarixi	12 aprel 1889
Doğum yeri	Horadiz, Cəbrayıl qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	1 noyabr 1965 (76 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Fəxri xiyaban
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası AXC SSRİ
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti	müğənni, xanəndə
Fəaliyyət illəri	1904—1965
Janrlar	xalq mahnısı, muğam
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Seyid İbrahim oğlu Şuşinski (12 aprel 1889, Horadiz, Cəbrayıl qəzası, Yelizavetpol quberniyası – 1 noyabr 1965, Horadiz, Cəbrayıl qəzası, Yelizavetpol quberniyası) — Azərbaycan xanəndəsi, Şuşa xanəndəlik məktəbinin nümayəndəsi, Azərbaycan SSR xalq artisti (1956). Cabbar Qaryağdıoğlu tərəfindən "Şərq musiqisinin incisi" adlandırılıb.

Həyat və yaradıcılığı

Mir Möhsün Ağa Seyid İbrahim oğlu Şuşinski 1889-cu il aprel ayının 12-də indiki Füzuli rayonunun Horadiz kəndində anadan olmuşdur. Seyid Şuşinskinin tərcümeyi-halını yazan bəzi şəxslər onun atasının Horadizli olduğunu iddia etsə də, Seyid Şuşinskinin bioqrafiyasını yazmış tarixçi Firudun Şuşinski "Seyid Şuşinski" adlı əsərində bu iddiaların əsassız olduğunu faktlarla sübuta yetirmişdir. Seyid Şuşinskinin atası Ağa Seyid İbrahim 1879-1880-ci illərdə Qarabağda baş vermiş aclıq zamanı qardaşı Seyid Əli ilə birlikdə Şuşanı tərk edərək Qarabağın varlı və böyük kəndlərindən biri olan Horadizə yerləşmişdir, lakin qardaşı Seyid Əli Bərdə şəhərinə köç etmişdir. Nadir və gözəl səsə malik Seyid Şuşinski xanəndəlik sənətinin sirlərinə yiyələnmək üçün ən əvvəl iki il Mir Möhsün Nəvvabın yanında oxumuşdu. Sonrakı müəllimi Cabbar Qaryağdıoğlu olmuşdu. Seyid Şuşinski ifa üçün mürəkkəb muğam olan "Çahargah"ı xüsusilə böyük məharətlə oxuyardı, özü də həmişə onu "mayə"dən yox, "Mənsuriyyə"dən başlayardı, zildə böyük ustalıqla zəngulələr vuraraq, sonra "mayə"yə enərdi. Maraqlıdır ki, həyatının son illərində, yaşı artıq 74 ötmüş Seyid "Mənsuriyyə"ni eyni şövqlə oxuyurdu.

Seyid Şuşinski yaradıcılığında Hafiz Şirazi, Məhəmməd Füzuli, Seyid Əzim Şirvani qəzəllərilə yanaşı, Hüseyn Cavidin və Mirzə Ələkbər Sabirin şeirlərinə də müraciət edirdi. Sabirin "Millət necə tarac olur-olsun, nə işim var" şerini "Müxalif"də oxuyardı. Seyid Şuşinski siyasi-ictimai mövzuda şeir və qəzəl oxuyan, xalqı mübarizəyə çağıran ilk xanəndə olmuşdur. O, bir sıra mübariz ruhlu mahnılar da oxumuşdur. "Ayıl ey millət", "Mən bir türkəm", "Millət istərsə" və s.

Seyid Şuşinski, Mirzə Cəlil, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Hüseyn Cavid, Hüseyn Ərəblinski kimi sənətkarlarla dostluq edirdi. Molla Nəsrəddinin bir neçə nömrəsinin çıxmağına maddi yardım göstərmişdi. Ümumiyyətlə, Seyid Şuşinski böyük mesenat idi, o dövrün teatr aktyorlarına çox kömək etmişdi, özü də aktyor kimi bir sıra rolları oynamışdı. Seyid Şuşinski "Çahargah"dan başqa "Mahur", "Nəva", "Məsnəvi", "Osmanı", "Arazbarı", "Heyratı" kimi muğamların gözəl ifaçısı idi. O, novator sənətkar olaraq, bir çox muğamları birləşdirib onları yeni variantda oxumuşdur. ("Rast-Humayun", "Qatar-Bayatı", "Şur-Şahnaz") "Rast"da və "Kürdi-Şahnaz"da "Dilkəş"i ilk dəfə Seyid Şuşinski ifa etmişdi.

Seyid Şuşinskinin görkəmli bəstəkarımız Fikrət Əmirovun ilk dəfə yaratdığı və dünyada şöhrət qazandığı "Şur" və "Kürdi-Ovşarı" simfonik muğamlarının yazılmasında məsləhətçi kimi böyük köməyi olmuşdu.

Mükafatları

• "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 17 iyun 1943
• "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 6 noyabr 1956
• "Şərəf nişanı" ordeni — 9 iyun 1959

Filmoqrafiya

• Muğamlar (film, 1965)
• Qarabağa səyahət (film, 1968)
• Məclisi üns (film, 2006)
• Seyid Şuşinski (film, 2012)
• Xurşidbanu Natəvan (film, 2012)

Həmçinin bax

• Azərbaycan musiqisi
• Üzeyir Hacıbəyov
• Cabbar Qaryağdıoğlu
• Zülfü Adıgözəlov
• Xan Şuşinski
• Muğam

Xarici keçidlər

• Seyid Şuşinski. Günay Azəri, Kəpəz TV, 12.04.2013  (az.)
• Səda — Seyid Şuşinskinin doğum günüdür (12.04.2016)  (az.)