Ayaz Mütəllibov: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Sətir 111: Sətir 111:


[[Kateqoriya:Azərbaycan prezidentləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan prezidentləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan SSR rəhbərləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan siyasətçiləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan siyasətçiləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanın Baş nazirləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanın Baş nazirləri]]

12:36, 12 yanvar 2022 tarixindəki versiya

Ayaz Mütəllibov
Fayl:Ayaz Mütəllibov.jpg
25 yanvar 1990 – 14 sentyabr 1991
ƏvvəlkiƏbdürrəhman Vəzirov
5 fevral 1991 – 6 mart 1992
SonrakıYaqub Məmmədov
18 may 1990 – 5 fevral 1991
27 yanvar 1989 – 26 yanvar 1990
ƏvvəlkiHəsən Seyidov
SonrakıHəsən Həsənov
30 oktyabr 1982 – 27 yanvar 1989
Azərbaycan SSR Dövlət Plan Komitəsinin sədri[d]
30 oktyabr 1982 – 27 yanvar 1989
ƏvvəlkiSabit Abbasəliyev
SonrakıRəhim Hüseynov
4 iyul 1979 – 30 oktyabr 1982
ƏvvəlkiƏlibala Əsədullayev
SonrakıSənan Axundov
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 12 may 1938(1938-05-12)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 27 mart 2022(2022-03-27)[2] (83 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Partiya
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi
Atası Niyazi Mütəllibov
Anası Kübra Mütəllibova
Həyat yoldaşı Adilə Mütəllibova
Uşaqları oğulları:
Azad (1962–2011)
Zaur (d. 1970)
Dini İslam
Təltifləri "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ayaz Niyazi oğlu Mütəllibov (12 may 1938[1], Bakı – 27 mart 2022[2], Bakı) — Azərbaycan siyasi və dövlət xadimi, Azərbaycan Respublikasının 1-ci prezidenti, Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin sonuncu, 14-cü birinci katibi.

Həyatı

Ayaz Niyazi oğlu Mütəllibov 12 may 1938-ci ildə Bakıda ziyalı ailəsində anadan olub. 1962-ci ildə Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunu bitirib.

1959-cu ildə Bakı Soyuducular Zavoduna işə girib və 19 il burada çalışıb. Adi işçi kimi fəaliyyətə başlayan Mütəllibov 26 yaşında ikən bu iri müəssisənin müdiri vəzifəsinə təyin olunur.

1974-cü ildə isə "Bakelektromaş" istehsalat birliyinin müdiri təyin olunur. 1977-ci ildə Bakı şəhəri Nərimanov Rayon Partiya Komitəsinin ikinci katibi seçilir. 1979-cu ildə respublikanın yerli sənaye naziri təyin olunur. 1982-ci ildə Azərbaycan SSR-in Dövlət Plan Komitəsinin sədri eyni zamanda nazirlər şurasının sədr müavini vəzifələrini tutur.

Siyasi fəaliyyəti

1988-ci ildən Nazirlər Sovetinin sədri olub. 1990-cı ilin yanvar ayında Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, daha sonra – 1990-cı ilin may ayının 18-də Azərbaycan SSR-in Ali Soveti tərəfindən Azərbaycan SSR prezidenti seçilib. Hakimiyyətdə olduğu dövrdə Ermənistanla Azərbaycan arasında olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsini Sovet ordusunun köməyi ilə Azərbaycanın xeyrinə həll etməyə çalışıb. Bundan başqa həmçinin ölkədə baş verən və AXC-nin rəhbərlik etdiyi etirazları da Sovet ordusunun köməyindən yatırmağa çalışıb.

1990-cı ilin iyulundan 1991-ci ilin avqustuna kimi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası MK-nin və Sov.İKP MK-nin Siyasi Bürosunun üzvü olmuşdur. 1991-ci ilin avqustunda Moskvada SSRİ prezidenti Mixail Qorbaçova qarşı baş verən Avqust qiyamını dəstəkləyən az sayda respublika rəhbərlərindən biri də Ayaz Mütəllibov idi. Lakin 2016-cı ildə verdiyi müsahibədə Mütəllibov bunu inkar edərək çevrilişi dəstəkləmədiyini deyib.[3]

1991-ci il sentyabrın 8-də ümumi seçkilərdə Azərbaycanın prezidenti seçilmişdir. Prezident seçilməsinə baxmayaraq müxalif AXC hərəkatının təzyiqi nəticəsində Azay Mütəllibov Ali Soveti buraxdı onun yerinə Azərbaycan Respublikasının Parlamenti olan Milli Məclis təşkil edildi və oradakı 50 nəfərlik deputat yerlərinin yarısı müxalifətə verildi.[4]

1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda ermənilər rus ordusunun köməkliyi ilə dəhşətli qətliam törədirlər, azərbaycanlıları soyqırıma məruz qoyurlar (bax: Xocalı soyqırımı). Bu faciədən sonra Milli Məclisdə xalqın dəstəyini qazanan o vaxtkı müxalifət növbədənkənar sessiyanın çağırılmasına nail olur və Ayaz Mütəllibovu tutduğu vəzifədən istefa verməyə məcbur edir. Nəticədə 1992-ci il martın 6-da istefa verir.

Həmin ilin mayında faciənin səbəblərini araşdıran komissiya Ayaz Mütəllibovun günahını təsdiq edən faktlar aşkar etmədiyindən[mənbə göstərin] Ali Sovet öz qərarını ləğv edir və onu mayın 14-də vəzifəsinə qaytarır. Lakin müxalif cəbhədə duran "Xalq Cəbhəsi"nin təzyiqi altında Ayaz Mütəllibov yeniden istefası barədə sənədi imzalamalı olur[mənbə göstərin] və ölkəni tərk edir. O vaxtdan etibarən o, 1992-ci ildən 2012-ci ilə qədər Moskvada yaşayıb. 2012-ci ildə yenidən Azərbaycan qayıdıb.

Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının həmsədri olub.

Azərbaycanda sabiq prezidentə cinayət işləri qaldırılıb. Baş Prokurorluq Ayaz Mütəllibovu Nazirlər Sovetinin sədri və prezident vəzifələrində işlədiyi, habelə istefa verəndən sonrakı dövrdə çoxsaylı ağır cinayət əməlləri törətməkdə ittiham edir[5].

Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının 2012-ci il iyunun 30-da Bakıda keçirilən qurultayına təbrik məktubu göndərən Ayaz Mütəllibov partiyanın həmsədri vəzifəsindən və siyasətdən getdiyini bəyan etmişdir[6].

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Ayas ogly Mutalibow // Munzinger Personen (alm.).
  2. ↑ 1 2 https://vesti.az/politika/skoncalsya-byvsii-prezident-azerbaidzana-ayaz-mutallibov-459853.
  3. ↑ Ayaz Mütəllibov: "Bu, düşmənlərimin böyük hiyləgərliyi idi"
  4. ↑ POLITICS, PARTIES AND PRESIDENTS IN TRANSCAUCASIA
  5. ↑ "AYAZ MÜTƏLLİBOV: "TALEYİMİN ƏSİRİYƏM"". 2010-05-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-14.
  6. ↑ "AYAZ MÜTƏLLİBOV SİYASƏTDƏN GETDİ". 2013-11-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-02.

Həmçinin bax

Vikixəbərdə Azərbaycanın ilk prezidenti Ayaz Mütəllibov 19 ildən sonra Bakıda mövzusunda xəbər var.

Xarici keçidlər

Şablon:Dağlıq Qarabağ münaqişəsi

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ayaz_Mütəllibov&oldid=6280509"