İsmayıl Qaspıralı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot redaktəsi əlavə edilir: krc:Гаспыралы Исмаил
k Bot redaktəsi dəyişdirilir: ru:Гаспринский, Исмаил; cosmetic changes
Sətir 20: Sətir 20:
=== Qəzetlər ===
=== Qəzetlər ===


*Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883-1918)
* Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883-1918)
*Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906-1910)
* Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906-1910)
*Aləmi Sibyan (Baxçasaray, 1906-1912?)
* Aləmi Sibyan (Baxçasaray, 1906-1912?)
*Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
* Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
*Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)
* Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)


=== Kitablar ===
=== Kitablar ===


*Russkoe Musulmanstvo (Urıs Íslam) Simferopol, 1881
* Russkoe Musulmanstvo (Urıs Íslam) Simferopol, 1881
*Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
* Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
*Mirat-ı Cedid (Baxçasaray, 1882)
* Mirat-ı Cedid (Baxçasaray, 1882)
*Müəllim-ı Sibyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
* Müəllim-ı Sibyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
*Avropa Mədəniyyətinə Bir Nəzər-ı Müvazinət (Baxçasaray, 1885)
* Avropa Mədəniyyətinə Bir Nəzər-ı Müvazinət (Baxçasaray, 1885)
*İslamlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
* İslamlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
*Rusiya Coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
* Rusiya Coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
*İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
* İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
*Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
* Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
*Maişet Müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
* Maişet Müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
*Xolera Vəbası və Onun Dərman və Darısı (Baxçasaray, 1887)
* Xolera Vəbası və Onun Dərman və Darısı (Baxçasaray, 1887)
*Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
* Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
*Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
* Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
*Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
* Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
*Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
* Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
*Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
* Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
*Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
* Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
*Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
* Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
*Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
* Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
*Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
* Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
*Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
* Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
*Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
* Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
*Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
* Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
*Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
* Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
*Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
* Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
*Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
* Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
*Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
* Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
*Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
* Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
*Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
* Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
*Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
* Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
*Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
* Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
*Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
* Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
*Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
* Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
*Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
* Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
*Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
* Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
*Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
* Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
*Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
* Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
*Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)
* Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)


=== Məqalələr ===
=== Məqalələr ===


*"Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
* "Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
*"Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
* "Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
*"Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
* "Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
*"Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)
* "Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)


== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==
Sətir 94: Sətir 94:
[[pl:İsmail Gaspıralı]]
[[pl:İsmail Gaspıralı]]
[[ro:İsmail Gaspıralı]]
[[ro:İsmail Gaspıralı]]
[[ru:Гаспринский, Исмаил Мустафович]]
[[ru:Гаспринский, Исмаил]]
[[tr:İsmail Gaspıralı]]
[[tr:İsmail Gaspıralı]]
[[tt:Ísmağíl Gaspıralı]]
[[tt:Ísmağíl Gaspıralı]]

16:02, 23 mart 2010 versiyası

İsmail Qaspiralı

İsmayıl Qaspiralı (Gasprinskiy), (d. 8 Mart 1851 – ö. 11 Sentyabr 1914). Krım Tatarı pedaqoq, nəşrşriyatçı və siyasətçi.

Qaspiralı, Rus İmperiyasında Türk və İslam cəmiyyətlərinin təhsil, mədəniyyət islahatı və müasirləşməyə ehtiyacı olduğunu fərqinə varan ilk və tək Müsəlman intellektualdır. Soyadı, Krımdakı Qaspra şəhərindən gəlməkdədir.

Qaspiralı düşüncələrini 1883-də quruduğu və 1918-ə qədər varlığını davam etdirən "Tərcüməçi" adlı qəzetiylə yaymışdır. Nəşrlərində Türk xalqlarını birlik və həmrəyliyə çağırdı.

" Dildə, fikirdə, işdə birlik! "

sözüylə Türk xalqlarındakı birlikdəliyin təməl qanunlarını meydana gətirmiş və hal-hazırda da bu söz bu birlik mübarizəsinin hədəfini göstərməkdədir.

Qaspiralı, müasirləşmənin Avropalılaşma olduğunu müdafiə etdi. Müasirləşmənin tək yolunun təhsil olduğuna inanırdı. O İslam məktəblərindəki əksəriyyətlə din üzərində sıxlaşan təhsil sistemini tənqid etdi və uşaqların ana dillərini daha yaxşı danışmalarını təmin edəcək yeni bir təhsil sistemi qurdu, bu şəkildə yeni tədris planını təqdim etdi. 1881 tarixli bir yazısında:

" Geri qalmışlığımızın tək səbəbi cəhalətimizdir. Avropada nəyin icad edildiyinə və ya nələr olduğuna dair heç bir fikirimiz yox. Bu izolyasiyadan xilas olmaq üçün bunları oxuya bilimiz lazım idi; Avropa fikirlərini yenə Avropalı qaynaqlardan öyrənməliyik. İlk və orta məktəblərimizin tədris planlarına bu dərsləri qoymalıyıq ki, göz bəbəklərimiz yəni şagirdlərimiz bu fikirlərə çata bilsin. "

deyərək düşüncələrini ortaya qoymuşdur.

Gaspıralı qadınlar üçün Aləmi Nisvan (Dünya Qadınları) adlı bir jurnal çıxarmış və bu jurnalı qızı Şəfiqə nəşrə hazırlamışdır. Uşaqlar üçün də Aləmi Subyan (Dünya Uşaqları) adlı bir nəşr çıxarmışdır. Gaspıralı, İslam Biriyinin (İttifaqi Müsəlmanlar) qurucularından biridir; 1907-də qurulan birlik Rus İmperiyasındakı Müsəlman Türk intellektualları birləşdirmişdir. Ayrıca ilk Rus Müsəlman konqressinin təşkilatçılarından biriydi və Rusiyadakı Müsəlman insanlar üçün ictimai və dini islahatlar meydana gətirməyi məqsəd qoyurdu.


Əsərləri

Qəzetlər

  • Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883-1918)
  • Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906-1910)
  • Aləmi Sibyan (Baxçasaray, 1906-1912?)
  • Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
  • Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)

Kitablar

  • Russkoe Musulmanstvo (Urıs Íslam) Simferopol, 1881
  • Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
  • Mirat-ı Cedid (Baxçasaray, 1882)
  • Müəllim-ı Sibyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
  • Avropa Mədəniyyətinə Bir Nəzər-ı Müvazinət (Baxçasaray, 1885)
  • İslamlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
  • Rusiya Coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
  • İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
  • Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
  • Maişet Müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
  • Xolera Vəbası və Onun Dərman və Darısı (Baxçasaray, 1887)
  • Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
  • Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
  • Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
  • Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
  • Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
  • Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
  • Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
  • Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
  • Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
  • Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
  • Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
  • Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
  • Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
  • Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
  • Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
  • Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
  • Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
  • Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
  • Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
  • Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
  • Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
  • Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
  • Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
  • Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
  • Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
  • Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
  • Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)

Məqalələr

  • "Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
  • "Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
  • "Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
  • "Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)

Xarici keçidlər

 (ərəb.)