Yelkən: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Yelkənli qayıqsürmə adı dəyişdirildi. Yeni adı: Yelkən
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 65: Sətir 65:
* [http://www.istanbulyelken.org.tr İstanbul Yelkən Kulubu]
* [http://www.istanbulyelken.org.tr İstanbul Yelkən Kulubu]


{{İdman növləri}}


[[Kateqoriya:İdman]]


<!-- interwiki -->


[[be:Парус]]
[[be:Парус]]

23:10, 13 iyul 2010 versiyası

Fayl:Freh.jpg
Randa Kotra yelkən qayığı

Yelkən, külək gücündən yararlanaraq geniş sahə oluşduracaq şəkildə yan yana dikilən və qayığın dirəyinə uyğun şəkildə taxılaraq onu hərəkət etdirən parça vəya şəritlərin hamısıdır.

Külək prinsipi

Bernoulli'nin prinsipinə görə külək istiqamətinin yelkənin üzərindəki yükünə bağlı olaraq, yelkənin bir tərəfində digərindən daha çox hava təzyiqi oluşur. Bu təzyiq fərqi qaldırma gücü yaradaraq yelkəni düşük təzyiqin olduğu tərəfə itələyir. Onurğa (vəya borda mərkəzi) yelkən üzərindəki bu yanal gücü yelkən qayığının yana yataraq irəli doğru hərəkətinə dönüşdürür.

Bernoulli dənkləmi işlədilərək tapılan təzyiq fərqi, qayığa sərf olunan itkinin bir hissəsini oluşdurur. Əsil itki, momentumun qorunumu sayəsində əmələ gəlir. Külək hərəkət halındakı hava molekullarından əmələ gəlir. Bu molekullar sahib olduqları sürət və kütlə sayəsində müəyyən bir momentum ilə yelkənə çırparlar. Yelkənin qabağından girən külək, arxa tərəfindən çıxarkən momentumunun bir hissəsini qayığa yelkən vasitəsi ilə çatdırır və sürəti yavaşladır. Qayıq özü ağırlığı səviyyəsində qazandığı bu momentumu hərəkətə çevirir. Bu hərəkətin kənar biləşənləri salma ilə tarazlanır, irəli yönlü biləşəni isə qayığın sürət qazanması ilə tarazlanır.

mkülək·Vkülək_girən=mqayıq·Vqayıq+mkülək·Vkülək_çıxan

Yelkənli qayıq tarixi

Fayl:175px-TurkishSailor.jpg
(Optimist sinifi yelkən qayığı)

Yelkənli qayıq e.ə. 2400-cü illərdə Misirlilər tərəfndən ecad edilmişdir. İlk yelkənin ləvazimatı papirusdur. Misirlilərin arxasından, Polineziyalılar kanoelərində külək texnologiyasını işlətmişdirlər. Yelkənli qayıqlar daha sonra Roma, Yunan, Çin, İspan, Portuqal, Fransız ve İngilislər tərəfindən mənimsənmişdir. İlk yaxt yarışları 1660 ilində İngiltərə'də təşkil edilmiş, yarış o zaman York Dükü və 2. Charlesin sahib olduqları yelkənli qayıqlar arasında keçmişdir. 1749-cu ildə Uels şahzadəsi tərəfindən ilk yelkən trofisi təşkil edilmişdir. İlk dəfə 1851-ci ildə olan Hundred Guineas Kuboku yarışlarını ABŞ komandası birinciliklə başa çatdırmışdır. Bu kubokun adı daha sonra America's Cup (Amerika Kuboku) olaraq dəyişdirilmişdir. XX əsrdə məşhur araşdırmaçılar (məsələn Slocum, Chichester, MoitessierTabarly) yelkən idmanının populyarlığını artırdılar. Bugün yelkən həm hobbi həm də idman olaraq çox insan tərəfindən mənimsənməktədir. Yelkən idmanı 1896-cı ildə Olimpiadadakı yerini almışdır. Yelkən yarışları və beynəlxalq müsabiqələr Beynəlxalq Yelkən Federasiyası tərəfindən təşkil edilməktədir.

Yelkən Yarışları

Yelkən yarışları üç ayrı kateqoriyada keçirilir.
1 – Regatta olimpik yarışları
2 – Okean yarışları
3 – Qarşılıqlı yarış

Yarışma qaydaları bütün yelkənli qayıq kateqoriyalarında eyni şəkildə icra olunur. Yarışmalarda kişilər və qadınlar iştirak edə bilərlər.

Yarışmaların olimpik seyri üçbucaq şəklindədir və seyr dənizə atılan şamandıralar ilə tədqiq olunur. Yarışmanın istiqaməti küləyin əsdiyi istiqamətə görə tədqiq olunur. Yarışma məsafəsi yarışılan yelkənli qayıq kateqoriyasına görə dəyişir.

Olimpik Yelkən Yarışları

Yelkənli qayıq siniflərindən Finn (Yelkənli), 470 (Yelkənli), 49er (Yelkənli), Laser (Yelkənli) və Laser Radial yat siniflərindən Star (qayıq) və Elliott 6m sörf siniflərindən Niel Pryde RS-X olimpiadalarda yarışları edilən siniflərdir.

Fayl:900px-Preparation for schooner race.jpg
San Francisco, ABŞ'da SAP 505 (505 adı 5-oh-5, yəni 5.05 m. olan yelkənli qayıq uzunluqlarını ifadə edər) Dünya Kuboku qabağı iki dirəkli (schooner) yelkənlər yarış qabağı hazırlanmaqtadır. Sol tərəfdə Golden Gate Körpüsü, sağ tərəfdə isə Alcatraz Adası yerləşir.

Yelkən Hissələri

Fayl:Novler.png
Dörd künclü yelkənin yaxaları:
1)Bumba yaxası
2)Dirək yaxası
3)Güngörməz yaxası
4)Göndər yaxası
  • Dirək
  • Metafion
  • Açavela Göndəri
  • Alt Yaxa
  • Ön Yaxa
  • Üst Yaxa
  • Arxa Yaxa
  • Bağlantı Küncü
  • Məndər Küncü
  • Pik Küncü
  • İskota Küncü
  • Tikiş
  • Çıta Cibi
  • Çıta
  • ISAF(İnternational Sailing Asosation Federation) Kodu
  • Sicil nömrəsi
  • Bumba Çəkəri
  • Qoç Buynuzu ya da Qıstırmac
  • Bumba
  • Bumba Ayı

Mənbə